Μη Xαμηλώνεις το Bλέμμα

Αφού αλήθεια είναι η κατάργηση της λήθης και αφού καθετί «αληθινό είναι καλό», όπως ακούγεται σε μια κρίσιμη στιγμή του έργου, ο Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρκ των «Ζωών των Άλλων», στην μόλις τρίτη του ταινία σε 18 χρόνια, έχει θέσει τις αρχές της προβληματικής του: Η Τέχνη είναι (ο;) ένας τρόπος για να μπορέσεις, έστω ενστικτωδώς, να αντιμετωπίσεις τα αληθινά, τα σημαντικά και τα σπουδαία που σου χρειάζονται για να κρατηθείς στη ζωή.

Σε μια ιστορία υπέροχης σύλληψης και ουκ ολίγης διαισθητικής βαρύτητας (οπότε οι φίλοι μας οι υλιστές θα έχουν έναν ακόμα λόγο να στρίψουν σε άλλη αίθουσα), ο Ντόνερσμαρκ περιβάλλει με μια ταινία παλαιάς κοπής στην γραφή, την αφήγηση και την διάρκειά της. Η πολλάκις και ποικιλοτρόπως τραυματισμένη Γερμανία του περασμένου αιώνα τοιχογραφείται με ακαδημαϊκή μαεστρία (όχι τυχαία η περσινή υποψηφιότητα της χώρας στο Ξενόγλωσσο Όσκαρ) ανασαίνοντας στο αντιστικτικό φόντο μιας ιστορίας μεγαλώματος σε συνθήκες αδιάλειπτου ολοκληρωτισμού. Ο Ντόνερσμαρκ δεν χάνει την ευκαιρία να παραλληλίσει τις δύο μεγάλες σχολές ισοπέδωσης της ατομικότητας, σαρκάζοντας την ορολογία της λογοκρισίας που, από Γκέμπελς ή από Μπέρια, άνθισε για, φαινομενικά και μόνο διαφορετικούς σκοπούς, τις περιόδους του ναζιστικού ολοκαυτώματος και της σοσιαλιστικής ισοπέδωσης. Ο Γερμανός Ντόνερσμαρκ έχει εκ των έσω αντίληψη των γεγονότων της χώρας του και δεν προσυπογράφει θεωρίες ελαφρυντικών.

Το έργο είναι ευθυγραμμισμένο με την σημασία της Τέχνης ως μέσου άμβλυνσης ή και επούλωσης εκείνων που σε κρατούν στο τραυματικό σκοτάδι

Ωστόσο η καταγγελία δεν είναι παρά μια παράμετρος ενός έργου που μπορεί να είναι πεζό στην σκηνοθετική πρόζα του αλλά κλίνει με απόφαση τα ποιητικά του ουσιαστικά. Όσο κι αν η ιστορία περπατά, με αριστοκρατική άνεση και χωνεμένο ακαδημαϊσμό, στο μονοπάτι των ναζιστών που ήθελαν με το βαρβαρότερο τίμημα την ευγονική τους επιβεβαίωση και των σοσιαλιστών που συμπίεσαν ως εξαφάνισης την ατομική ελευθερία, το ζητούμενο του Ντόνερσμαρκ είναι ευθυγραμμισμένο με την σημασία της Τέχνης ως μέσου άμβλυνσης – και γιατί όχι επούλωσης – εκείνων που σε κρατούν στον μεσαίωνα και το τραυματικό σκοτάδι.

Έτσι, στην σκηνή ανθολογίας που προστατεύει την αποκάλυψη/επιφοίτηση του κεντρικού μας ήρωα, αυτό που θα θριαμβεύσει ολόφωτα είναι το ότι οι ένοχοι δεν μπορούν ποτέ να τιμωρηθούν περισσότερο από τον τρόμο των πεπραγμένων τους και τα θύματα δεν έχουν παρά να ελπίζουν στην απογείωση της κατακτημένης τους έκφρασης. Αναμφίβολα η λύση της ιστορίας δεν είναι για όλους τους θεατές, κάποιοι εκ των οποίων θα ενοχληθούν από μια φαινομενική απολιτικότητα κι ένα «αντιδραστικό» κέλευσμα υπέρ του ατομικισμού. Είναι όμως για όλους τους υπολοίπους που ελεύθεροι από ιδεοσοφιστικές άγκυρες κρατούν ως κόρην οφθαλμού την πέρα για πέρα ευγενή σημασία του να είναι κανείς σοβαρός, ελεύθερος και κύριος της έκφρασης των ταλέντων που του δόθηκαν.

Εικαστικής καλλονής (υποψήφιος ο μεγάλος φωτογράφος Κέιλεμπ Ντέσανελ κι αυτός στα περσινά Όσκαρ), μουσικής τόνωσης από έναν Μαξ Ρίχτερ εκτός των ζωνών ασφαλείας του και λεπτοδουλεμένης ρυθμικότητας, παρά το ότι κάμποσες επί μέρους σκηνές έχουν τις ευκολίες μιας τηλεοπτικής σειράς, το «Μη Χαμηλώνεις το Βλέμμα» δεν έχει το διαμέτρημα της μεγάλης δημιουργίας, δεν εμβαθύνει σε πολλές δραματουργικές/χαρακτηρολογικές γεωτρήσεις που εννοεί (πρωτίστως ο χαρακτήρας του πολύ καλού Σεμπάστιαν Κοχ), εμπεδώνει όμως το κύρος του από την περιζήτητη πια καλλιγραφία και το σωτήριο, ψιθυρισμένο μήνυμά του.