Επέτειος για το θρυλικό «M.A.S.H.» του Ρόμπερτ Όλτμαν - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
12:11
25/1

Επέτειος για το θρυλικό «M.A.S.H.» του Ρόμπερτ Όλτμαν

Βιτριολικού κυνισμού σάτιρα του πολέμου και του είδους που τον διεξάγει, το πόνημα του Όλτμαν μένει ισόβια χαραγμένο στη μνήμη και συμβάλλει στην αλλαγή φρουράς του Χόλιγουντ του '70.

Από τον Ηλία Δημόπουλο

Η αντιπολεμική σάτιρα δεν είναι εύκολο είδος, συνηθέστερα δεν είναι και αγαπητό από τον κόσμο - άρα και από τα χολιγουντιανά στούντιο. Ίσως αυτός να είναι και ο βασικός λόγος που δεν υπάρχουν και πολλά από αυτά. «ΣΟΣ Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα», «Στάλαγκ 17», «Catch 22», «Έρχονται οι Ρώσοι», άντε με λίγο σπρώξιμο και τα «Καλημέρα Βιετνάμ» ή οι «Τρεις Ήρωες» του Ντέιβιντ Ο. Ράσελ.

Το Χόλιγουντ δεν έχει πάει πολύ παραπέρα από αυτά. Δεν χρειάζεται ίσως. Με τον Κιούμπρικ, τον Γουάιλντερ και την ταινία του Όλτμαν η τριπλέτα είναι χρυσή, η σάτιρα της απέραντης ανθρώπινης ανοησίας και του πολεμικού παραλογισμού ολοκληρωμένη.

Η ταινία του Όλτμαν, σημαδιακά, εγκαινιάζει και την δεκαετία που μια συναρπαστική αλλαγή φρουράς επιτελείται. Ο άλλοτε κραταιός χολιγουντιανός παραγοντισμός των μεγαλοπαραγωγών δοκιμάζεται και σε αρκετές περιπτώσεις υποχωρεί στην σθεναρότητα του (λεγόμενου) σινεμά δημιουργών, πολλοί εκ των οποίων (Λούκας, Σπίλμπεργκ, Κόπολα) γρήγορα γίνονται χαλίφηδες στη θέση των χαλίφηδων – ίσως και ρίχνοντας σε κώμα την πρωτοκαθεδρία της σκηνοθεσίας για τα επόμενα χρόνια. Άλλη κουβέντα.

Ο Όλτμαν μια φορά ποτέ δεν μπλέχτηκε σ' αυτόν τον κυκεώνα. Παρέμεινε ένας outsider του συστήματος, ένας σκηνοθέτης ξεκάθαρα δικής του καλλιτεχνικής κοσμοθεωρίας που μπαινόβγαινε στο Χόλιγουντ «πειράζοντας» πάντοτε με ενδιαφέροντα αποτελέσματα τα είδη που με κόπο και χρήμα το «παλιό» Χόλιγουντ είχε οικοδομήσει. Το «M.A.S.H.» ήταν ακριβώς αυτό. Μια ταινία που θα μιλούσε για τον πόλεμο αλλά από μια θέση εντελώς απρόσμενη, αυτή τριών στρατιωτικών γιατρών εν μέσω του πολέμου της Κορέας (μόνο συμβολικά, στην πραγματικότητα το Βιετνάμ είναι στο στόχαστρο) που κάνουν φύλλο και φτερό με τη στάση τους τα τεκταινόμενα.

Η ταινία έχει μια επεισοδιακή μεν δομή που ο Όλτμαν, παρότι νιόφερτος τότε στην στουντιακή πραγματικότητα, διαχειρίζεται με ελευθεριότητα, ευρωπαϊκή ευαισθησία στο μοντάζ και απρόσμενες επιλογές στο καδράρισμα, τον ρυθμό και φυσικά τον σκηνοθετικό τόνο. Που είναι ξεκάθαρος από την αρχή, στους θρυλικούς τίτλους έναρξης με το «Suicide is Painless» να αντηχεί απευθείας (και απευθείας σημαδιακά) τον σκωπτικό κυνισμό και την διαβόητη, ίσως κι ελαφρώς μισανθρωπική (ποιος μπορεί να τον κατηγορήσει;) σάτιρα του έργου.

Ντόναλντ Σάδερλαντ, Τομ Σκέριτ και Έλιοτ Γκουλντ στην ουσία εγκαθιδρύθηκαν εδώ (κι ας φώναζαν ο πρώτος και ο τρίτος την δυσαρέσκειά τους για τον «άπειρο» Όλτμαν), σάουντρακ, διάλογοι και γραφικός ρεαλισμός υπέγραψαν το συμβόλαιο του επικείμενου '70, ο ίδιος ο Όλτμαν θα σάλπαρε προς ένα εντυπωσιακό σερί στην υπόλοιπη δεκαετία και η εμπορική επιτυχία του φιλμ θα γεννούσε ακόμα και μια ομότιτλη τηλεοπτική σειρά που θα έβγαινε στον αέρα μόλις δύο χρόνια αργότερα – και θα κρατούσε 11!

Χρυσός Φοίνικας στις Κάννες και πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ με αγαλματίδιο για το σενάριο του Ρινγκ Λάρντνερ από το βιβλίο του Ρίτσαρντ Χούκερ. Που στον Όλτμαν δεν άρεσε καθόλου.