Glass

Ο Μ. Νάιτ Σιάμαλαν είναι μία πολύ ιδιαίτερη περίπτωση δημιουργού. Έφτασε νωρίς στο απόγειο με την «Έκτη Αίσθηση» (1999) κι έκτοτε κάθε φιλμική του εξόρμηση είναι λες και ανταγωνίζεται τη φόρμα αυτής της ταινίας, αποζητώντας την κριτική και εμπορική αποδοχή της. Στις αρχές το brand «μία ταινία του Μ. Νάιτ Σιάμαλαν» το κατάφερνε θαυμάσια («Άφθαρτος», «Οιωνός», «Σκοτεινό Χωριό») αλλά στη συνέχεια, ειδικά μετά το «Lady in the Water» (2006), οι αυτοαναφορές του έγιναν μία επιτηδευμένη ενδοσκόπηση και οι ιστορίες του μία κινηματογραφική, αμυντική απάντηση σε ένα δεδομένα, από την σκοπιά του σκηνοθέτη, επιθετικό ερώτημα κοινού και κριτικών, που δεν είχε καν διατυπωθεί.

Πριν από τρία χρόνια, το κλειστοφοβικό θρίλερ δωματίου «Διχασμένος» έκρυβε στο φινάλε του μία επιτυχημένη ανατροπή. Οι πολλαπλές προσωπικότητες του Τζέιμς Μάκαβοϊ και ο «Άφθαρτος» του Μπρους Γουίλις βρίσκονταν στο ίδιο κόμικ σύμπαν. Μακριά τόσο από τις πρόσφατες, συνηθισμένες κινηματογραφικές εικόνες χάρτινων ηρώων, όσο και από το καταστροφικό σερί ταινιών «Το Συμβάν», «Τελευταίος Μαχητής του Ανέμου», «After Earth» (μοναδική εξαίρεση η καλοδεχούμενη «Επίσκεψη»), ο Σιάμαλαν είχε επιστρέψει με επιτυχία στην κινηματογραφική του παράδοση. Σχεδόν άμεσα ο σκηνοθέτης ανακοίνωσε το «Glass», ταινία που θα συνέδεε τον απρόθυμο ήρωα του Μπρους Γουίλις με το υπερφυσικό Κτήνος του Μάκαβοϊ και τον Ελάιτζα Πράις ως σκιερό ενορχηστρωτή μιας διαμάχης που κρύβει μυστικά για τους δύο άντρες.

Ανέκαθεν το επιτυχημένο μυστικό των ταινιών του ήταν η παρέμβαση του υπερφυσικού μέσα στον πραγματικό κόσμο.  

Ολοκληρώνει με επιτυχία την τριλογία το «Glass»; Περισσότερο ένα σίκουελ του «Διχασμένου», που δανείζεται τους χαρακτήρες του «Άφθαρτου», το «Glass» συμμαζεύει στις «σελίδες» του τα πλεονεκτήματα και τα αναπόφευκτα (τελικά) μειονεκτήματα «μιας ταινίας του Μ. Νάιτ Σιάμαλαν». Το τελευταίο όμως δεν σημαίνει πως η ταινία είναι μια τεράστια απογοήτευση, όπως είχαν αφήσει να εννοηθεί οι πρώτες κριτικές στον αμερικανικό Τύπο.

Δομημένη σε τρεις ευδιάκριτες πράξεις, το πρώτο τρίτο του «Glass» συνδέει με εξαιρετικά ομαλή αφήγηση και συγκίνηση (γιατί όχι;) τον «Άφθαρτο» με την πληθωρική Ορδή του Μάκαβοϊ, δεκαεννιά χρόνια μετά την πρώτη ταινία. Ακόμα και ο Σιάμαλαν πραγματοποιεί μία σύντομη εμφάνιση δηλώνοντας στους χαρακτήρες (και το κοινό) πως πιστεύει στη «θετική σκέψη». Ο Ντέιβιντ Νταν (Γουίλις) με σύμμαχο τον γιο του (ο Σπένσερ Τριτ Κλαρκ επιστρέφει επίσης στο ρόλο) συνεχίζει την ηρωική αποστολή του και καταδιώκει το υπεράνθρωπο Κτήνος (Μάκαβοϊ). Η σύγκρουσή τους, με τον Σιάμαλαν να σκηνοθετεί συναρπαστικά τη δράση της σκηνής, θα τους οδηγήσει στη σύλληψη και τον εγκλεισμό τους στο Ψυχιατρικό Κέντρο όπου νοσηλεύεται ο Πράις (Τζάκσον). Εκεί η Δρ. Έλι Σταπλ (μία διεκπεραιωτική Σάρα Πόλσον), γιατρός που ειδικεύεται σε περιπτώσεις ατόμων που πιστεύουν πως είναι σούπερ ήρωες, θα ξεκινήσει τη θεραπεία και ο Σιάμαλαν το δεύτερο τρίτο της ταινίας.

Ανέκαθεν το επιτυχημένο μυστικό των ταινιών του ήταν η παρέμβαση του υπερφυσικού μέσα στον πραγματικό κόσμο. Νεκροί, σούπερ ήρωες, εξωγήινοι είχαν λειτουργήσει ιδανικά στο παρελθόν. Στο «Glass» ο Σιάμαλαν (θυμίζοντας τη σεναριακή αντιστροφή του «Σκοτεινού Χωριού») βασίζει τη θεματική του σεναρίου στην άρνηση του εξωπραγματικού, της «σούπερ-ιδιότητας» και οδηγείται σε μία επαναληψιμότητα. Για παράδειγμα ο Τζέιμς Μάκαβοϊ είναι ένας εξαιρετικά ταλαντούχος ηθοποιός και μπορεί να εκφέρει τις εναλλακτικές προσωπικότητες που απαιτεί ο ρόλος με απίστευτη ερμηνευτική δεξιοτεχνία. Πόσες φορές όμως χρειάζεται να το δούμε; Στις σκηνές του ψυχιατρείου έχεις την αίσθηση πως σκηνοθέτης και ηθοποιός αναλώνονται σε μία επίδειξη υποκριτικής με μεγαλύτερη συχνότητα απ’ ότι απαιτείται. Παράλληλα ο Μπρους Γουίλις των μελαγχολικων βλεμμάτων δεν συνεισφέρει πολλά και ο Σάμιουελ Τζάκσον, ο διαβόητος «Glass» του τίτλου, είναι καθηλωμένος και αμίλητος. 

Στο «Glass» ο σκηνοθέτης/σεναριογράφος προσπαθεί να τιμήσει το είδος, αλλά η καθοδηγούμενη από το σενάριο δικαιολόγηση όσων συμβαίνουν επί της οθόνης θα ξενίσει αρκετούς.

Προφανώς στο τρίτο μέρος ο Ελάιτζα Πράις θα αναλάβει δράση και ο Σιάμαλαν θα δέσει τα επιμέρους στοιχεία της πλοκής, απαιτώντας όμως αρκετές συμβάσεις από τους θεατές όσον αφορά τα σεναριακά κενά. Κι όχι μόνο. Το κέντρο βάρους μετατοπίζεται στα κόμικ και ο Σιάμαλαν ξεκινά μία ενδιαφέρουσα διαλεκτική, που καταλήγει δυστυχώς σε έναν στομφώδη μονόλογο. Τα κόμικ, μία επονομαζόμενη λαθραία μα γνήσια λαϊκή τέχνη, εδώ και δεκαετίες συνοδεύουν την ποπ κουλτούρα μέσα από τα πολύχρωμα καρέ τους. Από την απολαυστικά φθηνή διασκέδαση ως την εισαγωγή περιθωριακών καλλιτεχνών ή τη βαρύτητα των εικονογραφημένων μυθιστορημάτων, εκφράζουν έναν αφηγηματικό πλούτο. Στο «Glass» ο σκηνοθέτης/σεναριογράφος προσπαθεί να τιμήσει το είδος, αλλά η καθοδηγούμενη από το σενάριο δικαιολόγηση όσων συμβαίνουν επί της οθόνης θα ξενίσει αρκετούς. Η φιλοδοξία στις ταινίες του Σιάμαλαν είναι κάτι που δεν μπορεί να του την αρνηθείς (και προσωπικά δεν είχα ποτέ πρόβλημα), η επεξηγηματικότητα όμως του φινάλε (η προκάτ απάντηση που λέγαμε στον πρόλογο σε όσα μπορεί να του καταλογήσεις) απεμπλέκει εντελώς το κοινό. 

Κρίμα γιατί όσα έχει να πει είναι πραγματικά ενδιαφέροντα ως σχόλιο για την εποχή της εικόνας. Άλλωστε το εσωτερικό, meta-αναφορών σύμπαν του «Άφθαρτου» - «Διχασμένου» - «Glass», είναι μία αρκετά ατμοσφαιρική και πολύ διαφορετική κόμικ εικονογραφία από όσα μας έχουν συνηθίσει οι Marvel και DC. Αξίζει να αναλογιστεί κανείς πως ο «Άφθαρτος» είχε κάνει πρεμιέρα την ίδια χρονιά με το «X-Men» του Σίνγκερ, δυο σημαντικές ταινίες του είδους σε μία εποχή που οι κόμικ κινηματογραφικές διασκευές ήταν σίγουρα λιγότερες και πιο προσωπικές. Ολοκληρώνει λοιπόν με επιτυχία την τριλογία το «Glass»; Η απάντηση είναι όχι, αλλά σε πλήρη συνάφεια με τις ανατροπές του κου Σιάμαλαν αξίζει να προστεθεί το παρακάτω: δεν είχε αυτό τον στόχο.