8:54
2/12

Σοκ στο σύστημα: Η «Ζαν Ντιλμάν» της Σαντάλ Άκερμαν είναι κατά την κριτική η Νο 1 ταινία όλων των εποχών

Αποκαλυπτήρια χθες βράδυ μιας λίστας-γεγονός στα εσωτερικά των ενδιαφερόμενων για τον κινηματογράφο. Το περίοπτο Sight & Sound αποκάλυψε την 8^η κατά σειρά λίστα 10ετίας για τις 100 καλύτερες ταινίες της ιστορίας του Κινηματογράφου, μια λίστα που από το 1952 κι εντεύθεν, κάθε δέκα χρόνια, καθρεφτίζει την κριτική κατάσταση των κινηματογραφικών πραγμάτων. Φέτος, το καθρέφτισμα έδειξε ως καλύτερη ταινία όλων των εποχών την ταινία της Σαντάλ Άκερμαν «Jeanne Dielman, 23, quai du commerce, 1080 Bruxelles», που από εδώ και στο εξής ευλόγως θα συντμήσουμε σε «Ζαν Ντιλμάν», μια ταινία που στην λίστα του 2012 ήταν στην θέση 35 και της οποίας η επανεκτίμηση εδώ και 3-4 χρόνια έχει αποκτήσει, ορατές πλέον, διαστάσεις. Φέτος, το δημοψήφισμα διπλασίασε τους ψηφίσαντες κριτικούς - από 846 το 2012 φέτος ήταν 1639.

Πέραν της αλλαγής του Νο 1, που εκθρόνισε την διαρχία των «Vertigo» του Άλφρεντ Χίτσκοκ και «Πολίτης Κέιν» του Όρσον Γουέλς, η λίστα αφήνει ευδιάκριτο, αναπόφευκτα ίσως, το ίχνος της εποχής που διάγουμε, φέρνοντας στην 100άδα 11 ταινίες από γυναίκες δημιουργούς, ενώ η προηγούμενη είχε μόνο δύο, εισήγαγε δύο εξ αυτών στην πρώτη δεκάδα (η άλλη είναι το «Beau Travail» της Κλερ Ντενί στην θέση Νο 7), ενώ χώρεσε και μια σειρά τίτλων από τον 21^ο αιώνα, εκ των οποίων οι δύο («Mulholland Dr.», και «In the Mood for Love»), αναμενόμενα ίσως, μπήκαν πλέον και στην πρώτη δεκάδα. Το 2012 ήταν στο 28 και στο 24, αντίστοιχα.

Στην έτερη λίστα της ψηφοφορίας, αυτή των Σκηνοθετών, η οποία υφίσταται από το 1992, τα πράγματα ήταν φαινομενικά «κανονικότερα», με την «Οδύσσεια του Διαστήματος» να κερδίζει την πρώτη θέση - το 2012 ήταν δεύτερη πίσω από το «Tokyo Story», το οποίο φέτος είναι ισόβαθμο στην 4^η θέση με την «Ζαν Ντιλμάν».

Αυτή είναι η είδηση.

Γύρω από αυτήν θα ακουστούν πάρα πολλά πράγματα – από πολύ λίγους ανθρώπους, είναι αλήθεια, ο κινηματογράφος δεν αποτελεί θέμα συζήτησης όπως άλλοτε – που λιγότερο ή περισσότερο θα απηχούν τους πομπούς τους και την λογική που εκπροσωπούν. Για πολλούς κριτικούς σήμερα, επί παραδείγματι, η έννοια του αισθητικού κριτηρίου, συνδιαμορφώνεται από έννοιες όπως η ταυτότητα, η αντιπροσώπευση και η συμπερίληψη. Είναι λέξεις που από την υπερ-χρήση τους (αν όχι κατάχρησή τους) γρήγορα θα καταλήξουν ξύλινες, πράγμα απογοητευτικό διότι οι έννοιές τους είναι, μπορούν να είναι (και ελπίζουμε θα είναι), λίκνο μελλοντικών αλλαγών. Είθε να είναι προς το καλύτερο. Αλλά και το «καλύτερο», ζήτημα ορισμού είναι. Ε;

Την ίδια στιγμή το ερώτημα του τι συνιστά το σημαντικό, δεν μπορεί ποτέ να είναι ομοούσιο του τι μας αρέσει. Υπό την έννοια αυτή αναρριχάται ένας ευγενής ακαδημαϊσμός στην ψηφοφορία του Sight & Sound, ο οποίος έρχεται να κατοπτρίσει ουσιωδώς τις αξίες και τις σημασίες μιας εποχής που είναι η κοσμοϊστορικότερη από την λήξη του 2^ου ΠΠ και μετά.

Αποφεύγοντας επί της παρούσης να παίξουμε το παιχνίδι των τίτλων που ανεβοκατέβηκαν, εμφανίστηκαν, ή εξαφανίστηκαν, από την φετινή λίστα, η σχεδόν καταιγιστική αίσθηση είναι αυτή μιας επδραστικής (;) γενιάς κριτικών που σπάει τα δεσμά της από το (όχι μόνο ανδροκρατούμενο) παρελθόν και επιχειρεί, θαρραλέα ή άμυαλα, ψυχαναγκαστικά ή περήφανα, να ξαναγράψει την ιστορία. Είναι αυτό ένα καιροσκοπικό φαινόμενο; Είναι η ψυχωμένη καταγραφή μιας νέας νόρμας; Ας αφήσουμε τον αχό να καταλαγιάσει, ας εννοήσουμε την σχετική υγεία που φέρει η κίνηση της θάλασσας της ιστορίας, αντί η αρρώστια (και τα κουνούπια) του έλους μιας στιγμής, ας αφήσουμε λίγο στην άκρη και τις προσωπικές μας απόψεις, και ας προσπαθήσουμε ψύχραιμα να καταλάβουμε τι συνιστά για το σινεμά και την κοινωνία του η νέα, πολλαπλά παγκοσμιοποιημένη 100άδα του βρετανικού περιοδικού. Άλλωστε οι ταινίες δεν μένουν ποτέ ίδιες.

Βρείτε εδώ τις 100 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, σύμφωνα με την ψηφοφορία του 2022 και εδώ την πρώτη 20άδα:

1. Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles (Chantal Akerman, 1975)

2. Vertigo (Alfred Hitchcock, 1959)

3. Citizen Kane (Orson Welles, 1941)

4. Tokyo Story (Ozu Yasujiro, 1953)

5. In the Mood for Love (Wong Kar Wai, 2001)

6. 2001: A Space Odyssey (Stanley Kubrick, 1968)

7. Beau Travail (Claire Denis, 1998)

8. Mulholland Drive (David Lynch, 2001)

9. Man with a Movie Camera (Dziga Vertov,1929)

10. Singin’ in the Rain (Stanley Donen & Gene Kelly, 1951)

11. Sunrise: A Song of Two Humans (FW Murnau, 1927)

12. The Godfather (Francis Ford Coppola, 1972)

13. La Règle du jeu (Jean Renoir, 1939)

14. Cléo from 5 to 7 (Agnès Varda, 1962)

15. The Searchers (John Ford, 1956)

16. Meshes of the Afternoon (Maya Deren & Alexander Hammid, 1943)

17. Close-Up (Abbas Kiarostami, 1989)

18. Persona (Ingmar Bergman, 1966)

19. Apocalypse Now (Francis Ford Coppola, 1979)

20. Seven Samurai (Akira Kurosawa, 1954)

Η πρώτη δεκάδα των Σκηνοθετών:

1. 2001: A Space Odyssey

2. Citizen Kane

3. The Godfather

4. Tokyo Story

4. Jeanne Dielman, 23 quai du Commerce, 1080 Bruxelles

6. Vertigo

6.  8½

8. Mirror

9. Persona

9. In the Mood for Love

9. Close-Up

Εδώ μπορείτε βρείτε και την 100άδα της ψηφοφορίας των σκηνοθετών.