7:26
3/2

Το σινεμά ως μέσο αφύπνισης: Μια συνέντευξη με την πολυσυζητημένη δημιουργό του «Απρίλη»

Αν υποθέσουμε ότι η γεωργιανής καταγωγής σκηνοθέτρια στάθηκε θεωρητικά άτυχη στο ξεκίνημά της, γιατί το εξαιρετικό της ντεμπούτο «Εν Αρχή» συνέπεσε με την υγειονομική κρίση, τις φεστιβαλικές ακυρώσεις και τις κλειστές αίθουσες που επέβαλε η χρονιά εκδήλωσης του κορωνοϊού, η αξία και η δύναμη της πρώτης ταινίας της συνέβαλαν μόνες τους στο να γίνει γνωστή, ακόμη κι αν δεν της δόθηκε η ευκαιρία μιας ευρύτερης προβολής.

Για όσους είχαν ήδη πειστεί από το ντεμπούτο της ότι η Κουλουμπεγκασβίλι δεν είναι μια τυχαία περίπτωση σκηνοθέτη, η δεύτερη ταινία της έρχεται ως ηχηρή επιβεβαίωση. Το «Απρίλης» είναι μια σύγχρονη τραγωδία, μια δήλωση αγανάκτησης απέναντι σε έναν ανελέητο κόσμο, ένα ρεαλιστικό θρίλερ με στοιχεία σωματικού τρόμου, αλλά και ένα εκθαμβωτικά γυρισμένο δράμα στο οποίο μερικές από τις πιο απελπιστικές εκδηλώσεις της ανθρώπινης κατάστασης εκτυλίσσονται με φόντο τα υπερβατικά στοιχεία της φύσης. 

Παρά τη σφοδρότητα και την έντονη ψυχολογική βία των ταινιών της, ωστόσο, η 39χρονη δημιουργός είναι γλυκύτατη και χαμογελαστή από κοντά. Πρόσφατα έγινε μητέρα, ένα συμβάν οπωσδήποτε καταλυτικό στη ζωή της και παρεμπιπτόντως δύσκολο να περάσει απαρατήρητο κατά τη διάρκεια της συνέντευξής μας, απλούστατα γιατί λίγο πιο δίπλα από εκεί που καθόμασταν βρισκόταν το βρέφος της και περίμενε ανυπόμονα τη μητέρα του για να θηλάσει. «Με συγχωρείτε», διευκρινίζει η ίδια η Κουλουμπεγκασβίλι, «αλλά καταλαβαίνετε. Τα μωρά δεν έχουν ωράριο, ούτε αντιλαμβάνονται τις όποιες υποχρεώσεις. Οπότε ίσως χρειαστεί να διακόψουμε απότομα κάποια στιγμή». Η στιγμή αυτή ήρθε κανένα ημίωρο αφότου ξεκινήσαμε να μιλάμε. Χρόνος σχετικά αρκετός για να πούμε τα παρακάτω.

Όπως συνέβη στην πρώτη σας ταινία, το «Εν Αρχή», έτσι και στο επίκεντρο του «Απρίλη» τοποθετείτε έναν πολύ δυνατό γυναικείο χαρακτήρα μέσα από τον οποίο κινείτε τη δράση. Επιθυμία σας είναι να διηγείστε τις ιστορίες σας από τη σκοπιά των γυναικών;

Δεν είναι στόχος μου αυτός. Απλά είμαι γυναίκα και βιώνω τη ζωή με έναν συγκεκριμένο τρόπο και πιστεύω ότι όταν μεγαλώνεις σε μια πολύ ανδροκρατούμενη, αυστηρά πατριαρχική κοινωνία, όπως μεγάλωσα εγώ, η θηλυκότητά σου ενισχύεται ακόμα περισσότερο μέσα σου, με την έννοια ότι σου υπενθυμίζουν καθημερινά ότι είσαι γυναίκα. Το κάνουν συνήθως με τρόπο υποτιμητικό κι αυτό σε ενδυναμώνει ακόμη περισσότερο, σε πεισμώνει. 

Επηρέασε την ταινία το γεγονός ότι πρόσφατα γίνατε μητέρα, άρα βιώσατε κι εσείς τη σφοδρή εμπειρία μιας εγκυμοσύνης και μιας γέννας;

Ναι, αλλά συνέβη λίγο περίεργα. Πρώτα γύρισα την ταινία, μετά γέννησα και μετά έκανα το post production της. Και πρέπει να σας πω ότι όλα σχετίστηκαν με ένα πραγματικά παράξενο τρόπο. Ήταν λες και η ταινία με προετοίμαζε για την δική μου προσωπική εμπειρία με τη γέννα. Όταν ήμουν έγκυος, για παράδειγμα, μου έκαναν επείγουσα καισαρική τομή και ήμουν στην κλινική πάνω στο χειρουργικό τραπέζι κοιτάζοντας το ρολόι, επειδή πάντα τις καισαρικές τομές που είχα παρακολουθήσει για τις ανάγκες αυτής μου της ταινίας, τις χρονομετρούσα. Οπότε ήξερα ότι σε αυτό το λεπτό θα συμβεί αυτό, επειδή για τον συντονισμό του πλάνου πάντα κοιτούσα το χρόνο, και όταν βρέθηκα στην ίδια θέση αισθάνθηκα φοβισμένη, επειδή ήξερα τι μου έκαναν κάθε στιγμή. Είμαι ευγνώμων για την εμπειρία, παρ' όλα αυτά, γιατί με έκανε να επιστρέψω και να μοντάρω την ταινία διαφορετικά.

Σκηνή από τον «Απρίλη»

«Αυτή είναι και η ιστορία του πολιτισμού μας: ατελείωτοι κύκλοι αποτυχιών, η μία μετά την άλλη»

Αντιλαμβάνεστε ότι συζητούν πολλοί τη σκηνή της γέννας στην ταινία.

Ξέρετε, πρόκειται για πραγματική γέννα στην ταινία. Σκεφτόμουν τη Μάρτα Μέζαρος ή τον ντοκιμαντερίστα Αρταβάζ Πελεσιάν, δημιουργούς που είχαν γυρίσει παρόμοιες σκηνές πολύ πριν από εμένα. Και δεν ήταν ποτέ στόχος μου να κινηματογραφήσω τη γέννα. Πέρασα πολύ χρόνο στην κλινική ενώ προετοίμαζα την ταινία μου και μου πήρε πάρα πολύ καιρό για να κερδίσω την εμπιστοσύνη των ανθρώπων που δούλευαν εκεί. Όταν ξαφνικά γνώρισα μια γυναίκα, αυτήν που κατέληξε να γεννήσει το παιδί της πραγματικά μπροστά στην κάμερά μου, και μίλησα εκτενώς μαζί της και ένιωσα την εμπιστοσύνη που μου έδειχνε, μόνο τότε έκρινα απαραίτητο να ενσωματώσω μια τέτοια σκηνή στην ταινία μου. Μόνο τότε η σκηνή αυτή έγινε ανάγκη και μέρος της ταινίας μου. Αυτή η γυναίκα με βοήθησε πολύ στην ταινία. Κι αυτό είναι το τρίτο παιδί που γεννάει, παρεμπιπτόντως. Το πρώτο της παιδί το έκανε όταν ήταν 16 χρονών! 

Η σκηνή της γέννας, που βρίσκεται στην αρχή κιόλας της ταινίας σας, μου θύμισε ότι και η πρώτη σας ταινία ξεκινά με έναν πολύ δυνατό τρόπο. Μοιάζει σαν να θέλετε και στις δύο περιπτώσεις να τραβήξετε εξαρχής την προσοχή του κοινού, να το αφυπνίσετε. 

Ίσως αυτή να είναι πράγματι η σωστή εισαγωγή σε μια ταινία: Όταν οι αισθήσεις αφυπνίζονται. Γιατί νιώθω ότι ο κινηματογράφος είναι πράγματι ένα μέσο αφύπνισης, ένας τρόπος για να ταρακουνηθείς και να βρεθείς ξαφνικά έξω από την ασφαλή σου ζώνη. Έχω επίσης την ανάγκη να μην χάνω χρόνο στην αρχή της ταινίας, πρέπει να σε τοποθετήσω από νωρίς βαθιά στο σύμπαν της και έπειτα αν νιώσεις ότι έχεις την ανάγκη να είσαι μέρος του ταξιδιού, θα παραμείνεις. Και δεν με πειράζει αν κάποιος αποφασίζει να εγκαταλείψει την ταινία μου και επιλέξει να επιστρέψει σε αυτήν κάποια άλλη στιγμή και με διαφορετική διάθεση. Γιατί έχω ατελείωτη πίστη στο κοινό - δεν μπορώ να πάρω σοβαρά όσους λένε ότι «ο κόσμος δεν θέλει να βλέπει ταινίες». Δεν ξέρω αυτούς τους ανθρώπους, ειλικρινά δεν ξέρω ανθρώπους που δεν θέλουν να βλέπουν ταινίες. 

Πιστεύω ότι μια ταινία είναι πρωτίστως η σχέση με το κοινό. Είναι ένας διάλογος. Και βασικά γι' αυτόν το λόγο αγαπώ πραγματικά εσάς τους κριτικούς του κινηματογράφου. Θεωρώ πολύ σημαντικό το να σπρώχνετε τον κόσμο να βλέπει ταινίες, να ανακαλύπτει ταινίες. Και μερικές φορές το να δέχομαι κριτική ή να ξέρω ότι κάποιοι άνθρωποι μισούν την ταινία μου, κι αυτό επίσης είναι μια μορφή σχέσης και διαλόγου. Γιατί εκτιμώ βαθύτατα ότι ένας άνθρωπος αφιέρωσε μέρος του χρόνου του για να παρακολουθήσει την ταινία μου και ίσως την δει ξανά στο μέλλον. 

Μένετε μόνιμα πλέον στο Βερολίνο, κι όμως γυρίσατε την ταινία στην πατρίδα σας, την Γεωργία. Χρειάζεται να τηρείτε αυτή τη γεωγραφική απόσταση ανάμεσα στη ζωή και την τέχνη σας;

Πάντοτε χρειάζομαι αυτή την απόσταση γιατί επηρεάζομαι πολύ συναισθηματικά και συνήθως είμαι πολύ φορτισμένη όταν βρίσκομαι στη χώρα μου. Πρώτα απ' όλα είμαι ερωτευμένη με την Γεωργία και για μένα είναι πολύ σημαντικό να κάνω ταινίες στη γεωργιανή γλώσσα. Αλλά το να βρίσκομαι στην πατρίδα μου είναι μια πολύ έντονη εμπειρία για μένα, ίσως για όλους το σπίτι τους είναι μια έντονη εμπειρία, σε βαθμό που χρειάζομαι απαραιτήτως μετά την απόσταση. Η απόσταση με βοηθάει όμως συχνά και στο να απομονώνομαι. Και η απομόνωση είναι πολύ ευεργετική για την πραγματοποίηση μιας ταινίας. 

Ποζάροντας για τον φακό μας, στο πρόσφατο Φεστιβάλ Βενετίας

Ο χαρακτήρας της Νίνα μοιάζει παράταιρος με το περιβάλλον και τον  κόσμο γύρω του, σχεδόν ανοίκειος και αταίριαστος. Τον συλλάβατε έχοντας κάποια αναφορά ή επιρροή στο μυαλό σας;

Πάντα σκεφτόμουν στην αρχή, όταν άρχισα να δουλεύω, δύο πολύ σημαντικούς χαρακτήρες, για μένα τουλάχιστον, στη λογοτεχνία - τον Μίσκιν από τον «Ηλίθιο» του Ντοστογιέφσκι και τον «Δον Κιχώτη» του Θερβάντες. Για μένα αυτοί είναι ίσως οι δύο πιο σημαντικοί σε όλη τη λογοτεχνία. Και σκεφτόμουν με τι παλεύουν. Παλεύουν με μάταιους αγώνες, με αγώνες που δεν έχουν ως αποτέλεσμα κάποιο επίτευγμα, γιατί το να παλεύεις για κάτι δεν απαιτεί απαραίτητα να νικήσεις στο τέλος.

Και μετά μιλούσα με τους φίλους μου που είναι ειδικοί της λογοτεχνίας και τους ρωτούσα: τι είναι το έπος τελικά στην πραγματικότητα; Πώς το ορίζουμε σήμερα; Πώς θα μπορούσε να είναι ο ήρωας ενός σύγχρονου έπους; Και γιατί ο ήρωας πρέπει πάντα να πετυχαίνει και να είναι ένα θετικό πρότυπο, αντί να πεθαίνει ή να ηττάται ενώ αγωνίζεται; Κι έπειτα σκέφτηκα: Γιατί να μην δημιουργήσω έναν χαρακτήρα που να είναι σχεδόν σαν ένας μεγαλειώδης ήρωας αλλά να αποτελεί ουσιαστικά έναν απλό άνθρωπο; Για μένα λοιπόν η Νίνα είναι ένας επικός χαρακτήρας γιατί ενσαρκώνει μέσα της τη ζωή και τον θάνατο. Ταυτόχρονα όμως υπηρετεί καθημερινά έναν ρεαλιστικό αγώνα ο οποίος ενσαρκώνεται στο επάγγελμά της. Έχει σπουδάσει, έχει δώσει όρκο να υπηρετήσει αυτό το επάγγελμα και το κάνει.

Πιστεύετε ότι ο αγώνας της Νίνα είναι μια μάχη χωρίς ελπίδα; 

Νομίζω ότι δυστυχώς ναι, επειδή τώρα η νομοθεσία για τις αμβλώσεις αλλάζει προς το χειρότερο, όχι μόνο στην Γεωργία αλλά και στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Νομίζαμε ότι κερδίσαμε τη μάχη, εδώ και καιρό όμως αρχίζουμε πάλι και οπισθοδρομούμε. Θα μπορούσα να πω, όμως, ότι αυτή είναι και η ιστορία του πολιτισμού μας: ατελείωτοι κύκλοι αποτυχιών, η μία μετά την άλλη.

INFO
Η ταινία «Απρίλης» προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες από την Rosebud.21