Νουρέγιεφ: Το Λευκό Κοράκι

Ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ γεννήθηκε σ’ ένα βαγόνι του Υπερσιβηρικού, μεγάλωσε πολύ φτωχικά με την εξαμελή οικογένειά του σε ένα σπίτι του ενός δωματίου στην επαρχιακή πόλη της Ουφά, σπούδασε χορό στην Ακαδημία της Βαγκάνοβα και έγινε πρώτος χορευτής σε ρόλους κλασικού ρεπερτορίου στα μπαλέτα Κίροφ. Αν και τα παραπάνω αρκούν για να συνθέσουν μία ζωή μυθιστορηματικής ποιότητας, απ’ αυτές που λατρεύει και ο κινηματογράφος, αξίζει να σημειωθεί κάτι ακόμα: η άφατη αρμονία, η λυρική τεχνική και το ενστικτώδες ταλέντο του, οδήγησαν τα συναρπαστικά του βήματα στο φυσικό τους χώρο, τις μεγάλες σκηνές του κόσμου. Ο Νουρέγιεφ έγινε ένας γνήσιος σούπερ σταρ του μπαλέτου για τον 20ό αιώνα, η ενσαρκωμένη μαγεία της υψηλής τέχνης και τεχνικής.

Ζωή και καριέρα που μπορεί να τροφοδοτήσει με δραματικές κορυφώσεις και πολιτικό παρασκήνιο τη μεγάλη οθόνη, το «Νουρέγιεφ: Το Λευκό Κοράκι» βρίσκει τον σπουδαίο ηθοποιό Ρέιφ Φάινς να βάζει τις σκηνοθετικές «πουέντ» του για να χορογραφήσει τα πρώτα χρόνια της ζωής του χορευτή. Η τρίτη σκηνοθετική απόπειρα του Φάινς, μετά τα εγκρατή αλλά τίμια «Κοριολανός» και «Αόρατη Γυναίκα», αντλεί έμπνευση από το βιβλίο της Τζούλι Κάβανο «Rudolf Nureyev: The Life» και συγκεκριμένα από μια πολύ σημαντική ιστορία. Το 1961 στο Παρίσι, μετά από μία επεισοδιακή προσπάθεια της KGB να επιστρέψει τον δυτικόφιλο Νουρέγιεφ στη Μόσχα, ο χορευτής ζήτησε πολιτικό άσυλο. Το γεγονός έκανε τον Νουρέγιεφ ανεπιθύμητο στη Σοβιετική Ένωση, αφού για τα επόμενα 28 χρόνια του απαγορεύθηκε η είσοδος στη χώρα.

Πορτρέτο ενός μέγιστου χορευτή που δεν επιχειρεί δημιουργικά «άλματα», το «Λευκό Κοράκι» είναι καλών, μα υποτονικών, προθέσεων

Ο Φάινς σπάει την ιστορία του Νουρέγιεφ σε τρία μέρη και με έμφαση στο Παρίσι του 1961 παρακολουθεί δορυφορικά την ανέλιξή του στην Αγία Πετρούπολη (‘55-’61) και τα παιδικά του χρόνια στην Ουφά (τέλη του ‘40). Ο ίδιος κρατά το ρόλο του μέντορα και δασκάλου  Αλεξάντερ Ιβάνοβιτς Πούσκιν και ο Ουκρανός χορευτής Όλεγκ Ιβένκο επωμίζεται την ευθύνη να υποδυθεί τον Νουρέγιεφ. Παρά τις έντονες δραματικές εκφράσεις της ζωής του χορευτή, ο Φάινς επιλέγει να γειώσει σκηνοθετικά την αφήγηση, εκεί που (λόγω θέματος άλλωστε) θα έπρεπε να απογειώνεται με τόλμη, τέχνη, πολιτική τοποθέτηση και ρυθμική κινηματογράφιση. Αποτέλεσμα είναι το «Λευκό Κοράκι» να μην ακολουθεί το αδάμαστο ταλέντο του χορευτή και να λειτουργεί κυρίως με τον μύθο του Νουρέγιεφ που έχει προκαταβολικά ο θεατής στο μυαλό του. 

Ο Ιβένκο στον πρωταγωνιστικό ρόλο, με σωματική ομοιότητα και ένα πρόσωπο που πείθει, είναι ιδανικός όταν βρίσκεται στη «σκηνή», απαθής όμως μπροστά στην κάμερα. Ενδεχομένως η κινηματογραφική απειρία του (πρόκειται για το ντεμπούτο του ως ηθοποιός) και η αγγλική γλώσσα να δυσκολεύουν και να αποστασιοποιουν την ερμηνεία, το πρόβλημα όμως παρατηρείται σχεδόν στο σύνολο του καστ (Αντέλ Εξαρχόπουλος, Ραφαέλ Περσονάζ). Στα προβλήματα του κάστινγκ συνηγορεί και η επιλογή του Σεργκέι Πολούνιν, ενός από τους διασημότερους χορευτές παγκοσμίως, στο ρόλο του συγκατοίκου του Νουρέγιεφ στο Παρίσι Γιούρι Σολόβιεφ. Μολονότι έχει χαρακτηριστεί ως «σύγχρονος Νουρέγιεφ», ο Πολούνιν μένει καθηλωμένος ουσιαστικά στην ταινία δημιουργώντας εύλογα την απορία γιατί να προσληφθεί εξαρχής αφού μένει ανεκμετάλλευτος και η παρουσία του λειτουργεί ως περισπασμός. Το αποσπασματικό σενάριο, που υπογράφει ο εξαιρετικός κατα τ’ άλλα θεατρικός συγγραφέας και λογοτέχνης Ντέιβιντ Χέιρ («Οι Ώρες», «Σφραγισμένα Χείλη»), δημιουργεί έναν επιπλέον αποπροσανατολισμό τόσο στο χρονικό πλαίσιο της ιστορίας, όσο και στην εμβάθυνση των σχέσεων του Νουρέγιεφ με τους υπόλοιπους χαρακτήρες.

Από την άλλη, ο Φάινς δεν θέλει να αγιογραφήσει τον πρωτοχορευτή και προς τιμήν του υπογραμμίζει το ταμπεραμέντο και τη σκληρότητα με την οποία εξέφραζε τη φιλοδοξία του. Αποφεύγοντας τη σκανδαλοθηρία, η ομοφυλοφιλία και οι σεξουαλικές σχέσεις του Νουρέγιεφ δηλώνονται αλλά βρίσκονται στο περιθώριο της ταινίας, ενώ οι οπτικές αντιθέσεις στη Διεύθυνση Φωτογραφίας ανάμεσα στη μονοχρωματική παιδική ηλικία και στο φωτεινό, ρετρό Παρίσι, λειτουργούν ικανά ως επιλογές. Εκεί που το «Λευκό Κοράκι» βρίσκει τη σωστή ποζισιον είναι στο τελευταίο 20λεπτο, στην κορύφωση της ιστορίας στο αεροδρόμιο, όπου ο Φάινς επιδεικνύει όντως τις ικανότητές του ως σκηνοθέτης θυμίζοντας την ένταση και τον κοφτό ρυθμό των πολιτικών θρίλερ των ‘70s.

Πορτρέτο ενός μέγιστου χορευτή που δεν επιχειρεί δημιουργικά «άλματα», το «Λευκό Κοράκι» είναι καλών, μα υποτονικών, προθέσεων. Στην περίπτωση που σταθεί, για μερίδα του κοινού, μία πρώτη γνωριμία με έναν από τους κορυφαίους χορευτές της μεγάλης ρωσικής σχολής, τότε είναι ένα καλοδεχούμενο πρώτο βήμα.