Essential Cinema #112: «Έκσταση» (1979) του Ιβάν Θουλουέτα - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
12:08
25/9

Essential Cinema #112: «Έκσταση» (1979) του Ιβάν Θουλουέτα

Τo cinemagazine συγκεντρώνει μερικές από τις κορυφαίες ταινίες που έγιναν ποτέ και γράφει αναλυτικά γι’ αυτές. Σήμερα μια δημιουργία-θρύλος του ισπανικού σινεμά, αγαπημένη του Πέδρο Αλμοδόβαρ, η οποία προβάλλεται για πρώτη φορά στη χώρα μας, στο πλαίσιο του αφιερώματος «A dream within a dream: Το σινεμά ονειρεύεται».

Από τον Λουκά Κατσίκα

Η πιο μυθική δημιουργία του ισπανικού underground σινεμά στάθηκε καταραμένη και κύκνειο άσμα για τον εμπνευστή της, μέχρις ότου μετέπειτα γενιές θεατών την αναγόρευσαν σε modern classic. Ο Ιβάν Θουλουέτα ήταν ο εξωφρενικά ταλαντούχος σκηνοθέτης της «Έκστασης» (όπως μεταφράζεται στα ελληνικά ο ισπανικός τίτλος «Arrebato») και δεν κατάφερε να υπογράψει καμία άλλη ταινία στην υπόλοιπη καριέρα του, καθώς ο εθισμός του στην ηρωίνη τον οδήγησε να αποτραβηχτεί σταδιακά από τον κινηματογράφο και τον έξω κόσμο, μέχρι τον θάνατό του, το 2009.

Αποτέλεσμα δύσκολων γυρισμάτων, κατά τα οποία σεβαστό μέρος του συνεργείου ήταν εθισμένο στα ναρκωτικά και ο παραγωγός του φιλμ οδηγήθηκε σε ρήξη με τον τελειομανή σκηνοθέτη, η «Έκσταση» κυκλοφόρησε ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωσή της στις ισπανικές αίθουσες, εισέπραξε ενθουσιώδη σχόλια από την πιο υποψιασμένη τότε μερίδα κριτικών, όμως απέτυχε να βρει σύνδεση με το κοινό και πέρασε αδίκως στην αφάνεια. Συνεπακόλουθα, ο Θουλουέτα φορτώθηκε τον χαρακτηρισμό του δύσκολου και προβληματικού σκηνοθέτη, γεγονός που οδήγησε πολλές επαγγελματικές πόρτες να κλείσουν απότομα για εκείνον.

Σύμφωνα με τον Αλμοδόβαρ, «μια φανταστική παραβολή αυτοθυσίας και αφοσίωσης στην ηρωίνη και το σινεμά ταυτόχρονα, ως αρχή και τέλος των πάντων»

Ευγνώμων που ο Θουλουέτα τον βοήθησε σημαντικά με τις μικρού μήκους απόπειρές του, και του σύστησε δυο μετέπειτα πρωταγωνιστές ταινιών του (τον Εουσέμπιο Πονσέλα του «Ο Νόμος του Πόθου» και τη Σεσίλια Ροθ του «Όλα για τη Μητέρα μου»), μεγάλος θαυμαστής, επιπλέον, των σκηνοθετικών του πειραματισμών στα χρόνια του '70, o Πέδρο Αλμοδόβαρ όχι μόνο τοποθετεί μέχρι σήμερα την «Έκσταση» ανάμεσα στα αγαπημένα του φιλμ, αλλά και ανάθεσε στον έκπτωτο σκηνοθέτη (και πρωτοποριακό γραφίστα) τον σχεδιασμό στις αφίσες των πρώτων δημιουργιών του («Αμαρτωλές Καλόγριες» και «Λαβύρινθος του Πάθους»).

Με το πέρασμα των ετών πολυάριθμοι κριτικοί και σκηνοθέτες της χώρας άρχισαν να ονοματίζουν την «Έκσταση» ως το χαμένο διαμάντι της ισπανικής κινηματογραφίας και να το θεωρούν προάγγελο ταινιών όπως το «Videodrome» του Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ και το «Κογιανισκάτσι» (που συμπεριλαμβάνεται επίσης στο αφιέρωμα «A dream within a dream» των φετινών Νυχτών Πρεμιέρας).

Όπως κι αν το αντιμετωπίσει κανείς, το «Arrebato» δεν μπορεί να τοποθετηθεί εύκολα σε κάποιο ξεκάθαρο κινηματογραφικό είδος. Σταθμός και σπουδαίος εκπρόσωπος του αναρχικού πολιτιστικού κινήματος της Movida, καταγραφή μιας ξέφρενης νεολαίας που διεκδικούσε την ελευθερία και την έκφρασή της μετά την πολυπόθητη εγκαθίδρυση της δημοκρατίας, περιήγηση σε έναν «υπόγειο», περιθωριακό κόσμο, μακριά από τις ορατές «επιφάνειες» της τότε Ισπανίας, το φιλμ του Θουλουέτα μοιάζει περισσότερο με ταινία τρόμου.

Έχει, άλλωστε, ως ήρωά του έναν δημιουργό δευτεροκλασάτων ταινιών του συγκεκριμένου είδους, ναρκομανή και σε καλλιτεχνική δυσμένεια, ο οποίος γυρίζοντας ένα βράδυ σπίτι του, στη Μαδρίτη, βρίσκει έναν φάκελο. Τον έχει ταχυδρομήσει ένας παλιός του γνώριμος, νεαρός ξάδερφος της φιλενάδας του και εμμονικά αφοσιωμένος στο σινεμά και τη σκηνοθεσία, του οποίου τα ίχνη έχουν περιέργως χαθεί. Ο ήρωας ξεκινά την ακρόαση μιας σειράς από ηχογραφημένα μηνύματα που του έχει αφήσει ο αλλόκοτος νεαρός και τα οποία έχουν ενδεχομένως τη λύση στην αινιγματική του εξαφάνιση.

Ένα εκπληκτικό σχόλιο για την ύψιστη ψευδαισθησιακή δύναμη και ναρκωτική ισχύ του σινεμά, όσο και για την κρυμμένη βαμπιρική του διάσταση 

Η απόκοσμη φωνή του νεαρού από τις μαγνητοφωνημένες του διηγήσεις δίνει αφορμή για ένα εκτενές φλας μπακ, που μας πληροφορεί για τις δύο συνολικά συναντήσεις τις οποίες είχε όλες κι όλες ο ήρωας μαζί του. Ταυτόχρονα, όμως, μας αποκαλύπτει την πραγματική ψύχωση του αγνοούμενου κινηματογραφιστή ο οποίος, πεπεισμένος ότι το φιλμ έχει την ικανότητα να του εξασφαλίσει το πέρασμα σε μια άλλη πραγματικότητα, αποφασίζει να ακολουθήσει μόνος μια πιθανόν ολέθρια διαδρομή στη σκοτεινή πλευρά.

Χτίζοντας καθ' όλη τη διάρκειά του ένα κλίμα ανασφάλειας και αόρατης απειλής, και αιφνιδιάζοντας συχνά το κοινό με τις μικρές παραδοξότητές του, το «Arrebato» γίνεται σταδιακά ένα εκπληκτικό σχόλιο. Αφενός για την ύψιστη ψευδαισθησιακή δύναμη και ναρκωτική ισχύ του σινεμά ως πάθους και εθισμού. Αφετέρου για την κρυμμένη βαμπιρική του διάσταση, εκείνη που μπορεί να νικήσει κάθε συμβατική θεώρηση περί χρόνου και θνητότητας, υπάρχει όμως περίπτωση να καταβροχθίσει όσους την διαβούν, να τους κλέψει την ψυχή. Όπως έγραψε κάποια στιγμή και ο ίδιος ο Αλμοδόβαρ, άλλωστε, «το “Arrebato” είναι μια φανταστική παραβολή αυτοθυσίας και αφοσίωσης στην ηρωίνη και το σινεμά ταυτόχρονα, ως αρχή και τέλος των πάντων».

ARREBATO
Ισπανία, 1979
Σενάριο και σκηνοθεσία: Ιβάν Θουλουέτα Φωτογραφία: Άνχελ Λούις Φερνάντεζ Μουσική: Negativo, Ιβάν Θουλουέτα Πρωταγωνιστούν: Εουσέμπιο Πονσέλα, Σεσίλια Ροθ, Γουίλ Μόρε, Μάρτα Φερνάντες Μούρο, Κάρμεν Ζιράλντ Διάρκεια: 105’