Ζορζ Μελιές: Ανακαλύπτοντας το σινεμά

Μάγος, αλχημιστής, εφευρέτης, οραματιστής, πρωτοπόρος, auteur, ανεξάρτητος: τα επίθετα που μπορούν να συνοδέψουν το όνομα Ζορζ Μελιές μοιάζουν αναρίθμητα και είναι, χωρίς καμία υπερβολή, όλα αληθινά.

Ο ιδιοφυής Μελιές, γεννημένος σαν σήμερα (8 Δεκεμβρίου) το 1861, πάνω από όλα υπήρξε ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη εποχή, τότε που στον πλανήτη της εικόνας όλα έμοιαζαν έτοιμα προς ανακάλυψη. Ο γιος ενός υποδηματοποιού που αψήφησε κάθε πατρική συμβουλή για να σπουδάσει τα μαγικά τρικ της ταχυδακτυλουργίας και να ανοίξει το δικό του θέατρο στο Παρίσι, το περίφημο Robert-Houdin, δεν θα μπορούσε παρά να μείνει άφωνος μπροστά στην πρώτη κινηματογραφική παράσταση των αδερφών Λιμιέρ στο γειτονικό Grand Café, στις 28 Δεκεμβρίου του 1895. Ήταν σχεδόν 35 χρονών όταν κατάλαβε ότι η νέα τέχνη, τόσο απατηλή και δημοφιλής όσο και η «μαγεία», ήταν ο αληθινός προορισμός του στη ζωή.

Μόνο που, αν οι αδερφοί Λιμιέρ έβλεπαν στο σινεμά ένα μέσο αποτύπωσης της πραγματικότητας σε κίνηση, ο ευφάνταστος Μελιές έβλεπε στο νέο αυτό θαύμα τις άπειρες δυνατότητες για τη δημιουργία φανταστικών κόσμων, όπως αυτοί του Ιουλίου Βερν, και ένα ανεξάντλητο πεδίο απόλυτης υπέρβασης του πραγματικού. Στις εξωφρενικές δημιουργίες που φαντάστηκε κυριαρχούσαν οι νεράιδες, οι διάβολοι, τα παράξενα τέρατα που κατοικούν στη σελήνη, τα βάθη της Γης ή τους παγωμένους πόλους, χωρούσαν όμως και η Ζαν ντ’Αρκ ή ο Ιησούς!

Για τον ανήσυχο δημιουργό, ωστόσο, τα όρια δεν θα μπορούσαν απλά να περιορίζονται σε τρικ εντυπωσιασμού που γνώριζε από το θέατρο. Προχώρησε ένα βήμα παραπάνω και έγραψε σενάρια, επινόησε τα storyboards, σχεδίασε σκηνικά, επιστράτευσε ηθοποιούς, χρησιμοποίησε μακιγιάζ και κοστούμια, μεγάλωσε τη διάρκεια των ταινιών από τα μονόλεπτα πλάνα σε πλήρεις ιστορίες μερικών λεπτών με αρχή, μέση και τέλος, ζωγράφισε πρώτος τα καρέ του φιλμ στο χέρι φέρνοντας το χρώμα στο σινεμά. Όταν οι αδερφοί Λιμιέρ αρνήθηκαν να του παραχωρήσουν τις μηχανές που είχαν σχεδιάσει, έφτιαξε ακόμη και τη δική του κινηματογραφική μηχανή, τον Κινετόγραφο, για τις ανάγκες προβολής στο θέατρό του. Έφτιαξε μόνος του το πρώτο πλήρες στούντιο παραγωγής ταινιών στην αυλή του σπιτιού του και λίγο αργότερα ένα δεύτερο και μαζί την εταιρεία παραγωγής Star Film.

Το 1913, αδυνατώντας πλέον να ανταποκριθεί στις ασφυκτικές συνθήκες ανταγωνισμού, αναγκάστηκε να πουλήσει τις ταινίες του στη γαλλική Πατέ. Ο θάνατος της γυναίκας του ήταν το επόμενο ισχυρό χτύπημα. Σε μια στιγμή έκρηξης, ο Μελιές έκαψε στον κήπο του σπιτιού του όλα τα αρνητικά των ταινιών που είχε στην κατοχή του. Λίγο αργότερα παντρεύτηκε μία από τις πρώην ηθοποιούς του θεάτρου του και αποσύρθηκε στο μαγαζί της στο σταθμό του Μονπαρνάς, πουλώντας παιχνίδια και ζαχαρωτά, και περνώντας στην αφάνεια.

Ο σκηνοθέτης Ρενέ Κλερ, φανατικός θαυμαστής του μαζί με τον Πολ Γκιλσόν, ανέλαβαν την αποκατάσταση του ονόματός του μέσα από κριτικά κείμενα στο Revue du Cinema, τοποθετώντας τον για πρώτη φορά στη θέση που του άρμοζε στην ιστορία του σινεμά, ενώ ταυτόχρονα δρομολόγησαν την οικονομική του διάσωση. Το 1928 πραγματοποιήθηκε η πρώτη ρετροσπεκτίβα στο έργο του και το 1931 τού απονεμήθηκε ο Σταυρός της Λεγεώνας της Τιμής από τον συνοδοιπόρο, Λουί Λιμιέρ. Πέθανε το 1938 και αναπαύεται στο περίφημο νεκροταφείο του Περ-Λασέζ κάτω από την επιγραφή «Ζορζ Μελιές, δημιουργός της κινηματογραφικής παράστασης, 1861-1938».

Οι ταινίες του εξακολουθούν ως σήμερα να ανακαλύπτονται από τις σημερινές γενιές ως το έργο μιας μοναδικής διάνοιας.

Ο Μπεν Κίνγκσλεϊ υποδύθηκε τον Ζορζ Μελιές στην ταινία του Μάρτιν Σκορσέζε «Hugo»