Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #16: ΗΠΑ 1994, η μοίρα των Εσκομπάρ - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
10:59
5/7

Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #16: ΗΠΑ 1994, η μοίρα των Εσκομπάρ

Μικρές και μεγάλες ιστορίες που ενώνουν τον θρύλο με την πραγματικότητα, ντοκιμαντέρ που βλέπουν πέρα από τις γραμμές του γηπέδου, ποδοσφαιριστές-ηθοποιοί και η αθέατη σχέση του αθλήματος με την πολιτική. Η ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου μέσα από ένα κινηματογραφικό πρίσμα. 

Από τον Τάσο Μελεμενίδη

Ένα άθλημα που πλέον απασχολούσε γιγαντιαίο αριθμό ατόμων, επηρέαζε οικονομίες ολόκληρων χωρών και είχε στα πόδια του εταιρίες-κολοσσούς με παγκόσμιο κύρος, ήταν αδύνατον να μην έρθει σε επαφή με την ισχυρότερη τότε οικονομία του κόσμου. Η FIFA βλέποντας τις τεράστιες δυνατότητες της αμερικανικής αγοράς, ξεκίνησε μια μεγάλη προώθηση του αθλήματος εκεί που κορυφώθηκε με την ανάληψη του Μουντιάλ του 1994, το οποίο θα έφερνε νέα γήπεδα και πολύ μεγάλη διαφήμιση του ποδοσφαίρου στη χώρα. Παράλληλα οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν να δημιουργήσουν εθνικό επαγγελματικό πρωτάθλημα (κάτι που όντως έγινε) αλλά και να υποστηρίξουν το Μουντιάλ με τη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής ομάδας καθώς και ισχυρής κάλυψης από τα media.

Η αλήθεια είναι πως οργανωτικά όλα κύλησαν ομαλά, κάποιες υπερβολές δεν αποφεύχθηκαν (όπως η δημιουργία ενός κλειστού γηπέδου στο Ντιτρόιτ), αλλά ήρθε το αναμενόμενο ρεκόρ εισιτηρίων και οι ΗΠΑ άρχισαν να μαθαίνουν για τα καλά τι εστί soccer. Η εθνική τους είχε αξιοπρεπέστατη παρουσία, καθώς πέρασε από τους ομίλους (κάτι που ήταν ο βασικός στόχος) και έχασε στην φάση των 16 από την ισχυρή Βραζιλία. Η παρέα των Ρομάριο και Μπεμπέτο κέρδισε στη συνέχεια, σε ένα μεγάλο ματς, την Ολλανδία και στους ημιτελικούς την Σουηδία που έφτανε για πρώτη φορά μετά το 1958 τόσο ψηλά. Στον τελικό βρήκε την Ιταλία που αν και ξεκίνησε με ήττα και γενικά με πολύ μέτριες εμφανίσεις, καθοδηγούμενη από το άστρο το Ρομπέρτο Μπάτζιο απέκλεισε διαδοχικά τις Νιγηρία, Ισπανία και Βουλγαρία. Ο τελικός, που όπως και πολλοί άλλοι αγώνες έγινε μεσημβρινή ώρα για τις τηλεοπτικές ανάγκες της Ευρώπης, ήταν ένα ανιαρό ματς με 2 κουρασμένους αντιπάλους που δε μπόρεσαν να σκοράρουν για 120 λεπτά, φτάνοντας στα πέναλτι όπου ο ως τότε ήρωας Μπάτζιο έχασε το καθοριστικό και η Βραζιλία έγινε η πρώτη χώρα που θα κατακτούσε για τέταρτη φορά το τρόπαιο. 

Η νίκη αυτή της Βραζιλίας συνδυάστηκε με τον οριστικό εξευρωπαϊσμό της, καθώς παρουσίασε μια ορθολογιστική ομάδα που δεν σκότωνε μεν το προσωπικό ταλέντο των βασικών μονάδων της αλλά φρόντιζε περισσότερο από ποτέ την άμυνα. Το ότι επικράτησε δεν θεωρήθηκε προφανώς έκπληξη, όμως πριν το ξεκίνημα το Μουντιάλ συζητιόνταν λιγότερο από μια άλλη ομάδα της Λατινικής Αμερικής, αυτή της Κολομβίας. Μπορεί το 1990 οι Κολομβιανοί να συζητήθηκαν κυρίως για τις εμφανίσεις ενός τερματοφύλακα-ζογκλέρ (Χιγκίτα) και ενός επιθετικού-ατραξιόν (Βαλντεράμα), το 1994 όμως εντυπωσίασαν στα προκριματικά και πολλοί πίστεψαν ότι μπορούσαν να φτάσουν πολύ ψηλά.

Ξεκίνησαν τελικά με ήττα από την Ρουμανία και στο κρίσιμο ματς με τις ΗΠΑ έχασαν από ένα αυτογκόλ του Αντρέ Εσκομπάρ, μια φάση πολύ σημαντικότερη για τον ίδιο από ότι πιθανά είχε φανταστεί. Δέκα ημέρες αργότερα, κι ενώ η ομάδα είχε επιστρέψει στην χώρα, ο Εσκομπάρ βρέθηκε με φίλους του σε μπαρ του Μεντεγίν, όπου ξαφνικά 3 άτομα άρχισαν να τον πυροβολούν. Μία ώρα αργότερα ανακοινώθηκε ο θάνατός του, τις επόμενες ημέρες ακούστηκαν ιστορίες περί παρεξήγησης που οδήγησε στους πυροβολισμούς, μέχρι που σιγά σιγά άρχισαν να αποκαλύπτονται οι αληθινές αιτίες. Οι ήττες και ο αποκλεισμός της ομάδας, στοίχησε πολύ σε ανθρώπους των καρτέλ ναρκωτικών που ουσιαστικά κυβερνούσαν τη χώρα, που πόνταραν μεγάλα ποσά για νίκες της ομάδας. Στην κηδεία του Εσκομπάρ βρέθηκαν χιλιάδες κάτοικοι από όλη τη χώρα, που παρά την οργή τους για όσα είχαν συμβεί, συμφωνούσαν πως επρόκειτο για ένα συνηθισμένο περιστατικό. 

Την άμεση σχέση των καρτέλ (και) με το ποδόσφαιρο ερεύνησε ένα ντοκιμαντέρ του ESPN το 2010. Το «The Two Escobars» μελετά τη ζωή του εκλιπόντος ποδοσφαιριστή με τον συμπτωματικά συνονόματό του βαρόνο των ναρκωτικών στην Κολομβία που είχε πεθάνει το 1993. Ο δεύτερος έφτασε μέσα από τα καρτέλ να είναι ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο, έκανε μεγάλες παρεμβάσεις στο πολιτικό πεδίο της χώρας, εκτελούσε όποιον θεωρούσε εχθρό, ενώ κάποια στιγμή ζήτησε και επίσημα να αποπληρώσει το χρέος της χώρας για να αναλάβει και τυπικά την διακυβέρνηση της. Μέσα στις ευεργεσίες των καρτέλ προς την κοινωνία της χώρας ήταν και η χρηματοδότηση του ποδοσφαίρου, με όχι ακριβώς ρόδινους όρους για τους πρωταγωνιστές καθώς υπήρχαν συχνά απειλές προς τους ίδιους λίγο πριν από αγώνες που είχαν παιχτεί μεγάλα ποσά για στοίχημα.

Το τέλος του Πάμπλο Εσκομπάρ τον Δεκέμβριο του 1993, δεν οδήγησε φυσικά και στο τέλος των καρτέλ, κάτι που ουσιαστικά επισημοποιήθηκε από τον θάνατο του Αντρές τον Ιούλιο του 1994 από ανθρώπους του ίδιου χώρου.  Η ποδοσφαιρική ομάδα της χώρας δεν συνήλθε τα επόμενα χρόνια, παραμένοντας μια χαμένη φουρνιά, που είχε  προλάβει πάντως να πετύχει κάποια εντυπωσιακά αποτελέσματα όπως το 5-0 επί της Αργεντινής το 1993 στα προκριματικά του Μουντιάλ, ματς που γύρω από το οποίο βασίστηκε το φιλμ «Golpe de Estadio» (1998) που ήταν η πρόταση της Κολομβίας για ξενόγλωσσο Όσκαρ εκείνη τη χρονιά, και περιέγραφε την ανακωχή μιας ομάδας διαδηλωτών που μάχονται κατά μιας πολυεθνικής πετρελαϊκής εγκατάστασης και της αστυνομίας την ημέρα του αγώνα. 



Φυσικά, θα ήταν παράλειψη η μη αναφορά στη χώρα μας που βρέθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία της σε τελική φάση. Η πορεία της Ελλάδας στις ΗΠΑ παραμένει ως σήμερα ένα μάθημα για το τι να αποφύγει μια εθνική ομάδα όταν πηγαίνει σε Μουντιάλ. Η επιλογή των παικτών βασίστηκε στην λογική της επετηρίδας, η ομάδα πήγε ένα μήνα νωρίτερα στις ΗΠΑ και περιφέρονταν σε εκδηλώσεις ομογενών για τις οποίες είχε προεισπράξει αμοιβές η ΕΠΟ και όταν οι παίκτες αντιλήφθηκαν πως είναι μέλος θιάσου παρά ομάδας, χάθηκε κάθε όρεξη για ποδόσφαιρο.

Την ίδια ώρα στην Ελλάδα στήθηκε ενδεκάδα χορηγών, τραγουδούσε ο Πάριος, φτιάξαμε μέχρι και μασκότ (μια μικρή αλεπού, την Πηνελόπη) και κάποιοι ονειρεύονταν τελικούς με τη Βραζιλία. Έτσι, ενώ η (πάντοτε υπερβολική) χώρα μας έζησε έναν εθνικό θρίαμβο το 1987 στο Ευρωμπάσκετ, ήταν η σειρά για μια εθνική τραγωδία στο Μουντιάλ του 1994, δυο στιγμές που οριοθετούν του «Απόντες» του Νίκου Γραμματικού, μιας από τις καλύτερες ελληνικές ταινίες των 90ς. Για την πορεία της εθνικής στις ΗΠΑ, πολλά εξηγούνται σε ένα ντοκιμαντέρ του BBC, που είχε ακολουθήσει την αποστολή μας σε όλο το ταξίδι της το καλοκαίρι του 1994, φωτίζοντας το παρασκήνιο αυτής της θλιβερής παρουσίας.

Διαβάστε ακόμη:
Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #15: Ιταλία 1990, βρετανική επανάσταση​
Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #14: Μεξικό 1986, ο Μαραντόνα και οι άλλοι

Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #13: Ισπανία 1982, το άθλημα που χωρίζει και ενώνει
Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #12: Αργεντινή 1978, οι εξαφανισμένοι
Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #11: Δ.Γερμανία 1974, εθνικός διχασμός
Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #10: Μεξικό 1970, διακοπές διαρκείας
Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #9: Αγγλία 1966, παιδιά και ηγέτες​
Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #8: Χιλή 1962, η χαρά του κόσμου​

Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #7: Σουηδία 1958, η απόλυτη θεωρία συνωμοσίας
Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #6: Ελβετία 1954, το θαύμα της Βέρνης 
Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #5: Βραζιλία 1950, το έγκλημα του Μπαρμπόζα​
Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #4: Παταγονία 1942, το Μουντιάλ που δεν έγινε ποτέ. Ή μήπως έγινε; 

Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #3: Γαλλία 1938, το χαμένο φιλμ και η ντροπή της FIFA
Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #2: Ιταλία 1934, η ομάδα-θαύμα που αγάπησαν οι διανοούμενοι​
Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #1: Ουρουγουάη 1930, ταξίδι στο Νέο Κόσμο