Η Αλήθεια

Καθώς θα έχεις μπει για τα καλά στην πρώτη μισή ώρα της «Αλήθειας», γερές υπομνήσεις «Φθινοπωρινής Σονάτας» θα αρχίσουν να σου φτιάχνουν το παζλ του έργου. Πώς αλλιώς, όταν η κόρη (Μπινός) επισκέπτεται με τον άντρα της (Χοκ) την απόμακρη-ντίβα-ηθοποιό-μάνα της (Ντενέβ) κι ένα τραυματικό παρελθόν παρουσιάζεται κάθε τόσο σε σπόντες, βλέμματα κι ευθείες ερωτήσεις. Εσύ αναμένεις την κρίσιμη στιγμή που το σενάριο θα βγάλει την λόγχη απ’ το θηκάρι και θ’ αρχίσει η σύγκρουση, η ερμηνευτική αναμέτρηση και η αιματοχυσία.

Ο Κόρε-Εντα όμως, ως γνωστόν, ξέρει καλύτερα. Για την πρώτη του μη ιαπωνική ταινία, αντίθετα με άλλους ομοτέχνους που άλλαξαν γλώσσα ομιλίας στο σινεμά τους (κι αυτό αλλάζει πάμπολλα πρέπει να θυμόμαστε), ο Ιάπωνας δεν έβρεξε απλώς τα πόδια του, είχε στόχευση μακρύτερη. Από τη μια κράτησε την προσφιλή του θεματολογία της Οικογένειας, των όρων και των ορίων της. Από την άλλη όμως έφερε την Άπω Ανατολή στη Γαλλία, στην Ευρώπη ολάκερη. Και μαζί μ΄αυτήν αντιπρότεινε τον απωανατολικό τρόπο απέναντι στον…υπέρμετρο Διαφωτισμό, στην μανία της εκλογίκευσης, στο πάθος της δραματοποίησης. Πιο απλά στην τάση μας να κάνουμε την τρίχα τριχιά. Ο εγωκεντρισμός και η μανία μας να μετατρέπουμε λέξεις σε σύμβολα ζωής παρότι εμπεριέχουν νοήματα που δεν είμαστε ικανοί να αντιληφθούμε όπως θα θέλαμε, γίνεται βαθμιαία η καρδιά της ταινίας. Τουτέστιν, η Αλήθεια.

Στο τέλος, σημασία έχει η κοινότητα που συνέστησε μια καινούργια, άτυπη, οικογένεια, η κατανόηση πως ο καθένας διαλέγει τον τρόπο που αντιμετωπίζει τη ζωή για να μπορεί να αντέχει τη μοναξιά του

Η κόρη θέλει να δει στην βιογραφία της μάνας την αλήθεια, θέλει να μάθει για την μακαρίτισσα φίλη την αλήθεια, θέλει να ξεμπροστιάσει τη μάνα της που την πλήγωσε κάνοντάς την να παραδεχθεί, είπαμε, την αλήθεια. Αντί απάντησης, γιατί ο Κόρε-Εντα ξέρει ότι υπάρχουν αλήθειες σημαντικές και αλήθειες που τις κλωθογυρνάμε νομίζοντας ότι είναι σημαντικές κι όταν τις μάθουμε δεν ξέρουμε τι να τις κάνουμε αφού έχουμε ξεχάσει να ζούμε στο ενδιάμεσο, φτιάχνει τον χαρακτήρα της Φαμπιάν. Που, επιτέλους, δίνει για μια ακόμα φορά, μετά από πάρα πολύ καιρό, την ευκαιρία στην Κατρίν Ντενέβ να δείξει την ανυπολόγιστη, ειδικά σήμερα, κλάση της.

Η Ντενέβ φοράει τη μάσκα της, που δεν ξέρεις αν είναι χαμόγελο ευγένειας, απλής ανοχής ή απόλυτης αδιαφορίας, αφήνει το βλέμμα της να περιφέρεται χωρίς να κάνει τη χάρη στο παραμικρό αντικείμενο (ή άνθρωπο) να το κοιτάξει ένα δευτερόλεπτο παραπάνω, πετάει αδιακρίτως ατάκες κυνισμού (κι αλήθειας…), απάθειας και εγωπάθειας μαζί, διαγράφοντας το περίγραμμα ενός ανθρώπου-συμβόλου που, αντίθετα με την Μπέργκμαν στην «Σονάτα», δεν θα ραγίσει ποτέ – τουλάχιστον όχι για τους λόγους που ως δυτικός αισθηματίας περιμένεις.

Ο Κόρε-Εντα, ίσως ο μόνος μετά τον Μπουνιουέλ που κατάλαβε τόσο τον αδιαπέραστο πάγο της φυσιογνωμίας της Ντενέβ, εντυπώνει πάνω της, χωρίς επεξηγήσεις και δραματουργικές «φιλικότητες» (η ταινία δεν είναι ποτέ συναρπαστική κατά το δυτικό πρότυπο, δεν έχει καυγάδες, μονολόγους και τσιτάτα), το σύμβολο του αποδρώντος νοήματος, της διαφεύγουσας αλήθειας που, ίσως, δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία πια. (Σε μια σκηνή, σ’ ένα γιαπωνέζικο εστιατόριο (…), σου κλείνει και το μάτι. Η Φαμπιάν πίνει τσάι, όχι καφέ, τρώει μόνη σ’ ένα «ξένο» εστιατόριο, όχι σε ένα μπιστρό.)

Ακολούθως, μέσα από την -ομιχλώδη και όχι πάντα βοηθούσα τον ρυθμό- δραματουργία της «ταινίας μέσα στην ταινία» (που βοηθά αυτό που έχεις να πεις αλλά δεν βοηθά απαραίτητα και να κάνει το έργο σου καλύτερο), ο Ιάπωνας έχει την (θαυμάσια) Μπινός να περπάτα με γιαπωνέζικα πράο τρόπο τον δρόμο που οδηγεί στην βασική ανθρώπινη σοφία: Φυσικά και υπάρχουν μυστικά και ψέμματα, ασφαλώς και ζηλέψαμε, πονέσαμε, ποθήσαμε. Όμως η αποκάλυψη τους με τρόπο αποστραγγιστικής εκμαίευσης μιας αλήθειας δεν σημαίνει απολύτως τίποτα για την ζωή μετά. Αυτά που είναι να ειπωθούν, θα ειπωθούν στην ώρα τους, με τον τρόπο τους. Κι αν τα πιάσεις, τα ‘πιασες.

Στο τέλος, σημασία έχει η κοινότητα που συνέστησε μια καινούργια, άτυπη, οικογένεια, η κατανόηση πως ο καθένας διαλέγει τον τρόπο που αντιμετωπίζει τη ζωή για να μπορεί να αντέχει τη μοναξιά του (έξοχη τσεχοφική στιγμή η Ντενέβ να περπατά στο Παρίσι με το σκυλάκι της) και, ασφαλώς και τελείως, αυτό που θα απαντήσει η Μπινός στο επίμαχο ερώτημα της κόρης της: «Ναι, αλλά είναι αλήθεια αυτό που μου είπες να πω στη γιαγιά;».