Μικελάντζελο Αντονιόνι: Επάγγελμα σκηνοθέτης - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
10:18
30/7

Μικελάντζελο Αντονιόνι: Επάγγελμα σκηνοθέτης

Με αφορμή την επέτειο θανάτου του Μικελάντζελο Αντονιόνι (30 Ιουλίου 2007, την ίδια μέρα με τον Ίνγκμαρ Μπέργκμαν) θυμόμαστε τον μινιμαλιστή της αβεβαιότητας, έναν σκηνοθέτη - ορόσημο του παγκόσμιου κινηματογράφου.

Ο Μικελάντζελο Αντονιόνι στο έργο του αλλά και στη ζωή του προσπάθησε να επισημάνει και να αναλύσει την «αρρώστια των συναισθημάτων», τις φοβίες και τις αγωνίες που κατατρέχουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Γι΄ αυτό και μοιάζει πιο επίκαιρος από ποτέ, καθώς στον αστικό κόσμο των φαντασμάτων του, ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκει επιτέλους την ταύτιση που αναζητούσε, την ταύτιση που οι σύγχρονες εμπορικές κινηματογραφικές παραγωγές έχουν καταστήσει πλέον αδύνατη.

Οι ταινίες του διακρίνονται για την ιδιαίτερη αισθητική τους προσέγγιση και για την πρωτότυπη διείσδυση στη ψυχολογία των ηρώων του. Μαζί με τους Ροσελίνι, Ντε Σίκα και Βισκόντι συνέβαλε στην δημιουργία του κινήματος του ιταλικού νεορεαλισμού («Χρονικό Μιας Αγάπης» και «Κραυγή»), σταδιακά όμως, μέσα από μια πρωτοποριακή κινηματογραφική γλώσσα και σχεδόν προφητικά, ο Αντονιόνι κατέδειξε την ανθρώπινη αγωνία και τους περιορισμούς που θέτει το αστικό και μετα-βιομηχανικό περιβάλλον των σύγχρονων μεγαλουπόλεων με την άτυπη τριλογία της αποξένωσης «Περιπέτεια», «Νύχτα» , «Η Έκλειψη».

Στις έγχρωμες ταινίες του πειραματίστηκε ακόμα περισσότερο με τις δυνατότητες του κινηματογραφικού μέσου, παρουσιάζοντας την πόλη- φυλακή («Κόκκινη Έρημος»), αναδεικνύοντας την ψευδαίσθηση του κινηματογραφικού φακού («Μπλόου Απ»), ασκώντας κριτική στην αμερικανική κοινωνία («Ζαμπρίσκι Πόιντ»). Με το «Επάγγελμα Ρεπόρτερ» μέσα στο ίσως πιο διάσημο τράβελινγκ στην ιστορία του σινεμά χωρά όλη τη φιλοσοφία του περί χαμένης ταυτότητας και αλλοτρίωσης του σύγχρονου ανθρώπου. Συνεργάστηκε με διάσημους ηθοποιούς όπως οι Μόνικα Βίτι, Ζαν Μορό, Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, Αλέν Ντελόν, Τζακ Νίκολσον.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ο Αντονιόνι δημιούργησε δεκαέξι ταινίες μεγάλου μήκους, δεκαπέντε μικρού μήκους και απέσπασε πάνω από εκατόν πενήντα βραβεία. Το τελευταίο, το Όσκαρ για το σύνολο της κινηματογραφικής του καριέρας, ήρθε να επιβεβαιώσει ότι ο κινηματογράφος του- που είχε ήδη υπερβεί τα εθνικά σύνορα, όταν το ιταλικό σινεμά ακόμα προσπαθούσε να γιατρέψει τις πληγές του – είχε φτάσει εκεί όπου λίγοι στην Ιταλία πίστευαν ότι θα τα κατάφερνε.

Ως ελάχιστο φόρο τιμής στη μνήμη του, και με την ελπίδα πως μπορεί πριν μερικές μέρες να απολαύσατε μαζί μας το «Μπλόου Απ» στην Τεχνόπολη, προτείνουμε μία (απαραίτητη) προβολή ενός εκ των αριστουργημάτων του: το «Επάγγελμα: Ρεπόρτερ» (1975) με τους Τζακ Νίκολσον, Μαρία Σνάιντερ. 

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: ΡΕΠΟΡΤΕΡ (THE PASSENGER, 1975)
Από τον Λουκά Κατσίκα

Στη διάρκεια μιας αποστολής του στην Αφρική, και σε μια απελπισμένη προσπάθεια να ανταλλάξει την προϋπάρχουσα ζωή του με μια εντελώς καινούρια, ένας αμερικανικής καταγωγής τηλεοπτικός δημοσιογράφος επωμίζεται την επικίνδυνη ταυτότητα ενός νεκρού εμπόρου όπλων, ακολουθώντας στο εξής έναν αυτοκαταστροφικό μονόδρομο που θα τον οδηγήσει από την φυλακή στην οποία βρισκόταν σε μια φυλακή από την οποία δεν θα μπορέσει ποτέ να ξεφύγει.

Μαέστρος της ελκυστικά κινηματογραφημένης αποξένωσης, της σινεμασκόπ αλλοτρίωσης και των ανθρωπίνων Ζωνών του Λυκόφωτος στο οποίο ταυτότητες, πεπρωμένα, χαρακτηριστικά και ολόκληρες ζωές χάνονται για να μην βρεθούν τις περισσότερες φορές ποτέ ξανά, ο Μικελάντζελο Αντονιόνι πλάθει εδώ έναν σύνθετο και πανούργο ιστό ταινίας, ολοκληρώνοντας μια τρίπτυχη συνεργασία με τον μεγαλοπαραγωγό Κάρλο Πόντι και την εταιρεία Metro Goldwyn Mayer από την οποία είχαν προκύψει νωρίτερα το «Μπλόου Απ» (1966) και το «Ζαμπρίσκι Πόιντ» (1970).

Χρησιμοποιώντας την πρόφαση ενός θρίλερ και το δέλεαρ ενός κατ’ επίφαση σασπένς, ο Ιταλός δημιουργός αφήνει σταδιακά να υποχωρήσει το μυστήριο για να ξεσκεπάσει το μοναχικό και βαθύτατα ειρωνικό ταξίδι που διανύει προς την ανυπαρξία ένας ήρωας ο οποίος αγωνίζεται να ξεφύγει από τον εαυτό του. Πρόκειται για ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή το οποίο μετατοπίζεται σταδιακά από το ρεαλιστικό στο μεταφυσικό μέσω μιας αφήγησης που σέβεται το ένστικτο του κοινού αρκετά ώστε να μην αποκαλύπτει ποτέ πλήρως τις μυστήριες διαθέσεις της.

Στοχασμός πάνω στο δηλητηριώδες νήμα που χωρίζει τα όνειρα από την πραγματοποίησή τους, το «Επάγγελμα: Ρεπόρτερ» αποτελεί στην πραγματικότητα ένα υπαρξιακό θρίλερ στο οποίο ο μεγαλύτερος κίνδυνος που ελλοχεύει είναι αυτός του να χάσεις τον αληθινό σου εαυτό. Μέχρι τη στιγμή του φινάλε, όπου μέσα σε ένα αξέχαστο επτάλεπτο τράβελινγκ (αναμφίβολο τεχνικό επίτευγμα για την εποχή) ο Αντονιόνι καταφέρνει να χωρέσει τη ζωή, τον θάνατο και την ίδια την ψευδαισθησιακή δύναμη του σινεμά μαζί, η ταινία μετουσιώνει την εσωτερική οδύσσεια που βιώνει ο πρωταγωνιστής της σε μια «πρόσεχε τι ακριβώς εύχεσαι» παραβολή πάνω στην ματαιότητα και στο ανθρώπινο τίποτα.

Γνωρίζοντας μεγάλη καλλιτεχνική αποδοχή, μια οπωσδήποτε ανακουφιστική κατάληξη μετά την τεράστια αποτυχία που υπήρξε το «Ζαμπρίσκι Πόιντ» τέσσερα χρόνια πριν, το «Επάγγελμα: Ρεπόρτερ» έμελλε να αποτελέσει την τελευταία σπουδαία δημιουργία στην καριέρα του Ιταλού σκηνοθέτη και ένα από τα αριστουργήματα της δεκαετίας του ’70, έστω κι αν για πολύ καιρό βρισκόταν εξορισμένο από τις αίθουσες, λόγω της επιθυμίας του πρωταγωνιστή του, Τζακ Νίκολσον, να αγοράσει τα δικαιώματα του (αγαπημένου του) φιλμ και να μην το διαθέτει επί σειρά ετών για δημόσια προβολή.