1:43
27/2

«Οι καλλιτέχνες πρέπει να είναι επικίνδυνοι»: Ένα roundtable με την Κέιτ Μπλάνσετ στη Berlinale 2020

Πέρα από παγκόσμια αναγνώριση, δύο Όσκαρ, συνεργασίες με μεγάλους δημιουργούς, συμμετοχές σε ταινίες μπλοκμπάστερ, η Κέιτ Μπλάνσετ έχει παράλληλα μία ανθρωπιστική δράση που αρκετοί αγνοούν. Από το 2016 αποτελεί Πρέσβειρα Καλής Θέλησης της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR)  με στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας σε σχέση με την προσφυγική κρίση των τελευταίων ετών.  Τα ταξίδια της ανά τον κόσμο και οι προσωπικές ιστορίες προσφύγων που γνώρισε από κοντά, καθώς επίσης και η αμφιλεγόμενη πολιτική λύση της Αυστραλίας Operation Sovereign Borders (Επιχείρηση Κυρίαρχα Σύνορα), νομοθεσία για τη μετανάστευση που υιοθετήθηκε το 2013, της έδωσαν την έμπνευση για τη μίνι τηλεοπτική σειρά 6 επεισοδίων με τίτλο «Stateless».

Η σειρά, που προβλήθηκε σε παγκοσμια πρεμιέρα στο 70ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, στάθηκε αφορμή για την παρουσία της Μπλάνσετ στη γερμανική πρωτεύουσα και συγκεκριμένα σε ένα πολύ ενδιαφέρον πάνελ ομιλητών με τίτλο «Τόποι ως Πατρίδα» στο πλαίσιο του Berlinale Talents. Μαζί με τη διάσημη ηθοποιό, που έχει credit δημιουργού και κρατά ένα συμπληρωματικό ρόλο στη σειρά (αν και πρόθεσή της ήταν να μην εμφανιστεί, η παρουσία της όμως βοήθησε τη χρηματοδότηση του πρότζεκτ), στο roundtable συμμετείχαν οι σκηνοθέτες Μαργιάμ Ζαρί («Born in Evin»), Καρίμ Αϊνούζ («Nardjes A.») και η ηθοποιός Ναρτζές Αζλί, κινηματογραφιστές με ακτιβιστική δράση που έχουν στρέψει την κάμερά τους σε πολιτικούς κοινωνικούς αγώνες.

«Όταν δεν έχεις υπηκοότητα, δεν έχεις βασικά δικαιώματα, δεν έχεις ελπίδα. Νομίζεις πως δεν ανήκεις πουθενά. Γι’ αυτό και κρατήσαμε τον τίτλο “Stateless”, μία λέξη που περιγράφει την αίσθηση του να είσαι αόρατος. Τόσο στην Αυστραλία, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, ο αναγκαστικός εκτοπισμός έχει επηρεάσει μετανάστες και πρόσφυγες σε παγκόσμιο επίπεδο. Δυστυχώς είναι κάτι που ο κόσμος δεν συζητά και πιστεύω πως έχουμε την ευθύνη να τους δώσουμε ταυτότητα και να προχωρήσουμε τον διάλογο», σχολίασε η Μπλάνσετ σχετικά με την παραγωγή του «Stateless», την παγκόσμια διανομή του οποίου ανέλαβε το Netflix.

«Η πλοκή ακολουθεί τέσσερις διαφορετικούς ανθρώπους με διαφορετική κοινωνική, πολιτιστική καταγωγή, οι οποίοι κάποια στιγμή βρίσκονται στη μέση της ερήμου, στην αυστραλιανή ενδοχώρα. Θεωρώ πως είναι μία πολύ δυνατή εικόνα το να βρεθείς μόνος σε μία έρημο, σε μία προσπάθεια να προχωρήσεις τη δική σου ιστορία. Αυτό που συνέβη στην Αυστραλία το 2013 μοιάζει με πρίκουελ του κόσμου όπως είναι τώρα», πρόσθεσε.

Βασική πηγή έμπνευσης του «Stateess» αποτέλεσε η σκληρή νομοθεσία της Αυστραλίας απέναντι στο προσφυγικό, πολιτική λύση που δίχασε τη διεθνή κοινότητα, και η Μπλάνσετ δεν δίστασε να σχολιάσει. «Θυμάμαι μία λέξη, την πολυπολιτισμικότητα. Εσείς;» ρώτησε το κοινό που ανταποκρίθηκε χειροκροτώντας. «Γνωρίζουμε το αποικιοκρατικό παρελθόν της χώρας και ξέρουμε πως οι διαφορετικές κουλτούρες άλλαξαν την Αυστραλία. Είναι πολύ εύκολο να βάζεις ταμπέλες αλλά ως αφηγητές πρέπει να βρούμε τις συνδέσεις στις ιστορίες των ανθρώπων. Όλοι είμαστε άνθρωποι ή τουλάχιστον ήμασταν κάποτε».

Επαναλαμβάνοντας πολλές φορές πως πρέπει να μιλάμε μεταξύ μας για να βρούμε λύσεις και πως η αίσθηση ανθρωπιάς βρίσκεται στην αποδοχή, η Μπλάνσετ επισήμανε την δύναμη του οπτικού μέσου, την ευκολία και την ταχύτητα με την οποία μεταφέρει ένα πολιτικό μήνυμα χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα το ντοκιμαντέρ «Nardjes A.» του συμμετέχοντα στο πάνελ σκηνοθέτη Καρίμ Αϊνούζ. «Πρόκειται για διαισθητική εμπειρία. Η δύναμη, η οργή, η ενέργεια μιας γενιάς αποτυπώνονται στην εικόνα. Εκεί που οι παλαιότερες γενιές είχαν μία άρνηση στο να αποκαλύψουν τη διαφθορά, η νέα γενιά έχει διάθεση ανατροπής».

Κέιτ Μπλάνσετ, Ναρτζές Ασλί, Καρίμ Αϊνούζ, Μαργιάμ Ζαρέ  

Το ντοκιμαντέρ «Nardjes A.», αποτυπώνει δυναμικά την Επανάσταση του Χαμόγελου και όσα συνέβησαν στην Αλγερία σχεδόν πριν ένα χρόνο, στις 8 Μαρτίου 2019. Οι μαζικές διαδηλώσεις και απεργίες που οργανώθηκαν στην χώρα είχαν ως αποτέλεσμα την υποχώρηση του καθεστώτος, την απόφαση του Αμπντελαζίζ Μπουτεφλίκα να μην διεκδικήσει την πέμπτη θητεία και την ακύρωση των προεδρικών εκλογών στις 18 Απριλίου.

«Εκείνη την ημέρα, μετά από πολλές κρίσεις, αδικίες και καταπίεση, οι γυναίκες της Αλγερίας αποφάσισαν να αλλάξουν τον ρου της ιστορίας. Η Αλγερία είναι τεράστια και στις πορείες γνωρίσαμε ο ένας τον άλλο. Έτσι αποδεχθήκαμε και ο ένας τον άλλο», σχολίασε η ηθοποιός και ακτιβίστρια Ναρτζές Αζλί, η οποία αποτελεί το βασικό πρόσωπο της ομώνυμης ταινίας του Αϊνούζ. 

Το roundtable πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα HAU Hebbel am Ufer 

«Είναι μία ταινία που έγινε από ατύχημα. Οι άνθρωποι φοβούνται και είναι σημαντικό να συλλαμβάνουμε τις στιγμές που τα πρόσωπα αποτυπώνουν την ελπίδα», πρόσθεσε ο Αϊνούζ, ενώ η Αζλί διευκρίνισε πως «τη λέμε Επανάσταση των Χαμόγελων για έναν πολύ απλό λόγο. Δεν είμαστε ευτυχισμένοι, το αντίθετο. Η κυβέρνηση είχε αποφασίσει να μας συλλάβει και εμείς απαντήσαμε με ένα χαμόγελο που έλεγε “ελάτε”. Το καθεστώς ήθελε την τιμωρία μας και εμείς χαμογελάσαμε ως απαξίωση».

Το πρόσφατο, τραγικό επεισόδιο της επίθεσης του 43χρονου ακροδεξιού Τομπίας Ρ. στην γερμανική πόλη Χανάου με απολογισμό 10 νεκρούς, γεγονός που έριξε τη σκιά του στην πρεμιέρα του 70ού Φεστιβάλ, έθιξε στην κουβέντα η σκηνοθέτιδα Μαργιάμ Ζαρί («Born in Evin»). «Δεν μου προκαλεί έκπληξη, γιατί η άνοδος της ακροδεξιάς δυστυχώς πάει πολλά χρόνια πίσω. Δεν μπορουσα όμως να δικαιολογήσω την παρουσία μου στο κόκκινο χαλί της πρεμιέρας της Μπερλινάλε γνωρίζοντας πως αθώοι άνθρωποι δολοφονήθηκαν. Τελικά αποφασίσαμε να εκφράσουμε εκεί ακριβώς την αλληλεγγύη μας στις οικογένειες των θυμάτων και να κρατήσουμε τα χέρια δηλώνοντας κουράγιο».

Το ντοκιμαντέρ «Born in Evin» της Ζαρί ρίχνει φως στις συνθήκες της γέννησής της στο Έβιν του Ιράν, μια από τις πιο διαβόητες φυλακές για αντιφρονούντες. Έχοντας δεδομένη την άρνηση της μητέρας της να μιλήσει ιδιωτικά και δημόσια για το γεγονός, η Ζαρί σχολίασε πως «Θεώρησα πολιτική πράξη το να μην ακολουθήσω τη στρατηγική άρνησης και έτσι αποφάσισα να μείνω στο κάδρο. Η μητέρα μου είναι πολιτικός, έχει δουλέψει με πρόσφυγες για δεκαετίες, αλλά δυσκολευόταν να μιλήσει για τα κομμάτια του προσωπικού μας παζλ. Πρέπει όμως να βρούμε τη σύνδεση με τον κοινωνικό αγώνα». 

Η συζήτηση που στη συνέχεια έγινε κουβέντα με το κοινό, με ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις σχετικά με την πρακτική πλευρά των προτεινόμενων λύσεων και τη φενάκη της ελπίδας («Μην μπερδεύεται την ελπίδα με χαρά» τόνισε η Ασλί), ολοκληρώθηκε με την Μπλάνσετ να συνοψίζει το συμπέρασμά της σε μία απάντηση.

«Ακόμα κι όταν οι λέξεις μας προδίδουν, δεν έχουμε παρά να κοιτάξουμε τα πρόσωπα των ανθρώπων. Η αλήθεια είναι πως δεν χρειάζεσαι κάτι περισσότερο. Τότε μπορείς να κάνεις τις σωστές ερωτήσεις και να λάβεις τις κατάλληλες απαντήσεις. Μία κοινωνία δεν μπορεί να λειτουργήσει όσο διχάζεται. Οι καλλιτέχνες πρέπει να είναι επικίνδυνοι και να δίνουν προοπτική. Μας περιγράφουν ως φιλελεύθερους. Δεν ξέρω γιατί χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη λέξη ως κάτι αρνητικό».

Το ΣΙΝΕΜΑ / cinemagazine.gr βρίσκεται στο Βερολίνο με την υποστήριξη της Aegean Airlines και σας υπόσχεται καθημερινές, ζεστές ανταποκρίσεις. Το 70ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου θα πραγματοποιηθεί 20 Φεβρουαρίου - 1 Μαρτίου 2020.