Essential Cinema #87: «Ένας Αμερικανός Φίλος» (1977) του Βιμ Βέντερς

Ο Τομ Ρίπλεϊ κυκλοφορεί ως ένας ξένος σε ξένη χώρα. Ένας μοναχικός περιπλανητής στους δρόμους των μεγάλων πόλεων. Συναντά την αντανάκλαση -και πιθανότατα τη λύτρωση- στο πρόσωπο ενός συντηρητικού οικογενειάρχη από το Αμβούργο, ο οποίος ασφυκτιά στο στενό μικροαστικό περιβάλλον που έχει δημιουργήσει για τον εαυτό του. Μια σιωπηλή ανταλλαγή ταυτοτήτων και απωθημένων επιθυμιών θα συντελεστεί: ο Ρίπλεϊ, που έχει αποποιηθεί τις ρίζες του από καιρό, δείχνει στον Τζόναθαν το δρόμο για να κάνει το ίδιο. Του προσφέρει ένα ρόλο που εκείνος θα υποδυθεί έξοχα: αυτόν ενός ατόμου υπεράνω ηθικής και νόμου. Ωθεί έναν καλό κι αθώο άνθρωπο να εξερευνήσει τη σκοτεινή του πλευρά. Του χαρίζει μια ζωή σαν κινηματογραφική ταινία, περιπετειώδη, βίαιη και γεμάτη κίνδυνο. Και η ταινία που του υπόσχεται μοιάζει με τη μεγάλη αμερικανική ταινία που ο Βέντερς αναζήτησε ξανά και ξανά μεγαλώνοντας.  

Ανταποδίδοντας τη χάρη στις εικόνες που τον γαλούχησαν, ο Γερμανός σκηνοθέτης κλείνει εδώ ραντεβού με τα αγαπημένα του φιλμικά φαντάσματα. Η ταινία του είναι ένα ερωτικό γράμμα στην Αμερική των ειδώλων, των μύθων και των εικόνων. Από τους ελεγειακούς πίνακες του Έντουαρντ Χόπερ που ρίχνουν τη σκιά τους στα μαγικά φωτογραφημένα πλάνα του Ρόμπι Μιούλερ μέχρι το νουάρ, το γκανγκστερικό φιλμ, το μελό και το road movie που στοιχειώνουν κάθε γωνιά της πλοκής, ο «Αμερικανός Φίλος» είναι ο γνώριμος που ο Γερμανός δημιουργός πάντα επιθυμούσε να αποκτήσει.  

Ένα ερωτικό γράμμα στην Αμερική των ειδώλων, των μύθων και των κινηματογραφικών εικόνων

Ο σκηνοθέτης παίρνει τα απωθημένα και τις επιρροές του και τα βάζει συνεπιβάτες των προσφιλών του ηρώων, συνοδοιπόρους στην ίδια ταινία δρόμου της καριέρας του. Ο Ρίπλεϊ και ο Τζόναθαν χάνουν σταδιακά τα λογοτεχνικά τους χαρακτηριστικά και βαφτίζονται σε τυπικές βεντερικές περσόνες. Είναι οι ίδιοι εκείνοι περιπλανώμενοι, αυτοεξόριστοι, επίμονοι ταξιδευτές στο ίδιο λυτρωτικό ταξίδι της ψυχής.  

Σε αντίθεση με προηγούμενα οδοιπορικά του σκηνοθέτη, όμως, η δική τους πορεία δεν έχει προορισμό. Η ακατανίκητη έλξη για φυγή μοιάζει τώρα με εισιτήριο χωρίς επιστροφή, περνά από την αποπλάνηση στην προδοσία κι από εκεί στον χαμό. Οι δυο άντρες ενώνουν τους δρόμους τους σε μια επιθυμία θανάτου που πραγματώνεται με φόντο τα ψυχρά φώτα των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων, τους άδειους, μοναχικούς αυτοκινητοδρόμους, τις αφιλόξενες αστικές νύχτες. Ο «Αμερικανός Φίλος» είναι η αρχή και το τέλος της περιπλάνησης. Η Πατρίσια Χάισμιθ στάθηκε απλώς ένας ενδιάμεσος σταθμός…  

DER AMERIKANISCHE FREUND 
Γερμανία / Γαλλία, 1977 
Σενάριο, σκηνοθεσία: Βιμ Βέντερς Φωτογραφία: Ρόμπι Μιούλερ Μουσική: Γιούργκεν Κνίπερ Πρωταγωνιστούν: Μπρούνο Γκανζ, Ντένις Χόπερ, Λίζα Κρόιζερ, Ζέραρ Μπλεν, Νίκολας Ρέι, Σάμιουελ Φούλερ, Ζαν Εστάς Διάρκεια: 127΄