16:58
8/11

Ρούμπεν Έστλουντ: «Η σύγχρονη τέχνη είναι μαλακίες»!

Συναντήσαμε τον Σουηδό σκηνοθέτη του βραβευμένου με Χρυσό Φοίνικα «The Square» και σας παρουσιάζουμε μια πρώτη γεύση της απολαυστικής συζήτησης που είχαμε μαζί του.

Συνέντευξη στον Νεκτάριο Σάκκα

Την επομένη της πανελλήνιας πρεμιέρας του βραβευμένου με Χρυσό Φοίνικα «The Square» («Το Τετράγωνο») στο πλαίσιο του 58ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, συναντήσαμε τον Ρούμπεν Έστλουντ, τιμώμενο πρόσωπο της φετινής διοργάνωσης, για μία συζήτηση που δε μπορούσε παρά να είναι το ίδιο ιντριγκαδόρικη με τις ταινίες του, αλλά και τον ίδιο.

Είχε, βλέπετε, προηγηθεί εκείνο το απρόσμενο «πείραμα» που ίδιος ο Σουηδός σκηνοθέτης εκτέλεσε με συμμετέχοντες όλους όσοι γέμισαν χθες βράδυ το Ολύμπιον, όταν κλείνοντας τον πρόλογό του για την ταινία αποφάσισε να παρατήσει εκτεθειμένα στο διάδρομο της αίθουσας πορτοφόλι και κινητό, δηλώνοντας την εμπιστοσύνη του πως όταν επιστρέψει για το q&a θα τα βρει εκεί που τα άφησε. Αυτό είναι, όπως εξήγησε, κάτι που συνηθίζει να δοκιμάζει στα φεστιβάλ που ταξιδεύει παρέα με την τελευταία ταινία του, για την οποία μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ.

Για όσους λατρέψαμε την οξυδέρκεια της «Ανωτέρας Βίας» και παραδοθήκαμε στις πτυχές της πολυεπίπεδης σάτιρας που λέγεται «The Square», ο Έστλουντ φαντάζει περισσότερο ως ένας κοινωνιολόγος ερευνητής με μια κάμερα στο χέρι παρά κάποιος συνηθισμένος σκηνοθέτης. Και ο ίδιος αποδέχεται άνετα τον παραπάνω χαρακτηρισμό, εξηγώντας πόσο «πανέμορφο πεδίο» βρίσκει την επιστήμη της Κοινωνιολογίας. «Αν δούμε τα σπουδαία πειράματα της επιστήμης αυτής, όπως εκείνο του Μίλγκραμ ή του Ας, θα καταλάβουμε πως το ποιοι πραγματικά είμαστε περνάει μέσα από ένα συγκεκριμένο πλαίσιο κάθε φορά, μία διαδικασία μηχανισμών και εκείνους τους κανόνες αρμοστής συμπεριφοράς που λειτουργούν ως άγραφο κοινωνικό συμβόλαιο». «Υπό αυτή την έννοια», συνεχίζει, «μου αρέσουν οι ταινίες που λαμβάνουν τη μορφή παραδειγμάτων κοινωνιολογικής φύσεως, όταν δηλαδή μιλούν για την ανθρώπινη συμπεριφορά μέσα από τη συγκεκριμένη οπτική γωνία».

Αποκαλύπτει μάλιστα πως πολλές από τις σκηνές του «Τετραγώνου» έχουν να κάνουν με αυτό το «άγραφο κοινωνικό συμβόλαιο συμπεριφοράς που για κάποιο λόγο σπάει». Ειδικότερα, μερικές σκηνές της ταινίας βασίζονται σε αληθινά γεγονότα που είτε έζησε ο ίδιος είτε του τα εκμυστηρεύθηκαν, όπως η περίφημη, σπαρταριστά άβολη σκηνή διεκδίκησης του χρησιμοποιημένου προφυλακτικού («συνέβη σε φίλο μου», μας λέει), ή εκείνη όπου ένας άνθρωπος με σύνδρομο Τουρέτ αναστατώνει την παρουσίαση μιας νέας εικαστικής έκθεσης.

Ο Ρούμπεν Έστλουντ ο νικητής του φετινού Χρυσού Φοίνικα μαζί με τους Πέδρο Αλμοδόβαρ, Ζιλιέτ Μπινός

Το ζωηρό ενδιαφέρον του βραβευμένου με Χρυσό Φοίνικα σκηνοθέτη για την Κοινωνιολογία φωλιάζει στη μητέρα του, η οποία έχει αποτελέσει για αυτόν πηγή έμπνευσης. Εκείνη, δασκάλα στο επάγγελμα και με ιδιαίτερη κλίση στην κοινωνιολογία, συνήθιζε να πραγματοποιεί «κοινωνιολογικά πειράματα στην τάξη τα οποία και μου διηγείτο όταν ήμουν μικρός. Αυτό μάλιστα με οδήγησε στο να βασίσω πάνω της τον χαρακτήρα της δασκάλας που πρωταγωνιστούσε στο “Involuntary”» (σ.σ. τη δεύτερη ταινία του).

«Το Τετράγωνο» περιστρέφεται εν πολλοίς γύρω από τον Κρίστιαν (Κλάες Μπανγκ), καταξιωμένο επιμελητή ενός μουσείου σύγχρονης τέχνης, ο οποίος δυσκολεύεται χαρακτηριστικά να λειτουργήσει σύμφωνα με τις αρχές και τον αλτρουισμό που (θεωρητικά) τον διέπουν ως επαγγελματία και ως άνθρωπο. Η σατιρική ματιά της ταινίας ωστόσο δε θα μπορούσε να μην εκτείνεται (και) στα χωράφια της σύγχρονης τέχνης. Στο ερώτημα αν «Το Τετράγωνο» επιχειρεί μια κάποιου τύπου αποδόμηση όσων πρεσβεύει σήμερα η σύγχρονη τέχνη, ο Έστλουντ απαντά καταφατικά, δίχως να μασάει τα λόγια του.

«Για μένα, αυτή η θεωρία περί “έκθεσης / μη-έκθεσης” την οποία παρουσιάζει ο Κρίστιαν στη δημοσιογράφο (Ελίζαμπεθ Μος) στην αρχή της ταινίας, είναι μαλακίες. Τη θεωρία αυτή την πρωτοάκουσα από έναν καθηγητή σύγχρονης τέχνης που είχα στο πανεπιστήμιο και τη θεωρώ εντελώς γελοία, γιατί δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια αντιστροφή λέξεων. Αν κοιτάξεις κάτω απ’ την επιφάνεια αυτής της θεωρίας, δεν υπάρχει τίποτα». Χαρακτηρίζει μάλιστα το πεδίο της σύγχρονης τέχνης «ιδιαίτερα δήθεν, με εξαίρεση κάποια πολύ καλά δείγματα γραφής. Για μένα, δεν έχει να κάνει με μια δημιουργική αρένα η οποία αποσκοπεί στο να τεθούν ουσιαστικά ερωτήματα για το ποιοι είμαστε, αλλά μια έκθεση διακόσμησης εσωτερικού χώρου για πλουσίους». Κοινώς, συνεχίζει, «αν πρέπει να χρησιμοποιήσω μία και μόνο λέξη για να ορίσω τη σύγχρονη τέχνη σήμερα, θα έλεγα “μαλακίες”, μια σύμβαση που έχει χάσει κάθε σύνδεση με τον πραγματικό κόσμο που υπάρχει έξω απ’ το μουσείο», υπογραμμίζοντας αμέσως μετά ωστόσο πως «κάθε μορφή τέχνης και οι δημιουργοί οφείλουν να είναι ανοιχτοί στη σάτιρα και την αυτοκριτική διάθεση».

Ολόκληρη η συνέντευξη του Ρούμπεν Έστλουντ θα δημοσιευτεί σε κάτι λιγότερο από ένα μήνα, όταν «Το Τετράγωνο» θα κυκλοφορήσει στις αίθουσες στις 7 Δεκεμβρίου από τη Feelgood.