Essential Cinema #72: «Ο Θείος μου από την Αμερική» (1980) του Αλέν Ρενέ - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
18:53
29/11

Essential Cinema #72: «Ο Θείος μου από την Αμερική» (1980) του Αλέν Ρενέ

Τo cinemagazine συγκεντρώνει μερικές από τις κορυφαίες ταινίες που έγιναν ποτέ και γράφει αναλυτικά γι’ αυτές. Σήμερα ένα αληθινά πρωτοποριακό φιλμ από έναν μάστορα της αφήγησης που εδώ αντιστοιχεί τους ανθρώπους με τα ποντίκια. 

Από τον Τάσο Μελεμενίδη

Χρόνια πριν υπάρξουν τα DVD και ο σχολιασμός μέσα στην ταινία, υπήρξε ο Αλέν Ρενέ και η ταινία του «Ο Θείος μου από την Αμερική», τίτλος που αναφέρεται σε ένα μικρό ψεματάκι που μπροστά στα όσα βιώσουν οι τρεις βασικοί ήρωες της ταινίας μοιάζει με πταίσμα. Οι ήρωες αυτοί συστήνονται αρχικά στο κοινό με ένα σύνολο από φωτογραφίες που καλύπτουν κυρίως την ανήλικη ζωή τους ενώ το voice over μας δίνει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Μαζί με αυτούς, μας συστήνεται και ο γάλλος νευροβιολόγος και φιλόσοφος Ανρί Λαμπορί που θα πάρει το ρόλο του σχολιαστή όντας μέσα και έξω από την ταινία, προσπαθώντας να εξηγήσει τη θεωρία του. 

O Ρενέ, η Ζανίν και ο Ζαν (Ζεράρ Ντεπαρντιέ, Νικόλ Γκαρσία, Ροζέρ Πιερ αντίστοιχα) είναι τρία παιδιά που δε γνωρίζονται, γαλουχήθηκαν με τελείως διαφορετικές εικόνες και μεγαλώνοντας αψήφησαν τις νουθεσίες των οικογενειών τους κάνοντας αυτό που ήθελαν. Θα τους έλεγε κανείς επαναστάτες, ανθρώπους που ανέπτυξαν τη νοητική διαδικασία της βούλησης και δεν έζησαν προδιαγεγραμμένες, από τους προγόνους τούς, ζωές. Είναι όμως έτσι; «Είμαστε οι άλλοι» διακόπτει κάποια στιγμή ο Λαμπορί. «Ακόμη και όταν είμαστε στη μήτρα, το υλικό που μας πλάθει μπορεί να καθορίσει τη συμπεριφορά μας πάνω στις σημαντικές στιγμές της ζωής». Υπάρχει λοιπόν όντως βούληση στις πράξεις τους; Το DNA τα έχει προβλέψει όλα και αυτοί είναι απλά εκτελεστές με αυταπάτες;

Ο Αλέν Ρενέ έχοντας ήδη πίσω του ταινίες που προκάλεσαν την κινηματογραφική αφήγηση («Χιροσίμα Αγάπη μου», «Πέρυσι στο Μάριενμπαντ») κατάφερε να αναμετρηθεί με αδιέξοδα όπως το χάος της μνήμης ή της αντίληψης που έχουμε περί του χρόνου και εδώ, μεγαλύτερος και σοφότερος, αντιμετωπίζει την όλη διαδικασία της ταινίας σαν μια νέα πρόκληση για τον ίδιο. Συνδυάζει μυθοπλασία και ντοκιμαντέρ με έναν τρόπο συναρπαστικό που εξάγει τρεις ταινίες - τα δύο είδη που είναι έξοχα επιλημένα και αυθύπαρκτα καθώς και η εξαιρετική ένωσή τους. Στην τελευταία αναπτύσσονται οι σκέψεις του Λαμπορί που παρεμβαίνει όταν χρειάζεται για να μιλήσει για τα ποντίκια του, τα πειραματόζωα του απομονωμένου νησιού που χρησιμοποιούνται πάνω στη μελέτη της συμπεριφοράς των θηλαστικών, αντιστοιχώντας τα όσα κάνουν με τα κινηματογραφικά πειραματόζωα, τους τρεις ήρωες δηλαδή που εντελώς ειρωνικά αντιλαμβάνονται ως μοναδικό εξωβιολογικό παράγοντα επιρροής το σινεμά - έχουν μεγαλώσει με συγκεκριμένους ήρωες, σκηνές των οποίων παρεμβάλλονται στις περιπέτειές τους. 

Η ταινία στο σύνολό της λειτουργεί σαν μια κυνική αποδόμηση του απρόβλεπτου της ζωής και θα ήταν δύσκολο να λειτουργήσει αν δεν έμπαινε αυτό το σπάνιο ταλέντο του Ρενέ πάνω στο ντεκουπάζ του και η χειρουργική ακρίβεια με την οποία διαχειρίζεται τις εικόνες του για να μεταδώσει την πληροφορία στον θεατή. Το αστειάκι του τίτλου είναι η ελάχιστη χιουμοριστική πινελιά που απαιτείται για να δοθεί μια ολοκληρωμένη κινηματογραφική απόπειρα, ισορροπώντας μια πολύ ειλικρινή μελέτη που μπορεί να πετάξει τη γοητεία του παραμυθιού στα σκουπίδια. 

MON ONCLE D'AMERIQUE
Γαλλία, 1980
Σκηνοθεσία: 
Αλέν Ρενέ Σενάριο: Ζαν Γκρουό, Ανρί Λαμπορί Φωτογραφία: Σασά Βιρνί Μουσική: Αριέ Ζιερλάτκα Πρωταγωνιστούν: Ζεράρ Ντεπαρντιέ, Νικόλ Γκαρσία, Ροζέρ Πιερ, Νελί Μπορζό Διάρκεια: 125΄