Essential Cinema #89: «Το Πνεύμα του Μελισσιού» (1973) του Βίκτορ Ερίθε

Στην Ισπανία του 1940, στις απαρχές μόλις της μακροχρόνιας δικτατορίας του Φράνκο, ένας μηχανικός προβολής φέρνει στο ετοιμόρροπο σινεμά ενός απόμερου χωριού μια κόπια του «Φρανκενστάιν», της κλασικής δημιουργίας τρόμου του Τζέιμς Γουέιλ. Το ίδιο βράδυ, στο σκοτάδι αυτής της αίθουσας, τα τρυφερά παιδικά όνειρα και οι κινηματογραφικοί εφιάλτες συναντιούνται μυστικά για πρώτη φορά: η μικρή Άνα και η αδελφή της αντικρίζουν με δέος στην οθόνη το τραγικό πλάσμα που ζητά επίμονα έναν φίλο πριν ξεψυχήσει, διωγμένο και ολομόναχο. 

Πεπεισμένη πως το πνεύμα του τέρατος στοιχειώνει το πηγάδι ενός εγκαταλειμμένου σπιτιού στο χωριό, το κοριτσάκι αποφασίζει να το προσεγγίσει. Η Άνα θα αναγνωρίσει το πλάσμα της σε έναν τραυματισμένο στρατιώτη ο οποίος έχει πρόσφατα γυρέψει άσυλο στο οίκημα. Θα τον πλησιάσει, προσφέροντάς του τροφή και συντροφιά. Κι όταν εκείνος πέσει νεκρός από τις σφαίρες των κυνηγών του, η μικρή θα αρνηθεί τον χαμό του. Θα εξακολουθήσει να τον αναζητά. Στις σκιές που σχηματίζονται νύχτα στους παιδικούς τοίχους, στο θρόισμα που κάνουν τα κιτρινισμένα στάχυα στο χωράφι, οπουδήποτε νιώθει πως κρύβεται. Γιατί στο γεμάτο θαυμαστές γωνιές σύμπαν του προεφηβικού μυαλού τίποτα δεν τελειώνει και κάθε όνειρο είναι προορισμένο να έχει ευτυχή κατάληξη. 

Υπάρχει αρκετή ομορφιά να αποζημιώσει για όλη τη θλίψη που βρήκαμε όταν πάψαμε να είμαστε παιδιά

Τα μάτια της Άνα γυρεύουν παραμύθια σε ένα αποξενωμένο περιβάλλον όπου οι γείτονες αποσύρονται νωρίς το βράδυ στα σπίτια τους, οι κάμποι κρύβουν ατέρμονη μοναξιά, οι μέρες περνούν σαν να μην συμβαίνουν, ο πατέρας οχυρώνεται στη σιωπή του και η μητέρα συντηρεί ανύπαρκτους έρωτες μέσα από γράμματα πάθους που δεν θα βρουν παραλήπτη. Υψώνοντας ένα αδιαπέραστο τείχος απέναντι στη σκληρή πραγματικότητα, η μικρή (αλησμόνητη μέσα στη συγκινητική της αθωότητα η Άνα Τόρεντ που την υποδύεται) ζητά καταφύγιο σε έναν κόσμο κινδύνου και σαγήνης, που ανοίγει με μοναδικό κλειδί τη φαντασία και απλώνεται πολύ πιο μακριά από την επαρχιακή ανυπαρξία και από τις βουβές θλίψεις των ενηλίκων.

Πρώτη εκ των δύο συνολικά μεγάλου μήκους ταινιών μυθοπλασίας που ολοκλήρωσε στη μέχρι τώρα καριέρα του ο Ερίθε (η άλλη είναι ο θαυμάσιος «Νότος» του 1983, που είδαμε πρόπερσι στο Athens Open Air Film Festival), το «Πνεύμα του Μελισσιού» επιστρέφει στην Ισπανία του εθνικού διχασμού και της απολυταρχίας, συνοψίζοντας στους κατοίκους ενός ήρεμου χωριού την ψυχολογία μιας ολόκληρης χώρας. Χρησιμοποιεί εντούτοις το ιστορικό πλαίσιο ως αφορμή προτού απογειωθεί από την αλληγορία στην καθαρή ποίηση. Εκεί όπου ο σκηνοθέτης ακολουθεί διακριτικά τις μικροσκοπικές πατημασιές των ηρωίδων του, επικαλείται το σπάνιο χάρισμα του ανθρώπου να φαντασιώνεται και πλάθει μια υπέροχη εκδήλωση πίστης στη δύναμη του σινεμά να τροφοδοτεί με μεθυστικές ψευδαισθήσεις τη ζωή. Κυρίως όμως διαποτίζει κάθε πλάνο του φιλμ με τη ρομαντική πεποίθηση ότι στον εύθραυστο κόσμο που μας περιβάλλει, όποια κι αν είναι η συνθήκη, υπάρχει αρκετή ομορφιά να μας αποζημιώσει για όλη τη θλίψη που βρήκαμε όταν πάψαμε να είμαστε παιδιά.

EL ESPIRITU DE LA COLMENA
Ισπανία, 1973
Σενάριο και Σκηνοθεσία: Βίκτορ Ερίθε Σενάριο: Άνχελ Φερνάντεζ Σάντος, Βίκτορ Ερίθε Φωτογραφία: Λούις Κουαδράδο Μουσική: Λουίς ντε Πάμπλο Πρωταγωνιστούν: Άνα Τόρεντ, Φερνάντο Φερνάν Γκόμεζ, Τερέσα Γκιμπέρα, Ίζαμπελ Τελερία, Χοσέ Βιγιασάντε Διάρκεια: 98΄