Ηρωικά Χαμένοι

Αν κάποιος ήθελε να διαπιστώσει την χαώδη απόσταση του Χόλιγουντ της Βόρειας Αμερικής από τον υπόλοιπο κόσμο, δεν έχει παρά να κατέβει μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα νότια, μένοντας στην αμερικανική Ήπειρο. Στην Αργεντινή, ο επαγγελματισμός, οι ηθοποιοί, η τεχνική, ακόμα και η θεματολογία, είναι ενίοτε ακριβή καθρεφτίσματα του χολιγουντιανού μεγέθους. Οι διαφορές είναι δύο. Η οικονομία, αφού στο Χόλιγουντ το μέτρο έχει χαθεί και τα εκατομμύρια (νομίζουν πως) πλεονάζουν. Και η συναίσθηση, η βαθιά συναίσθηση του ανθρώπινου παράγοντα.

Το υπο-είδος του heist προσφέρει μια άριστη σύγκριση «παρόμοιων» μεγεθών. Στο Χόλιγουντ γυρίζεται το «Ocean’s 11». Στην Αργεντινή το «Heroic Losers» (οι 9 του…Φερμίν ας πούμε – ο πάντα θαυματοποιός Ρικάρντο Νταρίν πρωτοστατεί). Το ένα κοστίζει περίπου 85 εκατομμύρια, το άλλο, 18 χρόνια μετά, περίπου 40 φορές λιγότερο. Κατά διαβολική σύμπτωση δε, η ταινία του Σόντερμπεργκ βγήκε στις αίθουσες ακριβώς τον μήνα της χρονιάς που εκτυλίσσεται η ταινία του Μπόρενσταϊν. Όταν οι 11 του Τζορτζ Κλούνεϊ (που είναι μια ευτυχής ταινία και τριλογία, μην παρεξηγηθώ) έκλεβαν ένα καζίνο στο Λας Βέγκας, οι 9 του Νταρίν επιχειρούσαν να κλέψουν τα λεφτά που οι τράπεζες και οι επιτήδειοι των οικονομικών κρίσεών τους είχαν βουτήξει μέσα σ’ ένα βράδυ. Το βράδυ των περίφημων corralitos, της μέρας που οι Τράπεζες της Αργεντινής επέβαλαν έλεγχο κεφαλαίων, της πρώτης έκφανσης της αργεντίνικης οικονομικής τραγωδίας.

Χωρίς την παραμικρή διάθεση άμεσης πολιτικολογίας, στην οποία άλλωστε δεν εκπίπτει ποτέ η πλήρως διασκεδαστική ταινία του Μπόρενστάϊν, ο συμβολισμός (κι ο ουρανός) πέφτει βαρύς. Στο εύρωστο Χόλιγουντ το μέλημα είναι η απόδραση μέσω του τέλειου στιλ, του ασύλληπτου σεξ απίλ και του «κώδικα των ληστών», μιας μετατοπισμένης εννόησης της ανθρώπινης μέριμνας στους «δικούς μας» - που η τριλογία του Σόντερμπεργκ επεκτείνει ξεκάθαρα και στο τρίτο μέρος της σειράς.

Στο αργεντίνικο ανάλογο το επίκεντρο είναι…εμείς. Οι «βλάκες», οι «ηρωικοί χαμένοι», μερικοί καλοί άνθρωποι που προσπαθούν συλλογικά να κρατήσουν την επαρχία τους ζωντανή, που μαζεύουν ότι λεφτά έχουν, προσέρχονται και στην τράπεζα για δάνειο, και μετά από προτροπή της το παίρνουν, κατά έναν τρόπο που την «απίθανη» επόμενη μέρα και τα λεφτά είναι δεσμευμένα λόγω capital control και έχουν κάνει και φτερά λόγω μιας πρότερης συνεννόησης της τράπεζας με έναν τοπικό παράγοντα ρεμούλας.

Μυστηριωδώς ο Μπόρενσταϊν (δηλαδή όχι μυστηριωδώς, παίζει ο Νταρίν) αποφεύγει όλες μα όλες τις παγίδες του λαϊκισμού, του πονηρού μελοδράματος, της μικροπολιτικής μιζέριας. Οι ήρωές του, χάρις σε μια εξαιρετική διανομή (η μεγάλη χαμένη τέχνη της διανομής που βρίσκει φυσιογνωμίες αντί μοναχά ερμηνευτική επάρκεια) και μια χαρακτηρολογία που παραπέμπει σε αδελφούς Κοέν, δίχως όμως την έπαρση της ευφυΐας, είναι αξιαγάπητοι όχι γιατί είναι μάγκες αλλά γιατί είναι καλοί άνθρωποι. Κι αυτή είναι μια τεράστια διαφορά από το χολιγουντιανό σινεμά που συχνά πια μπερδεύει τον αμοραλισμό με την αδιαφορία.

Αν σε αυτά προσθέσεις την αναλογική κατασκευή, το ανθρώπινο μέγεθος και μέτρο – εκεί που το Χόλιγουντ βαυκαλίζεται την ψηφιακή αναπαράσταση και την εξωπραγματική σκηνογραφία – το περίγραμμα της απόστασης των δύο νοοτροπιών έχει σκιαγραφηθεί. Ο Μπόρενσταϊν αποφεύγει τον ναρκισσισμό (μάλλον δεν ξέρει και τι είναι…), σου χαρίζει μια χιουμοριστική ζεστασιά βγαλμένη από την προαποφασισμένα ευτράπελη ματιά στο τραγικό και στήνει δεξιοτεχνικά, ελεύθερος κακοήθειας, την λαϊκή εκδίκηση. Που επειδή δεν θα συμβεί ποτέ στην πραγματικότητα, δεν πειράζει να την βλέπουμε που και που στην πραγματικότητα του πανιού.

Άλλωστε, όπως λέει και ο Νταρίν στο έργο, αυτός ο μοναδικός σταρ και ερμηνευτής διαμετρήματος που ξέρει όπως ελάχιστοι να υποχωρεί για την εδραίωση του ensemble γύρω του, «ο βλάκας δεν είναι μόνο αυτό που νομίζεις, είναι και αυτός που πάντα προσπαθεί και πάντα σηκώνεται από τις πτώσεις του».