9:36
17/10

Οι δαίμονες της χώρας μου είναι οι δικοί μου δαίμονες: Ο Ναντάβ Λαπίντ μιλάει στο cinemagazine.gr

Μπορεί να έγινε φεστιβαλικά γνωστός με το «Policeman» (2011) και ευρύτερα γνωστός χάρη στο πολυβραβευμένο «Kindergarten Teacher», που πέρσι διασκευάστηκε και για το αμερικανικό σινεμά (με πρωταγωνίστρια την Μάγκι Τζίλενχαλ), όμως ο Ισραηλινός σκηνοθέτης αποδεικνύει περίτρανα πόσο άφοβος και απροσδόκητος δημιουργός είναι μόλις φέτος, με τα «Συνώνυμα».

Η ταινία μιλά για έναν επαναστατημένο νεαρό ο οποίος εγκαταλείπει σπασμωδικά το Ισραήλ και ταξιδεύει στο Παρίσι με την ελπίδα μιας καλύτερης ζωής, μακριά από μια πατρίδα την οποία εχθρεύεται. Στην ουσία όμως πρόκειται για την αληθινή ιστορία του ίδιου του Ναντάβ Λαπίντ η οποία είναι εξίσου συναρπαστική με το φιλμ που ενέπνευσε. Μια ιστορία την οποία ο 44χρονος σκηνοθέτης αναλαμβάνει να μας διηγηθεί στην παρακάτω συνέντευξη, με αφορμή ένα φιλμ προορισμένο να προκαλέσει και να συζητηθεί. Εντός και εκτός των συνόρων του Ισραήλ.

Με τη Χρυσή Άρκτο (και μια ανθοδέσμη) ανά χείρας

Σε ποιο βαθμό είναι η ταινία σας αυτοβιογραφική;

Στον μέγιστο. Σχεδόν όλα όσα βλέπετε στο φιλμ συνέβησαν πραγματικά. Η ιστορία αυτής της απότομης μετανάστευσης από το Ισραήλ στο Παρίσι είναι η δική μου. Και η προσπάθεια του ήρωά μου να δραπετεύσει από την πατρίδα του και να ενσωματωθεί σε μια άγνωστη σε εκείνον χώρα είναι επίσης η δική μου.

Τι σας οδήγησε να εγκαταλείψετε τη χώρα σας;

Για τρεισήμισι χρόνια ήμουν στρατιώτης σε ένα απομακρυσμένο ορεινό φυλάκιο μεταξύ Συρίας και Λιβάνου. Τρεισήμισι χρόνια στρατιωτικής θητείας μπορεί να σας ακούγονται εξωφρενικά, στο Ισραήλ ωστόσο μια τέτοια υποχρέωση αντιμετωπίζεται ως κάτι το συνηθισμένο. Μια ολόκληρη χώρα αντιλαμβάνεται ως φυσιολογικό κάτι το οποίο είναι εντελώς παράλογο. Όταν ολοκλήρωσα τη θητεία μου, επέστρεψα στο Τελ Αβίβ απ’ όπου καταγόμουν, πέταξα τη στολή μου, έβαψα τα μαλλιά μου ξανθά και ξεκίνησα να διασκεδάζω τη ζωή μου και να απολαμβάνω όσα μου είχε στερήσει η στρατιωτική μου θητεία. Ήμουν 21 ετών, έβραζε το αίμα μου, καταλαβαίνετε.

Μια φωνή μέσα μου ξαφνικά μου είπε να εγκαταλείψω το Ισραήλ αν ήθελα να σώσω τον εαυτό μου

Τι συνέβη όμως;

Ενάμισι χρόνο μετά την απόλυσή μου από τον στρατό άκουσα ξαφνικά μια φωνή μέσα μου, που μου έλεγε να εγκαταλείψω το Ισραήλ αν ήθελα να σώσω τον εαυτό μου. Να τα παρατήσω όλα και να φύγω για κάπου μακριά. Λίγες μέρες αργότερα βρισκόμουν στο αεροδρόμιο Σαρλ Ντε Γκολ και κατευθυνόμουν για το Παρίσι, χωρίς να ξέρω τη γλώσσα, χωρίς να ξέρω την πόλη, χωρίς να ξέρω κανέναν. Ο σκοπός μου ήταν να μεταμορφωθώ σε Γάλλο και να ζήσω μόνιμα εκεί. Για τον λόγο αυτό έκοψα κάθε δεσμό με τους γνωστούς και τους φίλους μου στο Ισραήλ, σταμάτησα να μιλάω τη γλώσσα μου, με τους γονείς μου επικοινωνούσα πλέον μόνο στα αγγλικά και άρχισα να μαθαίνω γαλλικά. Καθώς προσπαθούσα να τα μάθω μου έγινε εμμονή το πόσα συνώνυμα είχε η συγκεκριμένη γλώσσα, κάτι το οποίο στα εβραϊκά δεν είναι σύνηθες. Μαθαίνοντας μια λέξη ξαφνικά συναντούσα και ένα σωρό άλλες λέξεις με την ίδια σημασία. Και όλη μέρα αποστήθιζα συνώνυμα.

Κάνατε όπως ακριβώς βλέπουμε τον ήρωα στην ταινία; Περπατούσατε την πόλη επαναλαβάνοντας τα συνώνυμα που μαθαίνατε;

Γενικώς ήμουν αφόρητος να μου μιλήσει κάποιος. Γιατί απαριθμούσα το ένα συνώνυμο μετά το άλλο. Για μένα, και για την αρκετά ακραία ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρισκόμουν εκείνο τον καιρό, η μέθοδος αυτή ήταν ο σωστός τρόπος για να απομακρυνθώ από τα εβραϊκά και από την παλιά μου ζωή, πιστεύοντας ότι θα βρισκόμουν πολύ πιο γρήγορα στη νέα γαλλική μου πραγματικότητα.

Δεν ήταν λίγο αυστηροί αυτοί οι περιορισμοί που επιβάλατε στον εαυτό σας;

Ήταν σκληροί με τον ίδιο τρόπο που αποφάσιζα να θυσιάσω τη μητρική μου γλώσσα ή να αλλάξω ριζικά την ταυτότητά μου. Πρέπει όμως να καταλάβετε ότι όλη η εκεί εμπειρία μου ήταν συχνά τιμωρητική. Δεν αρκούσε για μένα να πάρω ένα αεροπλάνο και να βρεθώ στο Παρίσι. Έπρεπε να παλέψω με πολύ δικά μου πράγματα, με ζητήματα που ήταν βαθιά ριζωμένα μέσα μου και έπρεπε με κάποιο τρόπο να αντιμετωπιστούν.

Με τον πρωταγωνιστή του, Τομ Μερσιέ

Η ζωή σας εκεί πώς ήταν;

Ήμουν σχεδόν αόρατος, εντελώς ασήμαντος, ζούσα μοναχικά και κάθε μέρα μου ήταν ίδια. Μέχρι και το ίδιο φαγητό έτρωγα συνέχεια, όπως βλέπετε στην ταινία να κάνει ο ήρωάς μου. Γνώρισα όμως έναν άνθρωπο εκεί, ο οποίος έγινε ο καλύτερος φίλος που είχα ποτέ μου. Και μέσω αυτού μυήθηκα στην ουσία των πραγμάτων. Μέσω αυτού γνώρισα και το σινεμά.

Με ποιο τρόπο;

Πριν φτάσω στο Παρίσι δεν ήξερα τίποτα για τον κινηματογράφο, δεν είχα ιδέα ότι υπήρχε το επάγγελμα του σκηνοθέτη, δεν γνώριζα το παραμικρό για το πώς γυρίζονται οι ταινίες. Μέσω της συναναστροφής μου με τον άνθρωπο αυτό, και μέσω της εμπειρίας μου στο Παρίσι, ασχολήθηκα με το σινεμά και έγινα σκηνοθέτης. Ήταν σαν να γεννήθηκα ξανά.

Ούτε θερμές χειραψίες για την ταινία περιμένω στο Ισραήλ αλλά ούτε και πρεσβευτής της χώρας μου θέλω να είμαι

Όταν αργότερα επιστρέψατε μόνιμα στο Τελ Αβίβ είχατε προλάβει να συμφιλιωθείτε με τα πράγματα που σας έτρεψαν σε φυγή όταν ήσασταν νεώτερος;

Όχι, πολλά από τα ζητήματα που είχα με το Ισραήλ παρέμειναν. Γύρισα όμως πίσω στην πατρίδα μου όταν συνειδητοποίησα ότι το να συνεχίσω να ζω στη Γαλλία δεν ήταν τελικά η λύση, ούτε το αντίδοτο στη δυσφορία μου.

Γιατί διαλέξατε να μοιραστείτε με το κοινό κάτι τόσο ιδιωτικό και μάλιστα από μια τόσο δύσκολη περίοδο της ζωής σας;

Σε ένα προσωπικό επίπεδο θα έλεγα πως έκανα την ταινία κυρίως γιατί αρκετά από τα ερωτήματα εκείνης της εποχής παραμένουν για μένα ακόμη αναπάντητα και επιθυμούσα να τα εξερευνήσω. Δεν επιχειρούσα να ψυχαναλύσω τον εαυτό μου μέσα από το σινεμά, όμως. Καθώς το φιλμ ασχολείται πρωτίστως με το ζήτημα της ταυτότητας, της πατρίδας και το κατά πόσο οι ζωές μας προσδιορίζονται και σφραγίζονται από τις έννοιες αυτές, σκέφτηκα ότι το ζήτημα αυτό δεν απασχολεί μόνον εμένα αλλά έχει σημασία οικουμενική. Με το να μοιραστώ εν μέρει τη δική μου ιστορία, λοιπόν, ευχόμουν να προσεγγίσω παρόμοιες ιστορίες διαφορετικών θεατών.

Πρόεδρος της κριτικής επιτροπής, η Ζιλιέτ Μπινός απονέμει στον σκηνοθέτη την Χρυσή Άρκτο

Δεν μιλά όμως η ταινία μόνο για την ταυτότητα, αλλά και για την προσπάθεια του ανθρώπου να αναμετρηθεί με το σώμα του…

Ακριβώς, ιδίως όταν το σώμα είναι μια συμβολική έκφραση των πραγμάτων που σε δένουν με το παρελθόν και τις ρίζες σου, με τους δαίμονες από τους οποίους αγωνίζεσαι να απαλλαγείς. Γι’ αυτό και έχει τόση σημασία στην ταινία η σχέση του ήρωα με το σώμα του. Τον βλέπουμε να το κακομεταχειρίζεται, να το εκπορνεύει, να του απαγορεύει να μιλήσει την κανονική του γλώσσα, γιατί στην ουσία προσπαθεί μέσω αυτού να ακυρώσει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που του θυμίζουν την καταγωγή του. Όμως το σώμα αποδεικνύεται πιο δυνατό και αντιστέκεται. Εξακολουθεί και φέρνει εβραϊκές λέξεις στο στόμα του Γιοάβ.

Έχετε υπάρξει σαφής ότι τα «Συνώνυμα» δεν είναι απλά μια δήλωση μίσους ενάντια στο Ισραήλ.

Όχι, αν και θα μου φανεί λογικό αν η ταινία δεν τύχει ευνοϊκής υποδοχής στην πατρίδα μου. Ούτε θερμές χειραψίες περιμένω αλλά ούτε και πρεσβευτής της χώρας μου είμαι. Αντιπρόσωπος του ισραηλινού σινεμά, ναι, είμαι. Άφθονο θυμό απέναντι στη χώρα μου, έχω. Όμως το παράδοξο είναι το εξής: ως Ισραηλινός που τα βάζει με το Ισραήλ στην ουσία τα βάζω με τον εαυτό μου. Και το ανάποδο: οι δαίμονες που εκφράζω στην ταινία είναι κάποιοι από τους δαίμονες που δεν μπορεί να εξορκίσει η χώρα μου.

Η ταινία «Συνώνυμα» προβάλλεται από την Πέμπτη 17 Οκτωβρίου στις αίθουσες, σε διανομή της Weird Wave.