11:25
18/2

Γιατί το «Synonyms» του Ναντάβ Λαπίντ είναι ο άξιος νικητής της φετινής Χρυσής Άρκτου

Ο φετινός κάτοχος της ύψιστης διάκρισης ενός από τα κραταιά κινηματογραφικά φεστιβάλ στον κόσμο είναι ένας 43χρονος σκηνοθέτης από το Τελ Αβίβ ο οποίος αποτελεί τον πιο πολυσυζητημένο νέο δημιουργό της χώρας του, πλάι στον Σάμουελ Μαόζ του «Foxtrot». Με το πολιτικά φορτισμένο «Policeman», την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, ο Ναντάβ Λαπίντ κέρδισε το 2011 ειδικό βραβείο στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο, καθώς και τα ενθαρρυντικά σχόλια πολλών ξένων κριτικών. Με το «Kindergarten Teacher» (2014) τα θετικά σχόλια για το ταλέντο του σεναριογράφου και σκηνοθέτη πολλαπλασιάστηκαν, οδηγώντας σε μια αξιόλογη αμερικανική εκδοχή της ταινίας του (που προβάλλεται αυτή την εβδομάδα στις ελληνικές αίθουσες). Με το «Synonyms», όμως, ο Λαπίντ αποδεικνύει ότι αποτελεί περίπτωση δημιουργού ο οποίος δεν διστάζει να διαφοροποιείται υφολογικά από ταινία σε ταινία και που εδώ κατορθώνει και αντλεί δραματουργικό ενδιαφέρον και ζωηρές ιδέες από προσωπικά του βιώματα. 

Όπως και ο πρωταγωνιστής της ταινίας, έτσι κι εκείνος εγκατέλειψε κάποια στιγμή το Ισραήλ με προορισμό το Παρίσι, σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής μακριά από το ασφυκτικό κατεστημένο της χώρας του. Μέρος των αναμνήσεών του πέρασε στο καινούργιο του φιλμ, δίνοντας σε σημεία την εντύπωση ότι το «Synonyms» είναι μια θυμωμένη πολεμική ή μια χειρονομία αγανάκτησης αποτυπωμένη σε φιλμ. Μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει, ωστόσο, το περιπετειώδες υπαρξιακό χρονικό ενός ξένου που εξερευνά ουτοπίες σε έναν άγνωστο τόπο ο οποίος αδυνατεί να τον δεχτεί. 

Η ταινία υιοθετεί έναν στιλιστικά ατίθασο χαρακτήρα που αντανακλά αφηγηματικά και αισθητικά τις ψυχολογικές διακυμάνσεις και την έκρυθμη σωματικότητα του κεντρικού ήρωα.

Το «Synonyms» δεν είναι, παρ' όλα αυτά, ένα συμβατικό δράμα, εξ ου και γιατί τα μέλη της (έξυπνης, προφανώς) κριτικής επιτροπής αποφάσισαν να του απονείμουν τη φετινή Χρυσή Άρκτο έναντι «ασφαλέστερων» επιλογών στο διαγωνιστικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ Βερολίνου. Η ταινία μοιάζει πηγαία, δεν αισθάνεται υποχρεωμένη να εξηγεί τα πάντα και υιοθετεί έναν στιλιστικά ατίθασο χαρακτήρα που αντανακλά αφηγηματικά και αισθητικά τις ψυχολογικές διακυμάνσεις και την έκρυθμη σωματικότητα του κεντρικού ήρωα, έτσι αυθόρμητα και σχεδόν ψυχωτικά όπως ξεχύνεται στους δρόμους ενός ελάχιστα τουριστικού Παρισιού, φορώντας διαρκώς το ίδιο μουσταρδί παλτό, σαν πανοπλία που καλείται να κουβαλήσει.  

Ο νεαρός Γιοάβ (τον υποδύεται ένας εκρηκτικός πρωτοεμφανιζόμενος, ο φωτογενής και γεμάτος απρόσμενες ερμηνευτικές χροιές Τομ Μερσιέ) αποτελεί ένα κινούμενο μυστήριο. Η συμπεριφορά του, σχιζοειδής και συχνά ανεξήγητη, προδίδει ψυχοσυναισθηματική αστάθεια για όσους βιάζονται να βγάλουν συμπεράσματα. Φτάνει στο Παρίσι σαν κυνηγημένος. Αφήνει πίσω του ένα στρατιωτικό παρελθόν που του φόρτωσε κατάλοιπα και μια χώρα την οποία δηλώνει πως μισεί. Αρνείται να μιλήσει Εβραϊκά, αποστηθίζοντας με μανία λήμματα από ένα φορητό λεξικό της γαλλικής γλώσσας. Αντιδρά σπασμωδικά όταν οι λιγοστές επαφές με συμπατριώτες του ξυπνούν μιλιταριστικές μνήμες που πιθανότατα τον έστειλαν μακριά από την πατρίδα του. Αποφεύγει να δει τον πατέρα του, όταν εκείνος τον αιφνιδιάζει με την επίσκεψή του. Σαμποτάρει μια δουλειά που βρίσκει, στη Ισραηλινή πρεσβεία, όταν αντιδρά στους στρυφνούς κανόνες της. Μοναδικοί άνθρωποι που φαίνεται να τον καταλαβαίνουν είναι οι ευεργέτες του: ένα εύπορο νεαρό ζευγάρι που μοιάζει ηθελημένα εξεζητημένο και στερεότυπο και το οποίο τον σώζει όταν τα ελάχιστα υπάρχοντά του χάνονται. Κι εκείνοι, όμως, αποδεικνύεται ότι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θέλουν κάτι από αυτόν. 

Η αναπαράσταση μιας σπασμωδικής φυγής προς το ανέφικτο.

Το μόνο πράγμα που έχει να διαθέσει, ωστόσο, ο Γιοάβ, είναι το καλογυμνασμένο του σώμα, μια χούφτα ιστορίες που προτίθεται ευχαρίστως να μοιραστεί και η σφοδρή επιθυμία του να βρει ένα μέρος στο οποίο να ανήκει με τους δικούς του όρους. Έστω κι αν η σκιά της χώρας που άφησε πίσω τον ακολουθεί διαρκώς, ακόμη κι όταν συνειδητοποιήσει τη ματαιότητα της απόδρασής του προς μια ιδεατή πραγματικότητα που απλούστατα δεν υπάρχει. 

Τα «Συνώνυμα» είναι η αναπαράσταση μιας σπασμωδικής φυγής προς το ανέφικτο. Είναι η επιθυμία μιας νέας αρχής σε πείσμα όσων επιτάσσει η καταγωγή και η εθνικότητα. Είναι, τέλος, το σκιαγράφημα ενός εξεγερμένου νεαρού που τρέχει να κρυφτεί από δαίμονες οι οποίοι ενδέχεται να είναι αποκλειστικά δικοί του. Ο σκηνοθέτης κινηματογραφεί τα παραπάνω αυτόματα, παρορμητικά. Τα πλάνα του εναλλάσσονται με νεύρο και παραμένουν απρόβλεπτα, οι σκηνές του κρύβουν ιδιορρυθμίες και ελλείψεις, η διήγηση αφήνει αναπάντητα ερωτηματικά, η διάθεση πηγαινοέρχεται απροειδοποίητα μεταξύ κωμικού και τραγικού.  

Το μόνο στο οποίο πιστεύει ο Λαπίντ είναι στον ήρωά του. Στις αστάθειες, τις κυκλοθυμίες και τις πλάνες του. Εκείνες που θα σημάνουν και τη διάψευσή του, σε ένα πικρό φινάλε που βεβαιώνει ότι μερικές φορές η συνθήκη από την οποία αγωνιούμε να ξεφύγουμε δεν βρίσκεται κάπου εκεί έξω, αλλά μέσα μας. Είναι κατάλοιπο των βιωμάτων μας, σύνολο των χαρακτηριστικών που σχηματίζουν την ταυτότητά μας και μάλλον αναπόφευκτο πεπρωμένο μας. 

Το ΣΙΝΕΜΑ - cinemagazine.gr βρέθηκε στο Βερολίνο και κάλυψε το φετινό Φεστιβάλ με καθημερινές ανταποκρίσεις για τις μεγάλες πρεμιέρες, τις ταινίες του Διαγωνιστικού, τις Συνεντεύξεις Τύπου αλλά και αποκλειστικές συνεντεύξεις που θα διαβάσετε τους επόμενους μήνες στο site.

Διαβάστε παρακάτω τις αναλυτικές ανταποκρίσεις
Berlinale 2019: Χρυσή Άρκτος στο «Synonymes» και γαλλικός αέρας στα φετινά βραβεία της Μπερλινάλε
Berlinale 2019: Το «Αντίο, Γιε μου» φλερτάρει με ένα από τα βραβεία του φετινού φεστιβάλ
Berlinale 2019: Ένας αγώνας για επιβίωση (και βραβεία) στο «Ondog» από την Μογγολία
Berlinale 2019: Το «Elisa & Marcela» είναι ένα άψυχο ρομάντζο για τον πρώτο καταγεγραμμένο γκέι γάμο στην Ιστορία
Berlinale 2019: Μία συνάντηση με το «βλέμμα» της Σαρλότ Ράμπλινγκ
Berlinale 2019: Το «Souvenir» είναι το καλύτερο κινηματογραφικό αναμνηστικό της φετινής διοργάνωσης
Berlinale 2019: Η «Ιστορία Τριών Αδελφών» και η παραμυθένια κόντρα με την Παράδοση
Berlinale 2019: Το «Πιράνχας» είναι ένα απρόσμενα συγκρατημένο δράμα για τα «τσικό» της ναπολιτάνικης μαφίας
Berlinale 2019: Το «System Crasher» είναι ένα αναπάντεχα ανάλαφρο ντεμπούτο για το πιο δομικό παιδικό τραύμα
Berlinale 2019: Το «Χρυσό Γάντι» του Φατίχ Ακίν είναι η μεγάλη απογοήτευση του φεστιβάλ
Berlinale 2019: Το «Ghost Town Anthology» του Ντενί Κοτέ είναι μία πένθιμη, ατμοσφαιρική αλληγορία
Berlinale 2019: Το «The Ground Beneath My Feet» είναι ένα διεισδυτικό δράμα για τη μοναξιά και το στίγμα της ασθένειας
Συνέντευξη Τύπου «Το Θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών»: Ψάχνοντας τον Χαμένο Παράδεισο
Berlinale 2019: «Το Θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών» είναι η πιο ενδιαφέρουσα ταινία του Σύλλα Τζουμέρκα
Berlinale 2019: Ζητήματα πίστης και ηθικής στη νέα ταινία του Φρανσουά Οζόν «Με τη Χάρη του Θεού»
Berlinale 2019: Το Φεστιβάλ ξεκινά και αυτές είναι οι ταινίες που ανυπομονούμε να δούμε!
Η Ζιλιέτ Μπινός, πρόεδρος της επιτροπής της Μπερλινάλε 2019
«Το Θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών»: Η νέα ταινία του Σύλλα Τζουμέρκα έχει τρέιλερ (και πρεμιέρα στο Βερολίνο)