Ταινία της Εβδομάδας: Το «Μπέργκμαν:Ένας Αιώνας» αναζητά τις ψηφίδες μιας ζωής που άλλαξε το σινεμά

Όσο το πρώτο υποτάχθηκε στους καιρούς μας και προσπάθησε να παντρέψει την διεισδυτική ματιά σ’ ένα έργο με την ματιά στις διεισδύσεις (…) μιας προσωπικής ζωής, τόσο το δεύτερο είναι μια κατά κόρον υμνολογία στον σημαντικότερο Ευρωπαίο σκηνοθέτη. Αυτό φυσικά δεν είναι πρόβλημα, ο καλλιτέχνης είναι εδώ δια μέσω του έργου του, οι ενδιαφερόμενοι για κουτσομπολιά (που συνηθέστερα είναι και οι εντελώς περαστικοί μιας καλλιτεχνικής παρακαταθήκης) δεν έχουν παρά να χαζολογούν μη εγκεκριμένες «βιογραφίες» και κιτρινωπά διαδικτυακά φληναφήματα.

Όχι πως η φον Τρότα γλιτώνει τις σειρήνες που μουρμουράνε συνάφειες έργου και προσωπικής ζωής. Απλώς, καθότι καλλιτέχνις κι η ίδια, αποφεύγει την χαμηλότερη υποστάθμη ανάλογων ντοκιμαντέρ που εκλαϊκεύουν υπαρξιακής βαρύτητας διαδρομές σκέψης και καλλιτεχνίας φέρνοντάς τες στα μέτρα ενός διψασμένου για κραυγές αλλά όχι και ψιθύρους σοσιομιντιακού κοινού. Αντίθετα, η ματιά της διέπεται από τον βαθύ σεβασμό, που αγγίζει το δέος, την κατάθεση του αρμόζοντος στεφάνου σ’ έναν δημιουργό που αφιέρωσε τη ζωή του στην μετατροπή της σε εξομολογητικά έργα τέχνης.

Στην κάμερα της φον Τρότα στέκονται κάμποσοι σημαίνοντες (η Ούλμαν, η Λίνμπλομ – αλλά όχι ο Μαξ φον Σίντοφ – από συνεργάτες, ο Ασαγιάς, ο Ζαν-Κλοντ Καριέρ, σεναρίστας του Μπουνιουέλ, ο Κάρλος Σάουρα) καθώς και αρκετοί Σουηδοί που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σχετίστηκαν με τον Μπέργκμαν. Η σεναριακή λογική του έργου είναι ανάμεσα στην εύρεση ενός Ροδανθού και μιας παραδοχής της απουσίας του. Ο Μπέργκμαν βρίσκεται στις ταινίες του, ανάμεσα στα καρέ τους.  «Ένας» Μπέργκμαν τουλάχιστον.

Γιατί ο άλλος, εκείνος που αστειευόταν διαρκώς, που ήθελε τις γυναίκες να κάνουν τα παιδιά του, που έβλεπε σαν μπόμπιρας τις σκηνές δράσης από το «Περλ Χάρμπορ» του Μάικλ Μπέι (να μια πληροφορία για τους αρτηριοσκληρυμένους του art house), που αγαπούσε και αδιαφορούσε για τα βραβεία, που έτρεμε το σινεμά-ερωμένη του αναζητώντας διαρκώς την ασφάλεια του θεάτρου-συζύγου του, που τελικά σκηνοθέτησε μανιακά και την ίδια του την κηδεία, θα μας διαφεύγει. Έτσι πρέπει να είναι. Και ο πιο επώνυμος έχει το δικαίωμα στην ανωνυμία του.

Θα μπορούσε να είναι λιγότερο τηλεοπτικό, θα μπορούσε να εμφαίνει σ’ έναν ρυθμό επιτακτικότερο κι έναν τόνο πιο σαφή (νοσταλγικό; μελαγχολικό;) που θα βοηθούσε και την χαλαρή κεντρική ιδέα, όμως αρκεί που η ίδια η καταξιωμένη σκηνοθέτιδα (η «Η Πραγματική Αλήθεια για την Μαριάν Κ.» της είναι μια από τις δηλωμένα αγαπημένες ταινίες του Μπέργκμαν) γίνεται ο φάκελος της επιστολής της. Ανοίγοντας και κλείνοντας το έργο στην παραλία της «Έβδομης Σφραγίδας», πάνω στα βότσαλα και τους ανθρωπόμορφους βράχους, το σινεμά συγκλίνει τους ιστορικούς του χρόνους, αποκτά μια αιωνιότητα κι ένα συναισθηματικό βάρος που άλλα (επιφανειακά και μόνο) ομοειδή ντοκιμαντέρ δεν θα έβρισκαν ούτε με σκηνοθετικό gps.