13:52
17/4

H γεωγραφία του πόθου: Η φιλμογραφία της Κλερ Ντενί

Σε μια από τις ωραιότερες σκηνές από το σκηνοθετικό ντεμπούτο της Κλερ Ντενί, το «Chocolat» του 1988, ένα μικρό λευκό κορίτσι αντικρίζει τον καταγάλανο ορίζοντα που απλώνεται πάνω από την αφρικανική γη και αναρωτιέται μέχρι πού εκτείνεται. «Αυτό που βλέπεις δεν υπάρχει», σπεύδει να της εξηγήσει ο πατέρας της. «Όσο πλησιάζεις τη γραμμή αυτή, άλλο τόσο εκείνη θα απομακρύνεται». Σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά, στην υπαρξιακή κομεντί «Η Λιακάδα Μέσα μου» («Un beau soleil intérieur»), η Ζιλιέτ Μπινός αναζητά την αγάπη και τη ρομαντική ουτοπία στους δρόμους, τα καφέ και τα διαμερίσματα του Παρισιού. 

Ανάμεσα στις δυο αυτές εικόνες, το σινεμά της Ντενί έχει κατορθώσει να τροφοδοτήσει το πιστό κοινό του με μερικές από τις πιο αξέχαστες σκηνές και ιστορίες που έχει καταγράψει το σινεμά των τελευταίων ετών. 

Ανάμεσά τους, την απελπισμένη φιγούρα του ερωτοχτυπημένου Ντενί Λαβάν καθώς ξεσπά σε ένα μοναχικό, σπασμωδικό χορό, στο φινάλε του εκπληκτικού «Beau travail». Την Ιζαμπέλ Ιπέρ, περήφανη και πεισματάρα Ευρωπαία στο «White Material», να αγωνίζεται για τη ζωή της ίδιας και των ανθρώπων της σε μια αδιευκρίνιστη γωνιά της Αφρικής που τελεί υπό καθεστώς εμφυλίου αναβρασμού. Τη Βαλερί Λεμερσιέ του «Friday Night» να γνωρίζεται με ένα μυστηριώδη άγνωστο στη διάρκεια ενός πολύωρου παρισινού μποτιλιαρίσματος και να παρασύρεται μαζί του σε ανεξερεύνητα νυχτερινά μονοπάτια. Ή την διψασμένη για αίμα και σάρκα Μπεατρίς Νταλ να παρασύρει με τα ερωτικά της θέλγητρα ανυποψίαστα αρσενικά θύματα, προτού τα κατασπαράξει στο «Τrouble Every Day».   

Όλες αυτές τις εικόνες το ελληνικό κοινό είχε την ευκαιρία να τις απολαύσει για πρώτη φορά συγκεντρωμένες στη μεγάλη οθόνη, ανακαλύπτοντας το εξαίρετο έργο μιας από τις κορυφαίες σκηνοθέτιδες στα χρονικά του σινεμά, στο 23ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας. Διόλου τυχαία οι δημιουργίες της Ντενί συγκεντρώνουν αποθεωτικούς επαίνους από τους κριτικούς του εξωτερικού (με πιο πρόσφατη την εφημερίδα New York Times η οποία τοποθέτησε το «White Material» στη λίστα της με τις καλύτερες ταινίες του 21ου αιώνα μέχρι στιγμής), απασχολούν αξιοσέβαστα κινηματογραφικά έντυπα και ιστοσελίδες και έχουν μια θέση μονίμως κρατημένη στο διαγωνιστικό τμήμα των μεγάλων φεστιβάλ του κόσμου. 

«White Material» (2009)

Στο σύνολο μιας συναρπαστικής φιλμογραφίας, η εικονογραφική δύναμη της οποίας ελάχιστα συναντάται πλέον, εντοπίζει κανείς αρκετές από τις αιτίες για τις οποίες η γαλλικής καταγωγής σκηνοθέτης (και πρώην συνεργάτης του Τζιμ Τζάρμους, του Ζακ Ριβέτ, του Ντούσαν Μακαβέγιεφ) απολαμβάνει τέτοιου σεβασμού. 

Το φιλμικό σύμπαν της δονείται από πάθος και από παρόρμηση, δανείζεται συχνά από τη ρευστή αλληλουχία των ονείρων, ανοίγει ενστικτωδώς δρόμο μέσα από διηγήσεις για ολέθρια πάθη, για νυχτερινές αποπλανήσεις, για εύθραυστους οικογενειακούς δεσμούς, για χαρακτήρες που ζουν στο περιθώριο, για βαμπιρικές σεξουαλικές επαφές, για πολυφυλετικές κοινότητες στην καρδιά αφιλόξενων αστικών κέντρων.

Η Ντενί ουδέποτε καταπιάστηκε με κάτι, αν δεν παθιαζόταν μαζί του. Όπως έχει παραδεχτεί η ίδια, άλλωστε, «το σινεμά για μένα δεν βρίσκεται στις εξηγήσεις. Βρίσκεται στην εξερεύνηση ενός συναισθήματος, μιας αντίληψης για το πώς θα έπρεπε να μοιάζει μια ιστορία. Είναι μια διαδικασία προσωπική, εσωτερική και όχι εύκολο να περιγραφεί. Περισσότερο τη νιώθεις μέσα σου. Κι αυτό προσπαθώ να μεταδώσω κι εγώ μέσα από το φιλμ. Θέλω να ξεφορτωθώ την τυραννία του να πρέπει να εξηγείς τα πάντα. Γιατί μόνο τότε μπορείς να εμπιστευτείς το δικό σου κριτήριο, τα αισθητήρια όργανά σου και να φτάσεις σε συμπεράσματα που δεν φανταζόσουν ότι υπήρχαν». 

«Good Work» («Beau travail», 1999)

Με αφορμή την κυκλοφορία της πολυαναμενόμενης «Μαύρης Τρύπας» (High Life) με τον Ρόμπερτ Πάτινσον και τη Ζιλιέτ Μπινός, πρωτη αγγλόφωνη ταινία της γαλλίδας σκηνοθέτιδος και μακροχρόνιος πόθος της, το cinemagazine.gr ανατρέχει σε όλους τους κινηματογραφικούς σταθμούς (ταινίες μυθοπλασίας) της καριέρας της. Η ταινία πραγματοποίησε την πανελλήνια πρεμιέρα της στο 24ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας.

Κλερ Ντενί, Ζιλιέτ Μπινός και Ρόμπερτ Πάτινσον χαιρετίζουν το κοινό του «High Life»  στο 24ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας Νύχτες Πρεμιέρας!

«Σοκολάτα» (Chocolat, 1988)

Μια γυναίκα γαλλικής καταγωγής ανατρέχει στις μέρες που μεγάλωνε στο αποικιοκρατούμενο Καμερούν και γινόταν σιωπηλή παρατηρητής φυλετικών διαφορών και καταπιεσμένων σεξουαλικών πόθων. Η Κλερ Ντενί συστήνεται στην πρώτη της κιόλας ταινία ως μία πλήρης δημιουργός που φιλμάρει με όλες τις αισθήσεις σε εγρήγορση, φτάνοντας να διεκδικήσει με αξιώσεις τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών.

«Δεν Φοβάμαι να Πεθάνω» (S'en fout la mort, 1990)

Μέσα από την ιστορία δύο μεταναστών που στήνουν κοκορομαχίες στο υπόγειο ενός εστιατορίου, η Κλερ Ντενί παραδίδει ένα μεταμοντέρνο νουάρ τοποθετημένο στον υπόκοσμο μιας πολυπολιτισμικής Μασσαλίας. Το βίαιο θέαμα των αγώνων εντείνει την κλειστοφοβική ατμόσφαιρα που επιβάλλει ένας σχεδόν επιθετικός νατουραλισμός κι οι σωματικές ερμηνείες των Ντεκά και Ντε Μπανκολέ προσδίδουν έναν εξωτικό ερωτισμό στην ταινία, την ώρα που η Γαλλίδα δημιουργός συνεχίζει να διερευνά τις κοινωνικές συγκρούσεις που έφερε το τέλος της αποικιοκρατίας.

«Άγρυπνος» (J'ai pas sommeil, 1994)

Καθώς κατά συρροή φόνοι ηλικιωμένων γυναικών τρομοκρατούν το Παρίσι, δυο διαφορετικές ιστορίες κινούνται γύρω από τις ίδιες πολυφυλετικές γειτονιές: μια όμορφη νεαρή Λιθουανή φτάνει στην πόλη με την απατηλή υπόσχεση μιας καριέρας ηθοποιού και μια οικογένεια μεταναστών από την Καραϊβική οδηγείται σε αποσύνθεση. Βασισμένη σε ένα αληθινό περιστατικό που συγκλόνισε τη γαλλική κοινωνία του ’80, η Ντενί χρησιμοποιεί την πρόφαση του μυστηρίου για να εξερευνήσει τις σαγήνες και τις επικίνδυνες πλάνες του μοντέρνου δυτικού κόσμου που γίνονται κοινό βίωμα για ανθρώπους ανεξαιρέτως καταγωγής και γλώσσας. Μια από τις πιο διαυγείς πολιτικοκοινωνικά δημιουργίες της δεκαετίας του ’90.

«Νενέτ και Μπονί» (Nénette et Boni, 1996)

Όταν η δεκαπεντάχρονη Νενέτ το σκάει από το οικοτροφείο επειδή έρχεται αντιμέτωπη με μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, γυρεύει στέγη στο σπίτι του για χρόνια αποξενωμένου αδερφού της. Τις λεπτομέρειες της δυσλειτουργικής σχέσης τους διηγείται η Ντενί, συνοδευόμενη από το πλέον δημοφιλές σάουντρακ των Tindersticks, τον αυθορμητισμό του Φρανσουά Τριφό και τη φρεσκάδα της Νουβέλ Βαγκ. Χρυσή Λεοπάρδαλη και τρία βραβεία ερμηνείας στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο.

«Good Work» (Beau travail, 1999)

Σε μια ήσυχη μονάδα της Λεγεώνας των Ξένων στο Τζιμπουτί κυριαρχεί ο λακωνικός επιλοχίας Γκαλού. Η άφιξη του ωραίου στρατιώτη Σαντέν τον ταράζει αφάνταστα και γκρεμίζει κάθε ισορροπία, εσωτερική και εξωτερική. Στο αριστούργημά της, η Ντενί συλλαμβάνει τον παλμό των ανθρώπινων δραμάτων και του χρόνου μέσα σε άκρως συγκρουσιακές καταστάσεις. Εκπληκτικός ο Ντενί Λαβάν στο ρόλο του ερωτοχτυπημένου επιλοχία.

«Σκοτεινές Μέρες» (Trouble Every Day, 2001)

Μίνι σκάνδαλο στο Φεστιβάλ Καννών, η πιο ακραία δημιουργία της Ντενί παντρεύει το σεξ με τον βαμπιρισμό και την ερωτική έλξη με τα πιο αρχέγονα ένστικτα, δίνει στους Tindersticks την ευκαιρία να υπογράψουν ένα από τα ωραιότερα κομμάτια τίτλων στην ιστορία του σινεμά και προσφέρει αξέχαστα στιγμιότυπα γνήσιας φρίκης για θεατές με γερά στομάχια.

«Παρασκευή Βράδυ» (Vendredi soir, 2002)

Στη διάρκεια ενός μποτιλιαρίσματος στους δρόμους του Παρισιού, μια γυναίκα συναντά έναν άντρα και μαζί περνούν μια βραδιά πάθους που σβήνει σαν πυροτέχνημα με τον ερχομό της αυγής. Ένα νυχτερινό ρομάντζο της μεγαλούπολης, γεμάτο μυστήριο και προσμονή, το φιλμ γίνεται η σαγηνευτική εικονογράφηση μιας ερωτικής φαντασίωσης, κατά την οποία η πραγματικότητα και το όνειρο έρχονται να μοιραστούν το ίδιο τρυφερό κρεβάτι.

«Ο Εισβολέας» (L' intrus, 2004)

Νιώθοντας το τέλος να πλησιάζει, ένας ηλικιωμένος άντρας δέχεται στο σώμα του την καρδιά ενός νεαρού δότη και ταυτόχρονα προσπαθεί να συμφιλιωθεί με το σκοτεινό παρελθόν του. Η πιο ελλειπτική και παράλληλα ονειρική δημιουργία της Ντενί, καλεί τον θεατή να αναθεωρήσει τον τρόπο που βλέπει σινεμά μέσα από ένα αφηγηματικά περιπετειώδες και βαθιά υπαρξιακό ταξίδι ζωής και θανάτου, από τη Γαλλία στην Κορέα κι από εκεί στην Ταϊτή.

«35 Σφηνάκια Ρούμι» (35 rhums, 2008)

Ένας χήρος πατέρας, η νεαρή κόρη του, το αγόρι του πάνω διαμερίσματος που δυσκολεύεται να της εκδηλώσει τα συναισθήματά του, μια παλιά ερωτική φλόγα που ακόμη σιγοκαίει για τον πατέρα. Στην πιο γλυκιά ταινία της, η οποία χαιρετίστηκε από την ξένη κριτική ως μια από τις κορυφαίες της, η Ντενί μιλάει για την οικογένεια, τον χρόνο, τις μέρες και νύχτες στις μεγαλουπόλεις, τις παρήγορες κοινότητες που στήνουν οι άνθρωποι κόντρα στις δύσκολες ζωές τους. Σινεμά λιτό, μα τόσο αφοπλιστικό.

«Λευκή Ύλη» (White Material, 2009)

Σε μια αδιευκρίνιστη γωνιά της Αφρικής, η οποία τελεί υπό καθεστώς εμφυλίου αναβρασμού και κάθε ξενικό στοιχείο θεωρείται ανεπιθύμητο, μία περήφανη Ευρωπαία στέκει να υπερασπιστεί το σπίτι και τα εδάφη της, αγνοώντας τον αιματηρό κλοιό που σφίγγει γύρω της. Η εντυπωσιακής δύναμης Ιζαμπέλ Ιπέρ πρωταγωνιστεί και η σκηνοθεσία της Ντενί καθηλώνει, στην ταινία που οι New York Times συμπεριέλαβαν πρόσφατα ανάμεσα στις κορυφαίες της τελευταίας δεκαπενταετίας.

«Οι Μπάσταρδοι» (Les salauds, 2013)

Σοβαροί προσωπικοί λόγοι αναγκάζουν καπετάνιο σε πετρελαιαγωγό πλοίο να επιστρέψει εσπευσμένα στη στεριά, φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με μια διεφθαρμένη παρισινή φαμίλια. Η Ντενί θέτει τους Βενσάν Λιντόν και Κιάρα Μαστρογιάνι σε τροχιά γύρω από δύο προσφιλείς θεματικές της: την παραδοχή ενός αρπακτικού μοντέρνου κόσμου και τους τρόπους με τους οποίους οι δεσμοί αίματος σφραγίζουν τις ζωές των ανθρώπων.

«Η Λιακάδα Μέσα μου» (Un beau soleil intérieur, 2017)

Μια διαζευγμένη γυναίκα αναζητά τον έρωτα σ’ ένα Παρίσι που φαίνεται να έχει χάσει κάθε ρομαντισμό. Ποιες είναι, όμως, οι πιθανότητες να βρει αυτό που ψάχνει ανάμεσα σε έναν κυνικό τραπεζίτη, έναν γοητευτικό ηθοποιό, τον πρώην σύζυγό της και ένα φλερτ της μιας βραδιάς; Πνευματώδης και χιουμοριστική, η ολοκαίνουργια και πιο έξω καρδιά ταινία της Ντενί περιέχει μια από τις ωραιότερες ερμηνείες της Ζιλιέτ Μπινός και τους Ζεράρ Ντεπαρντιέ, Βαλέρια Μπρούνι Τεντέσκι σε εμφανίσεις-έκπληξη. Βραβείο στο Δεκαπενθήμερο Σκηνοθετών του πρόσφατου Φεστιβάλ Καννών.

«Μαύρη Τρύπα» (High Life, 2018)

Έτη φωτός μακριά από αυτό που οι περισσότεροι θεατές περιμένουν από μια ταινία η οποία εκτυλίσσεται στο διάστημα, πλησιέστερα σε λογική στο «Σολάρις» του Αντρέι Ταρκόφσκι και το «Άλιεν» του Ρίντλεϊ Σκοτ, το «High Life» είναι ένας διαγαλαξιακός ψυχολογικός εφιάλτης στον οποίο η επιστημονική φαντασία συναντά την ανθρώπινη σεξουαλικότητα, τη μελλοντολογική δυστοπία, την υπαρξιακή αγωνία και τον σωματικό τρόμο.