Old

Από την «Έκτη Αίσθηση», σχεδόν 20 χρόνια πίσω μέχρι και σήμερα, ο Σιάμαλαν ήταν -και για κάποιους παραμένει- ο σοβαρός γελωτοποιός του τρομακτικού μα σοφιστικέ Χόλιγουντ, το οποίο είχε βρει στο πρόσωπό του, έναν σκηνοθέτη με το χάρισμα να δομεί μια ταινία με σαφή προορισμό στο φινάλε. Το οποίο στη συνέχεια έφτιαχνε μια -σχεδόν- άλλη ταινία.

Η λογική της έκπληξης, του plot twist, μιας ετεροκανονικότητας στο σύμπαν του ήταν βούτυρο στο ψωμί των φανατικών του οπαδών που είδαν στην «Έκτη Αίσθηση» ένα άλλο σινεμά, ένα καινούργιο χώρο με άγουρα υλικά που βρήκαν εύπορο μποστάνι για να ψηλώσουν και να ωριμάσουν.

Η διάθεση του Σιάμαλαν να συνδιαλεχθεί με τον κόσμο των νεκρών, των υπερηρώων που δεν μπορούν να πετάξουν, με τους εξωγήινους, αλλά και να αναμετρηθεί με την ίδια την Ιστορία - στο «Lady in the Water», από τις πλέον αμφιλεγόμενες δημιουργίες του - ή να πλάσει μια περιβαλλοντική παραβολή για τον άνθρωπο που βιάζει τη φύση και εκείνη του επιστρέφει πίσω την τοξικότητα, ήταν ευφάνταστα ταξινομημένη, ακόμα κι αν δεν λειτουργούσε στην εντέλεια. Τα σενάρια πάνω στα οποία άφηνε τους ήρωές του να «παιξουν» είχαν μια στέρεη βάση, ακόμα κι αν το αποτέλεσμα πολλές φορές ισορροπούσε ανάμεσα στην σοβαρότητα και τη σοβαροφάνεια, καταλήγοντας να μοιάζει με γκροτέσκα απόδοση ενός πολυσήμαντου αναγνώσματος.

Η ιδέα του «Old» έχει μια κλειστοφοβική κοψιά - η ιδέα να τοποθετήσει τρείς οικογένειες σε μια παραλία, που κάθε ώρα ισοδυναμεί με αρκετά χρόνια γήρατος έχει ριψοκίνδυνη βάση. Στα όρια ενός θρίλερ δωματίου, που θα μπορούσε να αποτελεί και μια συρραφή από επεισόδια ενός παράλληλου «Twilight Zone», το «Old» έχει τη λογική ενός επιτραπέζιου παιχνιδιού, που τα «σύνορα» του board είναι πολύ συγκεκριμένα, τα πιόνια κινούνται φανερά αμήχανα και οι ζαριές κρίνουν την τύχη τους. Σαν Θεός ο Σιάμαλαν -που κρατάει και έναν κομβικό ρόλο στην ταινία, αφού θα είναι εκείνος που θα τους οδηγήσει στην παραλία- βάζει εμπόδια στους ήρωές του, αλλά και στον ίδιο του τον εαυτό.

Ο καθένας από τους ήρωες έχει μια τραυματική ιστορία, ένα ελάττωμα, που η παραλία το διογκώνει κι ύστερα το γερνάει. Σαν μίασμα φεύγει η νιότη, χάνεται και μένουν πίσω μονάχα οι συνέπειες. Εκεί είναι που ο Σιάμαλαν πιάνει το παιχνίδι και γυρίζει τους ήρωες στην αρχή, όταν θα αναζητήσουν μια λογική εξήγηση για το ελάττωμα του νησιού. Τι είναι εκείνο που πηγαίνει λάθος και τους έχει φυλακίσει. Όπως και οι περισσότεροι «παλιοί» ήρωες του Σιάμαλαν.

Η έννοια του λάθους, τόσο στις ζωές των ηρώων, όσο και στο ίδιο το νησί στέκεται απέναντι από την έννοια του χρόνου, τόσο στις ζωές των ηρώων - με δυο εντελώς διεκπαιρεωτικούς Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ και Βίκι Κριπς -, όσο και στο ίδιο το νησί. Σαν ένας καθρέφτης που συνεχώς μετακινείται, η εξέλιξη μοιάζει να γερνάει και εκείνη όσο οι πρωταγωνιστές αποκτούν -επιτυχημένα, η αλήθεια- τις πρώτες τους ρυτίδες.

Ο χρόνος σαν μια θανατερή κλεψύδρα που ρίχνει τους μέχρι πρότινος άγνωστους παραθεριστές σε μια αέναη κούρσα μέχρι να βρουν απαντήσεις, λιγώνει εν τέλει τις προθέσεις του Σιάμαλαν. Προσπαθώντας να κάνει το φινάλε να φανεί εξυπνότερο της ταινίας, αφήνει τα δυο πρώτα της μέρη, φανερά επεξηγηματικά -ή έτσι θέλει να νομίζει- και έτσι αφαιρεί από τον όποιο, ακόμα και εύκολο, εντυπωσιασμό.

Ο δρόμος ενός φωτεινού παραμυθιού, γιατί για παραμύθι πρόκειται, έχει λακούβες που η παχιά άμμος της παραλίας μπορεί να κρύψει, όπως κρύβει και πτώματα, που δεν κατάφεραν ποτέ να ξεφύγουν από εκεί. Με τη λογική ενός πολύ συγκεκριμένου χώρου, που στενεύει επικίνδυνα για να φιλοξενήσει μέσα της όλο τον κόσμο, το «Old» καταλήγει ως μια παραβολή για τις σωστές και λάθος επιλογές, ακόμα κι όταν ο χρόνος τελειώνει. Αλλά αυτό είναι το «μαγικό» εδώ. Ο χρόνος, με ή χωρίς αποδείξεις τελειώνει, κυλάει, φεύγει και χάνεται. Ακόμα κι όταν η ταινία τελειώσει, ο χρόνος αυτός θα έχει φύγει για πάντα. Όπως φεύγει και στην παραλία των ηρώων.

Το πείραμα του Σιάμαλαν είναι ένα πρωτότυπο πείραμα, δεν είναι δοκιμασμένο. Δεν ξέρει τι ψάχνει, απλά δοκιμάζει συνταγές με φαινομενικά άσχετα υλικά μεταξύ τους, και τα δένει με έναν τέτοιο τρόπο που στο ελάχιστο αφαιρεί από το σασπένς.

Και τα κύρια υλικά εδώ είναι ο χρόνος, οι αναμνήσεις, το αναπόφευκτο του θανάτου, το γήρας και η επιστήμη. Άσχετα μεταξύ τους; Μπορεί και όχι, γιατί τοποθετώντας μια οικογένεια που κάθε μέλος της θα μεγαλώσει με γοργούς, ακατανόητους ρυθμούς, ταχύτερα από το προβλεπόμενο θα έχουν χάσει κάτι. Αυτό το κάτι, ίσως είναι και το κλειδί σε όλη την ταινία. Οι αναμνήσεις δεν προλαβαίνουν να γίνουν «ζωή» κι έτσι αυτές χάνουν την σημασία τους. Όσο ο χρόνος φεύγει, άλλο τόσο οι μνήμες δεν προλαβαίνουν να φτάσουν να σημαίνουν «κάτι». 

Οι εκπαιδευμένοι και υποψιασμένοι θεατές του Σιάμαλαν θα αναζητήσουν το χιούμορ μέσα στην παράνοια, την λογική απάντηση μέσα στην extravaganza των πολλές φορές μπουκωμένων συνταγών του, μα πάντοτε νιώθουν πως έχουν ένα φινάλε να ελπίζουν, είτε εκείνο θα τους «απαντήσει», είτε θα ξεστρατίσει.

Το «Old» έχει την αρετή να μη νιώθει ενοχές να προβάρει τα λόγια ενός σκηνοθέτη που ανέβηκε, έπεσε, προσπάθησε και τώρα μπορεί να φτιάξει νέους κανόνες στα έργα του. Έχουν μια δική τους γραμμή τα έργα του, έχουν μια ανεξαρτησία που αντλείται από την επιπολαιότητα του ακίνδυνου, να μη νιώθεις τον κίνδυνο πως το στραβοπάτημα θα σου στοιχίσει. Εκεί χτίστηκε όλη η φιλμογραφία του Σιάμαλαν. Στο ακίνδυνο. Πολλές φορές όμως, το ακίνδυνο θέλει ρίσκο, έχει στροφές επικίνδυνες. Είναι το ρίσκο στο οποίο όντως έχουν εκπαιδευτεί οι θεατές του Σιάμαλαν, σαν να τους κοινωνεί πως τώρα πια αυτό που τους παραδίδει είναι δικό τους. Και αυτό είναι κεκτημένο του, σε ένα σινεμά που έχει μια ταυτότητα. Ακόμα και μικρή, για άλλους μεγάλη, αλλά είναι αναγνώριση από μόνη της. Και γερνάει καλά.