12:09
14/9

Essential Cinema #18: «Το Τελευταίο Κύμα» (1977) του Πίτερ Γουίαρ

Δείγμα αμιγώς, όσο και υγιώς, «εθνικιστικού» σινεμά, το «Τελευταίο Κύμα» σχηματίζεται αιθέρια πίσω από τον συρφετό της παγκοσμιοποιημένης σημερινής κινηματογραφίας περιμένοντας, 41 χρόνια μετά, να προσφέρει στον αδέσμευτο κινηματογραφικό λουόμενο, αισθητικό εμβάπτισμα σε νοοτροπίες σημαντικού σινεμά, σημαντικών ιδεών.

Ένας λευκός δικηγόρος στην σύγχρονη Αυστραλία, καλείται να υπερσπισθεί μια ομάδα Αβοριγίνων (γηγενών Αυστραλών δηλαδή, εντελώς διαφορετικής σκελετικής κατατομής, φυσιογνωμικών χαρακτηριστικών, μαύρου χρώματος και ολότελα άλλων αντιλήψεων) που κατηγορούνται για την δολοφονία ενός ομόφυλού τους. Στην προσπάθειά του να μάθει τι πραγματικά συνέβη πίσω από τα μυστηριώδη δοθέντα γεγονότα, θα βρεθεί αντιμέτωπος με βιώματα αλλά και αλήθειες, αφορώσες όχι μόνο στον ίδιο του τον εαυτό, αλλά επίσης στην πραγματικότητα της πατρίδας του και το μέλλον του πλανήτη ολόκληρου.

Ηθογραφία θριλερικής υφής, με στοιχεία τυπικής ταινίας καταστροφής, το «Κύμα» δεν μοιάζει με τίποτε που έχετε δει – παρεκτός ταινιών του ίδιου ανθρώπου. Η έμφαση εδώ δίνεται σε ένα θέμα τόσο συσκοτισμένο και στρεβλωμένο στην σημερινή εποχή, που εθισμένος κάποιος στην αμερικάνικη αισθητική και τις κόπιες της, δεν θα καλοπεράσει.

Εδώ, το μοτίβο που διαπερνά ολόκληρο το φιλμ είναι η πολιτισμική ένταση δύο κόσμων. Ενός που αφομοιώνει τάχιστα την κοινή παγκόσμια πληροφορία και βαθμιαία μετατρέπεται σε κλώνο ενός ιδεατού μέλλοντος κι ενός που, αν και φιμωμένος, εξακολουθεί να βαριανασαίνει παράνομα στο περιθώριο του κυκεώνα. Διατηρώντας όμως ακέραιες, κατά το δυνατόν, τις αρχές, τις δοξασίες, τα ήθη, τον Νόμο του. Κι αυτή είναι η λέξη – κλειδί της στάσης του Γουϊαρ. Ο Νόμος, όπως χαρακτηριστικά λέγεται στο φιλμ, είναι σημαντικότερος από τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Φυσικά δεν πρόκειται για την συνταγματική μορφή ενός νόμου. Δεν έχουμε να κάνουμε με κανενός είδους θεσμοθετημένη έκφραση. Ο Νόμος είναι η συνολική παραγωγή ενός Πολιτισμού, όπως αυτός καταγράφεται κάθετα από τη μια γενιά στην επόμενη, στον ρου της Ιστορίας. Δεν μπορείς να πάψεις να αποτελείς την συνισταμένη του χώρου σου (με την γεωγραφική, ανθρωπολογική, θρησκευτική, πληθυσμιακή, γλωσσική έννοια του όρου), όπως αυτός συνδιαμορφώνεται διαρκώς από κάθετι γύρω και εντός του. Μπορείς βεβαίως να ξεχάσεις. «Εσύ, έχεις ξεχάσει τι σημαίνουν τα όνειρα», προσάπτει στον κεντρικό χαρακτήρα, κάποια στιγμή ένας από τους ιθαγενείς.

Και μέσα από αυτό πραγματοποιείται ένα ταξίδι αυτογνωσίας του ήρωα. Ταξίδι κατά την διάρκεια του οποίου καθεμιά από τις (ξεχασ)χαμένες του ιδιότητες αναβιώνει, ψηφίδες ενός σχεδόν κατεστραμμένου παζλ τοποθετούνται στην Πρώτη εικόνα. Το αποτέλεσμα δεν μπορεί να είναι άλλο από ένα νεό πνευματικό ξεκίνημα, όχι γνώσης αλλά αναζήτησής της, όχι αποκάλυψης αλλά εμπειρίας.

Εκεί, το «Κύμα» έρχεται να συγγενέψει με την ωριμότητα του αμερικανικού γουέστερν. Εκείνου που νοιώθει ξεκάθαρα πια την ενοχή του διωγμού των Ινδιάνων, την βιώνει σαν πολιτισμικό τραύμα και διαλέγει  συνειδητά την ατραπό της αίτησης συγχώρεσης. Για να μπορέση αποκαθαρμένη μια κοινωνία να προχωρήσει εμπρός. Χωρίς ενοχές, χωρίς πιθηκισμούς. Και κυρίως, εκπληρώνοντας κατά τον δυνατόν αυτό που καθένας από τους ανθρώπους της μπορεί. Εδώ δεν υπάρχει η ίδια τραυματική, υπάρχει όμως ανάλογη αγωνία επαγρύπνησης, σκεπτικισμού και πολιτισμικού επαναπροσδιορισμού. Αν ήταν επίκαιρο το ζήτημα το 1977, φανταστείτε σήμερα…

Η ανίχνευση του Γουϊαρ έχει κατακριθεί αρκετά από μερίδα κριτικής και ο ίδιος κάποτε φάνηκε φοβισμένος για το τελικό αποτέλεσμα, μεμφόμενος κυρίως την αδυναμία του, όπως λέει ο ίδιος, να αποδόσει αλήθειες του σχεδόν χαμένου πολιτισμού των γηγενών της χώρας του. Κι όμως…Η Αυστραλία δεν έχει αποτυπωθεί ποτέ τόσο μαγνητικά ιδιότυπα, λες σαν ένα απόκοσμο θέατρο σύγκρουσης πολιτισμών. Οι ήχοι έρχονται νομίζεις από τα υπόσκαφα του Σίδνεϊ, κλίμακες μιας μυστικής αρχαίας πόλης που ακόμη λειτουργεί ευλαβικά και μοναχικά τις αλήθειες της. Η μουσική, ένα απλό θέμα παιγμένο με Jarrικά αναλογικό synthesiser, σε υποβάλλει διαρκώς στον σοφό παγανισμό της ιστορίας. Και με το υγρό στοιχείο να σφραγίζει κάθε πλάνο και λόγο της ταινίας, το σύνολο αποκτά μια υπέροχα αισιόδοξη διάσταση, καλοκρυμμένη πίσω από τον φαινομενικό εσχατολογισμό της. Η κυκλική ροή των πολιτισμών, η βέβαιη διαδοχή του ενός από τον επόμενο, η συμβολική τελική σκηνή, μας υποδηλώνει πως εδώ έχουμε να κάνουμε με μια αναγέννηση και όχι με ένα τέλος.

Εν αναμονή..

The Last Wave
Αυστραλία / 1977
Σκηνοθεσία: Πίτερ Γουίαρ Σενάριο: Πίτερ Γουίαρ, Τόνι Μόρφετ, Πέτρου Ποπέσκου Φωτογραφία: Ράσελ Μπόιντ Μουσική: Γκρουβ Μάγιερς Πρωταγωνιστούν: Ρίτσαρντ Τσάμπερλεν, Ολίβια Χάμνετ, Ντέιβιντ Γκουλπιλίλ, Χέντλι Κάλεν Διάρκεια: 106'