Essential Cinema #69: «Seconds» (1966) του Τζον Φρανκενχάιμερ

Η ιστορία του σινεμά συνάντησε στον Τζον Φρανκενχάιμερ έναν υποδειγματικό τεχνίτη της τηλεόρασης, ο οποίος αποφάσισε κάποια στιγμή να πετύχει μία εντυπωσιακή προαγωγή στη μεγάλη οθόνη.

Η δεκαετία του '60 βρήκε τον σκηνοθέτη να κερδίζει επαίνους υπογράφοντας ανθρώπινα δράματα φυλακής όπως τον «Βαρυποινίτη του Αλκατράζ» (1962) και αγωνιώδεις περιπέτειες («Το Τρένο», 1964). Τίποτα ωστόσο δεν στάθηκε πιο ενδιαφέρον από ένα τρίπτυχο ασπρόμαυρων ταινιών, που ο Φρανκενχάιμερ έκανε σε διάστημα τεσσάρων ετών, και οι οποίες αντηχούσαν ιδανικά τη μαζική παράνοια και το ψυχροπολεμικό κλίμα που βρίσκονταν τρυπωμένα στον αμερικανικό ψυχισμό των παράξενων εκείνων ημερών. Ο Φρανκενχάιμερ ξεκίνησε να γυρίζει την άτυπη τριλογία του το 1962, κυκλοφορώντας στις αίθουσες τον συναρπαστικό «Άνθρωπο της Μαντζουρίας». Δυο χρόνια αργότερα με το «7 Ημέρες του Μάη» άγγιζε τις περιοχές του πολιτικού θρίλερ, χειριζόμενος ένα άκρως αγχωτικό σενάριο στρατιωτικού πραξικοπήματος, το οποίο απειλούσε με πυρηνική σύρραξη.

Mία από τις πιο θαρραλέες και πρωτοποριακές δημιουργίες του '60

Μπορεί «Ο Άνθρωπος της Μαντζουρίας» να αποτελεί μακράν την κορυφή του σκηνοθετικού έργου που άφησε πίσω του ο νεοϋορκέζος δημιουργός, στο «Seconds» οφείλουμε εντούτοις την κλιμάκωση της τριλογίας σε μία από τις πιο σοκαριστικές κατακλείδες του σινεμά. Γυρισμένο σε οξύτατο ασπρόμαυρο, το φιλμ επικαλείται τον μύθο της αιώνιας νεότητας για μία ευρηματική αλληγορία πάνω στην έννοια της ταυτότητας και της αγωνίας του ανθρώπου να υπερβεί τον εαυτό του.

Περισσότερο από μία απλή παραβολή όμως, η ταινία παραμένει σε μεγάλο βαθμό αντανάκλαση της εποχής της, γιατί στην ιστορία ενός ανθρώπου ο οποίος προσπάθησε να πάρει τα ηνία της ύπαρξης του στα χέρια του για να ηττηθεί τραγικά, βρίσκεται μία ιδιαίτερα ανησυχητική εικόνα που θέλει την Αμερική των sixties να μοιάζει με ένα θέατρο σκοτεινών δυνάμεων και αγνώστων απειλών - σε τρανταχτή αντίθεση με την ατμόσφαιρα των χίπικων κινημάτων και των φιλειρηνικών συνθημάτων που επικρατούσε τότε.

Για το πρώτο μέρος της ταινίας ο Φρανκενχάιμερ υιοθετεί ένα κλινικό ύφος για να περιγράψει την αποξένωση του ήρωα με τους γύρω οικείους του. Πετυχημένος τραπεζίτης, ήσυχος οικογενειάρχης, ο Αντίοχος Γουίλσον φαίνεται να τα έχει όλα, εκτός ίσως από την αίσθηση ενός βαθύτερου νοήματος. Μυστηριώδη τηλεφωνήματα από έναν παλιό γνώριμο, τον οποίο θεωρούσε νεκρό, του δίνουν την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με μία αινιγματική εταιρεία που υπόσχεται να του μεταμορφώσει ριζικά τη ζωή και το πραγματοποιεί. Ο ήρωας αλλάζει ταυτότητα και παρουσιαστικό, σβήνει το παρελθόν του και ξαναγεννιέται ως ένας ελκυστικός ζωγράφος που μπορεί τώρα να ξεκινήσει από την αρχή. Μόνο που όπως αιφνίδια θα αποδείξει το φιλμ, οφείλει κανείς να προσέξει πολύ αν δεν θέλει να πέσει θύμα της τέλειας ψευδαίσθησης που έχει χτίσει για τον εαυτό του.

Με το αίσθημα ανασφάλειας και φοβίας που το χαρακτηρίζει, το «Seconds» προαναγγέλλει το πνεύμα συνωμοσιολογίας που επρόκειτο να βασιλέψει στο σινεμά του '70 και καλλιεργεί την αντίληψη ότι τίποτα δεν είναι αθώο, κανείς δεν είναι ασφαλής, και η ζωή του καθενός είναι μία αναπαράσταση παρά μία πραγματικότητα. Δυστυχώς, όμως, οι κριτικοί έδειξαν ανεξήγητο δισταγμό για τις στιλιστικές ελευθερίες του σκηνοθέτη και το κοινό δεν θέλησε να δεχτεί τον αγαπημένο του ρομαντικό πρωταγωνιστή (ο Ροκ Χάντσον στον ρόλο της καριέρας του) να ηγείται μιας τόσο πεσιμιστικής ταινίας. Κάπως έτσι μία από τις πιο θαρραλέες και πρωτοποριακές δημιουργίες του '60 βρέθηκε στα αζήτητα και μόνο πρόσφατα απέκτησε την θέση που του ταιριάζει ανάμεσα στους πιο αλησμόνητους εφιάλτες που ονειρεύτηκε ποτέ το σινεμά.

SECONDS
Ηνωμένες Πολιτείες, 1966
Σκηνοθεσία: Τζον Φρανκενχάιμερ Σενάριο: Λιούις Τζον Καρλίνο Φωτογραφία: Τζέιμς Γουόνγκ Χο Μουσική: Τζέρι Γκόλντσμιθ Πρωταγωνιστούν: Ροκ Χάντσον, Σαλόμι Τζενς, Γουίλ Γκιρ, Τζον Ράντολφ Διάρκεια: 106΄