Essential Cinema #54: «Tο Τελευταίο Απόσπασμα» (1973) του Χαλ Άσμπι

Εχοντας ένα διόλου ευκαταφρόνητο βιογραφικό ως μοντέρ στο πλευρό του σκηνοθέτη Νόρμαν Τζούισον, ο Χαλ Ασμπι θα κερδίσει Οσκαρ για την δουλειά του στο «Η Ιστορία ενός Εγκλήματος» (1967), ενώ το ραφινάρισμα του «Υπόθεση Τόμας Κράουν» (1968) σε μεγάλο βαθμό πιστώνεται σε αυτόν, η χρήση του split-screen ήταν δική του απόφαση. Το 1970 ο Ασμπι θα περάσει πίσω από τον φακό, σκηνοθετώντας το κοινωνικά ευαίσθητο, πλην ελαφρώς παρωχημένο «The Landlord». Θα ακολουθήσει το «Χάρολντ και Μοντ» (1971), θεωρούμενο από πολλούς σήμερα ως η καλύτερη του ταινία, το οποίο στην εποχή του όχι μόνο δεν βρήκε πολλούς οπαδούς, αλλά και στάθηκε αποτυχία ολκής. Oυσιαστικά το «Last Detail » (στα ελληνικά είχε κυκλοφορήσει με τον τίτλο «Το Τελευταίο Απόσπασμα») ήταν που τον ανέδειξε σε μία από τις υπολογίσιμες σκηνοθετικές «φωνές» της δεκαετίας.

Στην ταινία δύο μέλη του Πολεμικού Ναυτικού αναλαμβάνουν να συνοδεύσουν σε στρατιωτικό σωφρονιστικό ίδρυμα έναν νεαρό, άβγαλτο συνάδελφο, ο οποίος καταδικάστηκε σε οκταετή φυλάκιση για μικροκλοπή σε βάρος μιας συζύγου αξιωματικού. Κατά την διάρκεια του ταξιδιού τους θα φροντίσουν ο μικρός να περάσει καλά τις τελευταίες μέρες ελευθερίας του, χαρίζοντας του μια σειρά από εμπειρίες ζωής, όπως τον πρώτο του καβγά, μια επίσκεψη σε οίκο ανοχής ή ένα μπάρμπεκιου στο πάρκο.

O ρεαλισμός, η αυτοσχεδιαστική διάθεση, η χαλάρωση των χρόνων – σχεδόν όλες οι σκηνές κρατούν λίγο παραπάνω- και η ελευθεροστομία των ηρώων μαρτυρούν πως βρισκόμαστε στην καρδιά των αμερικανικών κινηματογραφικών '70s. Με όχημα το παραδοσιακό road movie, ο Ασμπι στήνει μια σειρά από εύθυμες βινιέτες, ο χαριτωμένος χαρακτήρας των οποίων υπονομεύεται από βαθιά μελαγχολία, πηγάζουσα από την αίσθηση του αναπόφευκτου. Καταφέρνει δε, να συλλάβει ταυτόχρονα το επαναστατικό πνεύμα της περιόδου, αλλά και το αδιέξοδο αυτής της επανάστασης. Ο αντισυστημισμός των δύο ναυτών βρίσκει έρεισμα στο πρόσωπο του νεαρού που καταδικάζεται σε ποινή δυσανάλογη της βαρύτητας του αδικήματος του, θα εξαντληθεί όμως σε φωνές και μια κινούμενη σε ασφαλή πλαίσια, ελευθεριάζουσα συμπεριφορά, προτού υποταχθεί ολοκληρωτικά σε ένα πανίσχυρο Σύστημα που τυπικά φτιάχτηκε για να εξυπηρετεί τον πολίτη, ενώ στην πράξη δρα εναντίον του.  

Η ταινία συμμετέχει στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ των Καννών, από όπου θα φύγει με βραβείο ανδρικής ερμηνείας για τον Τζακ Νίκολσον, εδώ σε μια έκτακτη, μετρημένη εμφάνιση, αρκετά χρόνια προτού εφεύρει την σαρωτική περσόνα του. Στην Αμερική η ταινία λατρεύεται, φτάνει μάλιστα μέχρι τα Οσκαρ, με υποψηφιότητες Διασκευασμένου Σεναρίου για τον Ρόμπερτ Τάουνι («Τσάιναταουν»), Δεύτερου Ανδρικού ρόλου για τον Ράντι Κουέιντ και Πρώτου για τον Νίκολσον. Συνιστά, ασφαλώς, αντιπροσωπευτικό δείγμα μιας εποχής και του σινεμά της, αυτό όμως που την καθιστά επίκαιρη, τουλάχιστον στα μάτια μου, είναι η ανάγκη των ηρώων να ζήσουν (σ)το παρόν, ανάγκη επιτακτική σήμερα, όταν όλα, ακόμα και το σινεμά, που παλεύει με εγκληματικά λανθασμένο τρόπο να ανταγωνιστεί την τηλεόραση, μοιάζουν να κινούνται με το βλέμμα στο μετά.

THE LAST DETAIL
ΗΠΑ, 1973
Σκηνοθεσία: Χαλ Άσμπι Σενάριο: Ρόμπερτ Τάουνι Φωτογραφία: Μάικλ Τσάπμαν Μουσική: Τζόνι Μάντελ Πρωταγωνιστούν: Τζακ Νίκολσον, Ότις Γιάνγκ, Ράντι Κουέιντ, Κλίφτον Τζέιμς , Κάρολ Κέιν Διάρκεια: 103’