Η Έκλειψη

Την πρώτη μου μεγάλη επιφοίτηση ως θεατής τη χρωστάω στην «Έκλειψη» του Αντονιόνι. Νεαρότατος σε ηλικία έμεινα άναυδος παρακολουθώντας μια ταινία να καταργεί τη δεδομένη δράση, να εκφράζει συναισθήματα και διαθέσεις μέσα από χώρους και σκηνικά, να προσεγγίζει γεγονότα και πρόσωπα σαν δυσεπίλυτα αινίγματα και να παίρνει τη θρασύτατη απόφαση να εγκαταλείπει ήρωες και ιστορία στα μισά του δρόμου, ορίζοντας ουσιαστικά το πολυφορεμένο στα χρόνια που θα ακολουθούσαν μοτίβο του ανοιχτού φινάλε.

Μπορεί παρόμοιες καινοτομίες να είχε προηγουμένως αγγίξει η «Περιπέτεια», για μένα όμως η «Έκλειψη» σηματοδοτούσε την πρώτη φορά που έπαιρνα ουσιαστικά χαμπάρι πως πίσω από τις εικόνες που έβλεπα μπροστά μου συνέβαινε κάτι παραπάνω από αυτό το οποίο τα μάτια άφηναν να αντιληφθώ.

Ένα υποβλητικό science fiction του ανθρώπινου εσωτερικού

Τρίτος και τελευταίος σταθμός σε αυτό που πολλοί άτυπα ονόμασαν στο έργο του Ιταλού δημιουργού ως την «τριλογία της αποξένωσης» (με προηγούμενες στάσεις την «Περιπέτεια» και τη «Νύχτα»), η «Έκλειψη» μιλά για το ανέφικτο της ευτυχίας, την καταστολή του συναισθηματικού κόσμου από τον τεχνολογικά εξελιγμένο πολιτισμό, την αιφνίδια επέμβαση των όσων μας περιβάλλουν, το φόβο της δέσμευσης και της ολοκλήρωσης σε ένα σύμπαν όπου όλα κινούνται συνεχώς και ραγδαία και το οποίο λειτουργεί υπεράνω των ανθρώπων που το κατοικούν.

Ο Αντονιόνι τοποθετεί την αισθηματική οδύσσεια και την υπαρξιακή περιπλάνηση της ηρωίδας του (μια υπέροχη Μόνικα Βίτι) σε ρεαλιστικό καταρχάς πλαίσιο, σε δεδομένο χώρο δράσης και στο μέσο μιας διόλου ασυνήθιστης ερωτικής ιστορίας. Οτιδήποτε ρεαλιστικό σε αυτό το φιλμ είναι προορισμένο να δώσει, ωστόσο, τη θέση του στο διφορούμενο. Η ταινία μοιάζει σε στιγμές με φιλμ επιστημονικής φαντασίας, όπου ο σκηνικός διάκοσμος παύει να είναι η Ρώμη και γίνεται ένα γεωγραφικά ασαφές τοπίο.

Η πραγματική μαγεία σ' ένα μυστήριο δεν είναι η λύση του, αλλά το μυστήριο το ίδιο

Μέσα σε ένα τέτοιο μυστήριο ντεκόρ, οι δυο ήρωες του φιλμ μοιάζουν με εξωγήινοι, επισκέπτες από άλλον πλανήτη οι οποίοι κινούνται σα να προσπαθούν να κατανοήσουν και να ενταχθούν στην καινούρια τους πραγματικότητα. Η ταινία τούς παρακολουθεί μέχρι ενός σημείου και μετά σταδιακά απομακρύνεται, τους εγκαταλείπει.

Η περίφημη επτάλεπτη σεκάνς του τέλους, στην οποία οι περισσότεροι μελετητές της ταινίας εξακολουθούν να αντρέχουν για απαντήσεις αποτελεί ένα φινάλε, αλλά και μια αρχή. Το τέλος ενός παραδοσιακού σινεμά που αρέσκεται να εξηγεί τα πάντα και η αρχή της αληθινής ουσίας του μέσου, που λέει πως η πραγματική μαγεία σ' ένα μυστήριο δεν είναι η λύση του, αλλά το μυστήριο το ίδιο. 

Η «Έκλειψη» γίνεται ένας καθρέφτης της ίδιας της διαρκώς ρευστής ουσίας που κινεί τα πράγματα σε αυτήν τη ζωή. Είναι ο εύθραυστος και γεμάτος αβεβαιότητα κόσμος που φιλμάρει στα τελευταία του πλάνα. Είναι ο πολύτιμος λίθος στην καρδιά αυτού του υποβλητικού science fiction του ανθρώπινου εσωτερικού.