Κινηματογραφικές βιογραφίες: Μυστικά και ψέματα του «Ένας Υπέροχος Άνθρωπος» - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
11:29
13/12

Κινηματογραφικές βιογραφίες: Μυστικά και ψέματα του «Ένας Υπέροχος Άνθρωπος»

Το βραβευμένο με 4 Όσκαρ, κοινωνικό δράμα του Ρον Χάουαρντ για τη ζωή του μαθηματικού Τζον Νας, έκανε πρεμιέρα σαν σήμερα 13 Δεκεμβρίου 2002. Πόση «πραγματικότητα» χώρεσε η μυθοπλασία της ταινίας;

Από τον Πάνο Αχτσιόγλου

Η συναισθηματική τρικυμία, και λιγότερο το καινοτόμο έργο του μεγάλου μαθηματικού και οικονομολόγου Τζον Νας, κινηματογραφούνται επιφανειακά από τον Ρον Χάουαρντ, παρεκκλίνοντας τόσο από τους ιστορικούς άξονες όσο και από τη ρεαλιστική σκιαγράφηση της «υπέροχης» αλλά και διαταραγμένης προσωπικότητας.

A Beautiful Mind (2001) του Ρον Χάουαρντ

Πριν από περίπου δεκαπέντε χρόνια ένα από τα αγαπημένα παιδιά του Χόλιγουντ, ο Ρον Χάουαρντ («Cocoon», «Απόλλων 13») κερδίζει το Όσκαρ σκηνοθεσίας μεταφέροντας στη μεγάλη οθόνη τη λαμπρή, αλλά πολυτάραχη ζωή του βραβευμένου με Νόμπελ μαθηματικού Τζον Φόρμπς Νας ο οποίος, σε ένα τραγικό παιχνίδι της μοίρας, σκοτώθηκε πρόσφατα όταν το ταξί στο οποίο επέβαινε αυτός και η γυναίκα του προσέκρουσε σε προστατευτικό κιγκλίδωμα. Ο σκηνοθέτης αποφασίζει να υπηρετήσει στο έπακρο τις καλλιτεχνικές καταβολές του ξαναγράφοντας ουσιαστικά το παρελθόν του προβληματικού ακαδημαϊκού, χρησιμοποιώντας τη φιξιόν σε τέτοιο σημείο ώστε, παρά τη μεγάλη επιτυχία του εγχειρήματος, να επικριθεί από την οικογένεια του Νας όσον αφορά τις μεγάλες και σημαντικές για τη ζωή του ιστορικές ανακρίβειες. Παρότι ο Αμερικάνος καθηγητής του Πρίνστον έμεινε στην επιστημονική ιστορία ως ο άνθρωπος που ανακάλυψε και εδραίωσε την γνωστή ως «έννοια της ισορροπίας κατά Νας», η πραγματική του ζωή αποδείχθηκε εύθραυστη και πολλές φορές αβάσταχτη.

Μολονότι η αποτύπωση της ψυχιατρικής ασθένειάς του (ήταν διαγνωσμένα σχιζοφρενής με συχνά παρανοϊκά επεισόδια) έγινε με ευστροφία και αποδοτικότητα, η κατάφωρη δραματοποίηση της πλοκής, ιδίως στα γεγονότα που αφορούσαν την διαχρονικά ταραγμένη σχέση με τη γυναίκα του Αλίσια (Όσκαρ Β' γυναικείου ρόλου σε μια μονίμως θλιμμένη Τζένιφερ Κόννελυ), αντικατοπτρίζει την ανάγκη του στούντιο να κερδίσει τις καρδιές των θεατών χωρίς να δίνει ιδιαίτερη σημασία στις λεπτομέρειες. Σκοπίμως παραλείφθηκαν οι αμφιλεγόμενες και έντονες σχέσεις του Νας με άνδρες (παρότι ο ίδιος αρνήθηκε ότι επρόκειτο για σεξουαλικές), το εξώγαμο παιδί που απέκτησε με μια άλλη γυναίκα, όπως και το διαζύγιο του ζευγαριού το 1963. Η σκοτεινή πλευρά της συζυγικής σχέσης αποκαλύπτεται παρόλα αυτά στο βιογραφικό βιβλίο της Σίλβια Νάσαρ (στο οποίο και βασίστηκε το σενάριο), όταν σε ένα πικνίκ του τμήματος του πανεπιστημίου, ο Νας πέταξε τη γυναίκα του στο έδαφος και έβαλε το πόδι του πάνω στο λαιμό της.

Πέραν της προφανούς μυθοπλαστικής σεναριακής δομής -το κατασκοπικό ψυχροπολεμικό παιχνίδι αποτελεί και καύσιμο της αφήγησης- ο προικισμένος μαθηματικός ουδέποτε υπήρξε υπάλληλος του Πενταγώνου. Αντιθέτως η επαναστατική θεωρία του χρησιμοποιήθηκε από την εταιρία στατιστικής έρευνας και ανάπτυξης RAND. Επιπλέον,το οδυνηρό βασανιστήριο της ψυχικής του νόσου αντιμετωπίζεται με μια επιφανειακή και εμφανώς μελοδραματική διάθεση αφήνοντας απ έξω άβολες στιγμές της προσωπικής ζωής του, όπως για παράδειγμα τη σύλληψη για σεξουαλική παρενόχληση σε δημόσιες τουαλέτες. Έκτος αυτού -πέραν του εγκλεισμού σε ψυχιατρική κλινική το 1959- δεν χρειάστηκε να του χορηγηθούν φάρμακα μετά το 1970 και σημαντικότερο όλων, ποτέ δεν παρουσίασε οπτικές ψευδαισθήσεις (ήταν μόνο και ξεκάθαρα ηχητικές).

Τέλος, ο μελιστάλαχτος λόγος κατά την βράβευσή του με Νόμπελ (ζαχαρωμένη κατακλείδα μιας εμπορικά επιτυχημένης αλλά καλλιτεχνικά αδέξιας βιογραφίας) δεν έγινε ποτέ, αφού ο ίδιος δεν παρέστη στην τελετή. Ο Χάουαρντ λοιπόν σκηνοθετεί ένα φιλμ, εμμένοντας σε μια ουδέτερη και υποκινητική απόδοση των γεγονότων, μιλώντας κυρίως για την “πολιτικώς ορθή” δύναμη της επιμονής και το θρίαμβο κατά της ανικανότητας. Μπορεί τελικά το φιλμ να κέρδισε τέσσερα από τα οκτώ υποψήφια αγαλματίδια (θεωρώντας μεγάλη αδικία τη μη βράβευση της ομολογουμένως σπουδαίας ερμηνείας του Ράσελ Κρόου), όμως τελικά απέτυχε να συναρπάσει με την μεταφυσική διαστάση των μαθηματικών ή την πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του Νας.