99 Σπίτια

Μία καθηλωτικά επίκαιρη ταινία από τον Ραμίν Μπαχράνι, έναν δημιουργό ικανότατο σε ό,τι αφορά το καθαρά αφηγηματικό σινεμά («Chop Shop», «Goodbye Solo») αλλά και διαρκώς ανήσυχο ως προς τις εκφραστικές φόρμες, όπως αποδεικνύουν οι μικρού μήκους του (βλ. το «Plastic Bag»), έρχεται στις ελληνικές αίθουσες ακριβώς ένα χρόνο μετά το μεγάλο αφιέρωμα που του επιφύλαξε το 55ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Στη δεύτερη μεγάλου μήκους δουλειά όπου κλήθηκε να διαχειριστεί γνωστά ονόματα (μετά το «At Any Price» το 2012) και έκτη συνολικά στην αξιοπρόσεκτη φιλμογραφία του, ο Ιρανικής καταγωγής Αμερικανός σκηνοθέτης αποτυπώνει με ασφυκτική αμεσότητα την κρίση γύρω από τα στεγαστικά δάνεια που ξέσπασε στις ΗΠΑ το 2008 (και συνεχίζεται μέχρι σήμερα), από τη μεριά όσων ζουν με τη δαμόκλειο σπάθη της κατάσχεσης πάνω απ' το κεφάλι τους. Στον πυρήνα της ιστορίας βρίσκεται ο Ντένις Νας (Άντριου Γκάρφιλντ), ένας νεαρός πατέρας που παρά τις απέλπιδες προσπάθειες να βρει δουλειά για να διασφαλίσει τη μητέρα του (Λόρα Ντερν) και το γιο του, δε γλιτώνει την έξωση από την τράπεζα. Όντας διατεθειμένος να κάνει τα πάντα προκειμένου να πάρει πίσω το σπίτι τους, καταδέχεται κρυφά από την οικογένειά του να δουλέψει στο πλευρό του Ρικ Κάρβερ (Μάικλ Σάνον), του αδίστακτου μεσίτη που τους πέταξε στο δρόμο.

Η σχέση των Ντένις και Ρικ είναι το όχημα που κινεί το «99 Σπίτια», στην υψηλή ιπποδύναμη του οποίου ο Μπαχράνι βασίζει σοφά το όλο εγχείρημα. Και οι δυο αποδεικνύονται χαρακτήρες πολυεπίπεδοι, σάρκινοι, που αποφεύγουν τις ακραίες ηθικοπλαστικές κατατάξεις του άσπρου και του μαύρου για να λειτουργήσουν άριστα ως εξαρτήματα αντιθετικά και συμπληρωματικά μαζί, ενός συστήματος που ενισχύει εγγενώς την κοινωνική ανισότητα και επιβραβεύει την καταπάτηση του νόμου από την πλευρά των ισχυρών. Ο Γκάρφιλντ από τη μία μετατοπίζεται επιδέξια από το φάσμα του θύματος στην κυνική πλευρά όπου κερδοφορούν οι θύτες, υπακούοντας στη λογική του πνιγμένου που πιάνεται από τα μαλλιά του για να σωθεί. Στον αντίποδα, ένας θαυμάσιος Σάνον αποτινάζει με άνεση την ταμπέλα του μονοδιάστατου και απεχθούς «κακού» που ο ίδιος ο ρόλος προδιαθέτει, χτίζοντας μία οργανική, συστημική φιγούρα που εκλογικεύει εύγλωττα την πιο γκροτέσκα ίσως μορφή των συνεπειών του αμερικανικού ονείρου.

Ωστόσο, το «99 Σπίτια» δε συγκαταλέγεται στην κατηγορία ταινιών όπου το βάρος πέφτει κατά βάση σε χαρισματικούς πρωταγωνιστές με τον σκηνοθέτη να λειτουργεί ως απλός διεκπεραιωτής. Προκειμένου να ζωντανέψει επί της οθόνης το εφιαλτικά επίκαιρο θέμα των κατασχέσεων και των πλειστηριασμών, ένα πρόβλημα που έζησε από πρώτο χέρι στα χρόνια της κρίσης και η ισπανική κοινωνία με την ελληνική να περιμένει τρομαγμένη τη σειρά της, υπάρχει από πίσω ένας δημιουργός που εστιάζει πάντα την αφήγηση άμεσα και διορατικά στο επίπεδο του καθημερινού ανθρώπου.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι αρκετές σκηνές όπου αφορούν εξώσεις, όλες τους κομβικές ως προς την εξέλιξη της ιστορίας και των ηρώων, πάντα γεμάτες ένταση που κάνει το στομάχι να σφίγγεται και προσεγμένες ως την τελευταία λεπτομέρεια. Είναι αυτές ακριβώς οι σκηνές κορύφωσης όπου ο Μπαχράνι αποδεικνύει την κλάση του, πετυχαίνοντας μέσα από μετρημένες εναλλαγές των γωνιών λήψης της κάμερας να θέσει το πραγματικό διακύβευμα πάνω στο οποίο παλεύουν οι ήρωές του, αποφεύγοντας παράλληλα τυχόν μελοδραματισμούς.

Μονάχα ίσως η επιμονή πάνω στη σημασία της οικογένειας, αναφορικά με τις πράξεις του κεντρικού ήρωα, να είναι κάτι που λειτουργεί κάπως περιοριστικά ως προς το εύρος της σκιαγράφησης του ίδιου και του δράματος που βιώνει, όμως δε θα πρέπει να ξεχνάμε πως αυτό είναι ένα βαθιά ριζωμένο χαρακτηριστικό της αμερικανικής κοινωνίας, εξίσου δομικό με το δικαίωμα στην ιδιοκτησία και την αγάπη για την ιδιωτική πρωτοβουλία, που δύσκολα μπορεί να αποβάλλει ένας Αμερικανός σκηνοθέτης.