9:36
3/1

Από το εφήμερο στο μνημειώδες: Πανελλήνια πρώτη κριτική για το πολυσυζητημένο «Moonlight»

Μπορεί το 2008 ο Μπάρι Τζένκινς να επιχείρησε ένα ελπιδοφόρο κινηματογραφικό ντεμπούτο με το «Medicine for Melancholy» (το οποίο σημείωσε τη μοναδική ελληνική προβολή του στις τότε Νύχτες Πρεμιέρας), χρειάστηκε να περάσουν οχτώ χρόνια, ωστόσο, μέχρι να επιστρέψει στη σκηνοθεσία. Την αφορμή έδωσε ένα αδιασκεύαστο (και ακυκλοφόρητο) θεατρικό έργο που έγραψε ο συγγραφέας και ηθοποιός Τάρελ Άλβιν ΜακΚρέινι, φίλος του σκηνοθέτη, δίνοντάς του τον πανέμορφο τίτλο «In Moonlight Black Boys Look Blue» και αντλώντας από προσωπικά του βιώματα τη μυητική πορεία ενός ήρωα μέσα σε τρεις διαφορετικές περιόδους της ζωής του.

Ο Τζένκινς παρέμεινε ως επί το πλείστον πιστός στο πρωτότυπο έργο και το εμπλούτισε με μικρές σεναριακές ευεργεσίες. Αντικατέστησε έξυπνα, παρ’ όλα αυτά, το ταυτόχρονο ξετύλιγμα των τριών ηλικιών του ήρωα (που είχε επινοήσει ο συγγραφέας) με μια γραμμική αφήγηση απλωμένη σε τρία κεφάλαια και με έναν διαφορετικό ηθοποιό να ερμηνεύει κάθε φορά (εξαιρετικά) τον βασικό χαρακτήρα.

Ο 37χρονος Τζένκινς δείχνει με μετριοφροσύνη και μεγαλοψυχία πώς μπορεί κανείς να κάνει καλύτερο σινεμά, ή να γίνει ο ίδιος καλύτερος άνθρωπος, απλούστατα με το να χρησιμοποιεί ως πυξίδα του την επιθυμία να επικοινωνήσει μια ενδότερη αλήθεια

Κάπως έτσι το «Moonlight» μας προσγειώνει αρχικά στο Μαϊάμι του τέλους της δεκαετίας του ’80. Μεγαλώνοντας χωρίς πατέρα σε μια φτωχογειτονιά της πόλης, παραμελημένος από τη ναρκομανή μητέρα του, θύμα εκφοβισμού από τους συμμαθητές του και αβέβαιος για το πώς να διαχειριστεί την ερωτική έλξη που αισθάνεται για τον καλύτερο φίλο του, ο Σαϊρόν παλεύει καθημερινά με τον κόσμο γύρω του και με τον κόσμο μέσα του. Πασχίζει να καταλάβει τους άλλους και τον εαυτό του, την ίδια ώρα που η μόνη τρυφερότητα που συναντά είναι το χέρι βοήθειας που του απευθύνουν ένας συνοικιακός ντίλερ και η φιλενάδα του, η μόνη του ελπίδα είναι να βγάλει κάθε μέρα δίχως τα κυνηγητά των νταήδων του σχολείου, χωρίς τις βίαιες κυκλοθυμίες της μάνας του, σε ένα μέρος που να μπορεί με ασφάλεια να αποκαλέσει σπίτι.

Έτσι ξεκινά η ιστορία ενός ευαίσθητου και λιγομίλητου αγοριού, μονίμως οχυρωμένου πίσω από ένα συνεσταλμένο βλέμμα και μια διστακτική φωνή, το οποίο θα δούμε να ανδρώνεται στη διάρκεια της ίδιας ταινίας και να περνάει από την παιδική ηλικία στην εφηβεία και από εκεί στην ενηλικίωση. Και καθώς ο μικρός Σαϊρόν μεγαλώνει, προσπαθώντας να καταλάβει ποιος είναι στην πραγματικότητα και πώς να νικήσει τους φόβους του, ο σκηνοθέτης συλλαμβάνει στην ταινία του κάτι από την εμπειρία του να αποτελείς την εξαίρεση ή τη μειονότητα στο περιθώριο ενός κόσμου οριοθετημένου από εκείνους τους αυταρχικούς κανόνες που σου επιβάλλουν πώς πρέπει να συμπεριφερθείς ή τι ρόλο οφείλεις να υποδυθείς προκειμένου να μην αντιμετωπίζεσαι ως ξένος, να μην ξεστρατίζεις από τον όχλο, να μην κινδυνεύεις να παραγκωνιστείς.

Μόλις η διήγηση φτάσει στη μαγική της κορύφωση, το «Moonlight» απογειώνεται από το εφήμερο στο μνημειώδες

Όλα τα παραπάνω μπορεί να μοιάζουν στο χαρτί αρκετά πομπώδη και βαρύγδουπα, δίνοντας ίσως την εντύπωση ότι το «Moonlight» ανήκει σε εκείνες τις συνοφρυωμένες ταινίες όπου όλα πρέπει να είναι σοβαρά, αγέλαστα και φορτωμένα με σημαντικά μηνύματα. Στο σημείο αυτό, όμως, έρχεται ο 37χρονος Τζένκινς για να δείξει με μετριοφροσύνη και μεγαλοψυχία πώς μπορεί κανείς να κάνει καλύτερο σινεμά, ή να γίνει ο ίδιος καλύτερος άνθρωπος, απλούστατα με το να χρησιμοποιεί ως πυξίδα του την επιθυμία να επικοινωνήσει μια ενδότερη αλήθεια, δίχως να καταφεύγει σε μεγαλοστομίες.

Παρ’ όλο που ο ήρωας του φιλμ μπορεί άνετα να χωρέσει σε κάποιο γνώριμο κοινωνικό καλούπι (είναι φτωχός, είναι μαύρος, είναι γκέι), ο Τζένκινς δεν απαιτεί από το κοινό του να τον τοποθετήσει σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, ούτε να τον αντιμετωπίσει ως μια πληθυσμιακή ιδιαιτερότητα, έστω κι αν είναι παρήγορο μια γνήσια outsider και παρακατιανή φιγούρα, όπως ο Σαϊρόν, να εμφανίζεται για σπάνια φορά στην αμερικανική οθόνη ως πρωταγωνιστής και να κουβαλά μόνος μια ολόκληρη ταινία. Το «Moonlight» δεν αποτελεί, παρ’ όλα αυτά, μια στρατευμένη δημιουργία αλλά κάτι ανώτερο: έναν πολύ ειλικρινή στοχασμό πάνω στην έννοια της ταυτότητας, την κρυφή τυραννία της κοινωνικής ενσωμάτωσης, τη συνήθως βασανιστική οδό που οδηγεί στην αυτογνωσία και τον τρόπο με τον οποίο οι άγραφοι νόμοι των ενστίκτων και των αισθημάτων έρχονται συχνά να συγκρουστούν με τους κανόνες που προστάζει η οικογένεια, το σχολείο, η γειτονιά.

Με την θαυματουργή συνδρομή της φωτογραφίας, των ερμηνειών, της μουσικής, του μοντάζ και της αέρινης σκηνοθεσίας του, ο Τζένκινς μετατρέπει το δράμα του σε ένα σχεδόν ελεγειακό υπαρξιακό πορτρέτο το οποίο κατορθώνει και συγκινεί όχι βάσει προσεκτικού σχεδίου ή κάποιας συνταγής, αλλά μέσα από την ειλικρίνεια και την καθαρότητά του, περιγράφει με τη μέγιστη κατανόηση πώς μοιάζει το να γεννιέσαι διαφορετικός (και να πρέπει να υπερασπιστείς τον εαυτό σου για τον λόγο αυτό), διερευνά απατηλές αντιλήψεις περί ανδρισμού και λευκής υπεροχής και κοιτάζει πέρα από στερεότυπα για να ανακαλύψει ένα πλούσιο συναισθηματικό σύμπαν όπου τίποτα δεν είναι μόνο άσπρο ή μαύρο.

Και μόλις η διήγηση φτάσει στη μαγική της κορύφωση, εκεί όπου μια νύχτα φέρνει κοντά δυο παλιούς γνώριμους, ο περίγυρος σταματά για λίγο να υφίσταται, τα σκληρά προσωπεία υποχωρούν, οι πληγές κλείνουν και ένα τραγούδι στο τζουκ μποξ εκφράζει με λαχτάρα όσα δυο άνθρωποι διστάζουν να εξομολογηθούν μεταξύ τους, το «Moonlight» απογειώνεται από το εφήμερο στο μνημειώδες και ψιθυρίζει με τον πιο ανεπιτήδευτο τρόπο τη δύναμη της αγάπης και της συγχώρεσης να διαλύουν όχι μόνο μακροχρόνιες κληρονομιές οργής, αλλά και τους αδυσώπητους νόμους μιας γειτονιάς, μιας πόλης, του κόσμου ολόκληρου. Αυτός είναι ο δρόμος προς την ελευθερία, υπονοεί ο Τζένκινς με την πολύτιμη ταινία του, κι αυτό είναι το σπουδαιότερο κινηματογραφικό μάθημα του 2016. Του 2017. Και κάθε χρονιάς.

ΙΝFO Η ταινία «Moonlight» κοσμεί το εξώφυλλο του νέου περιοδικού ΣΙΝΕΜΑ και θα προβληθεί στις ελληνικές αίθουσες στις 26 Ιανουαρίου από την εταιρεία Seven Films.