2:44
28/2

Berlinale 2020: Ελίζαμπεθ Μος και Τζόζεφιν Ντέκερ, ο θανατηφόρος συνδυασμός του «Shirley»

Δεν γνωρίζω πόσο τυχαίο είναι το γεγονός ότι το πρόγραμμα της φετινής Μπερλινάλε έχει κυριολεκτικά διασωθεί απ’ τις ταινίες τριών γυναικών που υπηρετούν το αμερικανικό ανεξάρτητο σινεμά, καθεμία απ΄ το μετερίζι της. Επίσης δεν πρόκειται περί τυχαιότητος ότι καμιά από τις τρεις αυτές ταινίες δεν έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Βερολίνου, έχοντας ήδη προβληθεί πίσω στην πατρίδα τους. Για το λιτό και υπέροχο «First Cow» της σκανδαλωδώς παραγνωρισμένης στη χώρας μας Κέλι Ράιχαρντ όπως και για το συγκλονιστικό «Nener Rarely Sometimes Always» της Ελίζα Χίτμαν μιλήσαμε ήδη. Αναμένουμε και την ετυμηγορία της κριτικής επιτροπής για αυτά, σε λίγες μέρες.

Την τριάδα κλείνει το «Shirley», το νέο φιλμ της Τζόζεφιν Ντέκερ, το οποίο κοσμεί το έτερο και νεοσύστατο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ με την ονομασία «Encouters». Η ανυπομονησία μας για το νέο πόνημα της δημιουργού ήταν μεγάλη. Αφενός γιατί μετά το υπέροχο «Madeline’s Madeline» ο πήχης είχε τοποθετηθεί ψηλά και αφετέρου γιατί γνωρίζοντας από τις ανακοινώσεις ότι πρόκειται για μια βιογραφία εποχής, της οποίας το σενάριο δεν θα υπέγραφε η Ντέκερ. Εύλογα ένας μικρός φόβος για κάποιο εμπορικό συμβιβασμό από την πλευρά της, υπήρχε. Αλλά γρήγορα εξανεμίστηκε.

Ένα ψυχολογικό θρίλερ πάνω από το οποίο πλανάται διαρκώς ένα αίσθημα απειλής

Η Σίρλεϊ Τζάκσον υπήρξε μια από τις σπουδαιότερες Αμερικανίδες συγγραφείς του 20ου αιώνα, γνωστή για ιστορίες τρόμου και μυστηρίου όπως οι «Δαίμονες του Χιλ Χάουζ» και το «Lottery». Τις σελίδες του τελευταίου διαβάζει στην εναρκτήρια σκηνή της ταινίας ο χαρακτήρας της Ρόουζ (Οντέσα Γιανγκ) καθώς ταξιδεύουν με τον σύζυγό της Φρεντ (Λόγκαν Λέρμαν) προς το Βερμόντ, όπου του έχει προσφερθεί μια θέση βοηθού καθηγητή στο πανεπιστήμιο. Λίγο πριν φτάσουν στο προορισμό τους, η Ρόουζ περισσότερο διεγερμένη παρά τρομαγμένη από το ανάγνωσμα, παρασύρει τον Φρεντ σε μια σύντομη όσο και παθιασμένη στιγμή σεξουαλικού πάθους στην καμπίνα του τραίνου. Λίγο μετά, το ζευγάρι έχει την πρώτη επαφή του με τον Στάνλεϊ Χάιμαν (Μάικλ Στούλμπαργκ), τον καθηγητή και προϊστάμενο του Φρεντ και με την σύζυγό του, την φημισμένη Σίρλεϊ Τζάκσον. Η Σίρλεϊ, μετά την επιτυχία του διηγήματος «Lottery» διανύει μια άνυδρη συγγραφική περίοδο κατά την διάρκεια της οποίας αρνείται να βγει από το σπίτι ενώ συχνά δεν σηκώνεται καν από το κρεβάτι. Η σχέση της με τον Στάνλεϊ χαρακτηρίζεται από συχνά επεισόδια έντασης τα οποία πηγάζουν από το γεγονός ότι ο καθηγητής διατηρεί εξωσυζυγικές σχέσεις με φοιτήτριες τις οποίες όμως έχει συμφωνήσει να εξομολογείται στην Σίρλεϊ. Καθώς η οικιακή βοηθός τους έχει μόλις εγκαταλείψει, ο Στάνλεϊ ζητά από τον Φρεντ να εγκατασταθούν στο σπίτι τους ώστε η Ρόουζ να φροντίζει την Σίρλεϊ μέχρι αυτή να ανακάμψει. Το ζευγάρι τελικά δέχεται και οι δύο γυναίκες σύντομα αντιλαμβάνονται ότι όσα τις ενώνουν είναι σαφώς περισσότερα από αυτά που τις χωρίζουν. Η Ρόουζ βοηθάει την συγγραφέα στην έρευνα για το επικείμενο βιβλίο της (δεν είναι άλλο από το «Hangsaman» που κυκλοφόρησε το 1951) το οποίο περιστρέφεται γύρω από το πραγματικό γεγονός της εξαφάνισης μιας νεαρής και σταδιακά μεταξύ τους αναπτύσσεται μια στενή φιλία -ημιερωτικών χαρακτηριστικών- καθώς και ένα μοχθηρό παιχνίδι εξουσίας του οποίου οι συνέπειες φαντάζουν απρόβλεπτες.

Βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο της Σούζαν Σκαρφ Μέρελ, το «Shirley» απέχει παρασάγγας από τη δομή και τη φόρμα ενός κλασικού biopic. Για την ακρίβεια, με δυσκολία μπορείς να το αποκαλέσεις βιογραφία καθώς ο χαρακτήρας της Σίρλεϊ, την οποία εμφατικά υποδύεται η Ελίζαμπεθ Μος, αποτελεί μονάχα έναν από τους πόλους γύρω από τους οποίους περιστρέφεται μαεστρικά το σενάριο της Σάρα Γκάμπινς. Ο άλλος πρόκειται φυσικά για τη Ρόουζ, μια νεαρή και ταλαντούχα γυναίκα με ανεξερεύνητες δυνατότητες η οποία βρίσκεται κάτω από την σκιά του συζύγου της, κάτι σύνηθες για την Αμερική των 50s και όχι μόνο. Η Ντέκερ μετατοπίζει ευφυώς την προσοχή της εκεί, δηλαδή στην σχέση των δύο γυναικών και στις δυναμικές που αναπτύσσονται. Για την Σίρλεϊ, η Ρόουζ αποτελεί αρχικά απλά ένα εργαλείο που θα την εξυπηρετήσει στην έρευνα για το νέο της βιβλίο, βοηθώντας την παράλληλα και με τις δουλειές του σπιτιού. Για την Ρόουζ, η συγγραφέας δεν είναι παρά μια κακότροπη και αυταρχική γυναίκα, έτοιμη να απομυζήσει από αυτή κάθε ρανίδα ενέργειας. Καθώς όμως η Ρόουζ βαδίζει τον δρόμο μιας πρωτόγνωρης προσωπικής συνειδητοποίησης, η μία γίνεται απαραίτητη για την άλλη και η σχέση τους μετατρέπεται σε ένα ιδιόμορφο κράμα αλληλεξάρτησης και έλξης. Ή μήπως τα παραπάνω αποτελούν πρόφαση για κάτι διαφορετικό;

 Η Τζόζεφιν Ντέκερ στην πρεμιέρα της ταινίας στο Sundance

Αποδεικνύει πώς η Ντέκερ είναι ικανή να διαχειριστεί ένα καστ μεγάλου ειδικού βάρους

Η Ντέκερ δεν μας απαντά στην πραγματικότητα ποτέ, παίζοντας με αυτή την αμφισημία και παραδίδοντας ένα ψυχολογικό θρίλερ πάνω από το οποίο πλανάται διαρκώς ένα αίσθημα απειλής. Η σκηνοθεσία της είναι ντελιριακή και το ντεκουπάζ της υποδειγματικό. Τα κοντινά in & out of focus πλάνα της (σήμα κατατεθέν των προηγούμενων δουλειών της) εμπλουτίζονται με αργόσυρτα παναρίσματα της κάμερας και δυσοίωνα slow motion δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα που συχνά παραπέμπει σε αυτή των ιστοριών της ίδιας της Σίρλεϊ Τζάκσον. Και αυτό αποτελεί ένα ευφυές εύρημα το οποίο ορίζει τους τόνους του φιλμ.

Σε επίπεδο θεματολογίας, η Αμερικανίδα σκηνοθέτρια εξερευνεί για ακόμη μια φορά τους όρους που διέπουν τη γυναικεία καλλιτεχνική δημιουργία και κατ’ επέκταση τα όρια μεταξύ της επίτευξης ενός οράματος και της ανθρώπινης εκμετάλλευσης. Αυτό που επιμελώς προσθέτει -πάντα στο χρονικό πλαίσιο της ιστορίας της- είναι μια διεισδυτική ματιά στο πόσο εύκολα μια γυναίκα η οποία ζει σε ένα κόσμο που περιστρέφεται γύρω από την ανδρική νορμαλιτέ μπορεί εγκλωβιστεί κάτω από μια ταμπέλα «υστερίας» ο οποία προφανώς έχει κατασκευαστεί στα μέτρα της.

Σε κάθε περίπτωση το «Shirley», αποτελεί κατά κάποιο τρόπο την ιδανική και νοηματική συνέχεια του «Madeline’s Madeline» και αποδεικνύει πώς η Ντέκερ είναι ικανή να διαχειριστεί ένα καστ μεγάλου ειδικού βάρους καθώς και ένα μεγαλύτερο μπάτζετ χωρίς να απεκδυθεί των αρετών που έκαναν το σινεμά της ελκυστικό στα μάτια μας. Και αυτό δεν μπορεί παρά να μας αφήνει μεγαλύτερες υποσχέσεις για το καλλιτεχνικό της μέλλον.

Το ΣΙΝΕΜΑ / cinemagazine.gr βρίσκεται στο Βερολίνο με την υποστήριξη της Aegean Airlines και σας υπόσχεται καθημερινές, ζεστές ανταποκρίσεις. Το 70ό Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου θα πραγματοποιηθεί 20 Φεβρουαρίου - 1 Μαρτίου 2020.