1918: Όταν η ισπανική γρίπη έκλεινε τις αμερικανικές αίθουσες - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
11:26
2/4

1918: Όταν η ισπανική γρίπη έκλεινε τις αμερικανικές αίθουσες

102 χρόνια πριν, μια άλλη πανδημία, πολλαπλά καταστροφικότερη από αυτήν που διανύουμε, θέριζε ζωές και περιουσίες ανά την υφήλιο. Ο, τότε ανθηρότατος, κινηματογράφος πλήρωσε το δικό του τίμημα.

Από τον Ηλία Δημόπουλο

Η Ισπανική Γρίπη εντοπίζεται στην περίοδο από τον Ιανουάριο του 1918 μέχρι τον Δεκέμβριο του 1920. Σε μια ολότελα άλλη εποχή, εν μέσω μάλιστα των τελευταίων μηνών του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, με συνθήκες υγιεινής ανύπαρκτες, ενημέρωση ανάλογη των μέσων της εποχής και οργανισμούς καταπονημένους από τη στέρηση ενός πολέμου και τις συνθήκες βέβαια μιας άλλης περιόδου, η Ισπανική Γρίπη μόλυνε περίπου το ¼ του παγκόσμιου πληθυσμού (περίπου 500 εκατομμύρια ανθρώπους) και αρίθμησε δεκάδες εκατομμύρια νεκρούς.

Υποσημείωση, στα δικά μας, η επίδρασή της στην ταχέως ανερχόμενη τότε κινηματογραφική πραγματικότητα, ιδίως στη «μαμά» Αμερική, για την οποία ήδη εκείνη τη μακρινή εποχή η βιομηχανία του κινηματογράφου ήταν μια από τις μεγαλύτερες της χώρας, πίσω μόνο από βιοτικά απαραίτητες όπως η Γεωργία, ο Άνθρακας ή οι Μεταφορές. Όπως διαπιστώνεται ακόμα και σήμερα, ευτυχώς όχι στην ίδια έκταση (τουλάχιστον σε ότι αφορά τα κινηματογραφικά πράγματα), το κενό επικοινωνίας δεν βοηθιόταν από εγκληματικά ανέμελες στάσεις. Στη κοιτίδα του κινηματογραφικού πολιτισμού, το Λος Άντζελες, σκληροπυρηνικοί «ανοσιακοί» (και ανόσιοι…) ισχυρίζονταν τον Οκτώβριο του ‘18  ότι η γρίπη είναι «ένα πρόβλημα της Ανατολική Ακτής». Ένα μήνα μετά οι εφημερίδες της Δυτικής έγραφαν ότι «η χώρα του σινεμά είναι γεμάτη ζόφο και μικρόβια». Ακόμα και τότε ο περίφημος αιθουσάρχης Σιντ Γκράουμαν, έλεγε ότι «ούτε φτέρνισμα δεν ακούγεται στην αίθουσα».

Η Ισπανική Γρίπη (που δεν ήταν καθόλου…ισπανική, η επωνυμία βγήκε λόγω της βαρύτητας της νόσου που πέρασε ο βασιλιάς της χώρας Αλφόνσος ο 13ος  και της –υποτιθέμενα- εκτεταμένης της δριμύτητας στην Ισπανία), χτύπησε γερά την κινηματογραφική βιομηχανία το φθινόπωρο και τον χειμώνα εκείνης της χρονιάς. Οι μισοάδειες αίθουσες άρχισαν να εκκενώνονται και η επίσημη αρχή του κλεισίματος των αιθουσών θα δημιουργούσε μια αδιανόητη οικονομική αιμορραγία της τάξεως των περίπου 17 εκατομμυρίων την εβδομάδα (με σημερινούς αριθμούς), ΜΟΝΟ για τις αίθουσες του Λος Άντζελες. (Μιλάμε βέβαια για την εποχή που ο κινηματογράφος ήταν αναμφίβολα ο βασιλιάς του θεάματος, δεν υπάρχει η παραμικρή σύγκριση πραγματικής προσέλευσης σε σχέση με τα τελευταία 20, τουλάχιστον, χρόνια).

Διάσημοι σταρ της εποχής χτυπήθηκαν από τον ιό. Οι αδελφές Λίλιαν και Ντόροθι Γκις (η πρώτη ιέρεια του Γκρίφιθ), επιβίωσαν, η θρυλική Μαίρη Πίκφορντ (μια εκ των ιδρυτών της United Artists!), ο νεαρός Γουόλτ Ντίσνεϊ, ο μετέπειτα στιβαρός σκηνοθέτης b ταινιών Άλαν Ντουάν της θηριώδους (όχι μόνο αριθμητικά) φιλμογραφίας. Στη Σοβιετική Ένωση, η μεγαλύτερη (και πρώτη) σταρ της εποχής, η Βέρα Χολόντναγια, χτυπήθηκε θανάσιμα στα 25 της – αν και υπάρχουν κάμποσες ιστορίες γύρω από τον θάνατό της.

Πίσω στο Χόλιγουντ, οι μεγαλοπαραγωγοί των στούντιο, ο Τόμας Ινς, ο Μακ Σένετ, μοίραζαν μάσκες, μυστηριώδη σκευάσματα με ασαφέτιδα, απίθανες πούδρες, ράντιζαν με διάφορα απολυμαντικά τους εργαζόμενους/επισκέπτες των στούντιο. Κάποιοι εξακολουθούσαν μάλιστα την παραγωγή – έστω και μια εβδομάδα κλεισίματος, ισχυρίζονταν, θα ήταν καταστροφική. Η εικόνα και η πραγματικότητα είχε την αλλοκοτιά του πρωτόγνωρου πανικού, της παραδοξότητας της μυρωδιάς του θανάτου στον ανυποψίαστο, «ανίατο», κόσμο της λάμψης και της ευμάρειας που ο κόσμος ήθελε να βιώσει. Τουλάχιστον τότε είχαν μια δικαιολογία, ένας Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωνε.

Στις αρχές της Άνοιξης, δηλαδή όχι λιγότερους από τέσσερεις μήνες αργότερα (οπότε καλό είναι να έχουμε μια αίσθηση της λειτουργίας μιας πανδημίας), η Γρίπη είχε αρχίσει να υποχωρεί. Αν κάποιος μελετητής αναζητά τους λόγους της φρενίτιδας του Jazz Age και της ευεξίας των ‘20ς και του Μεσοπολέμου, η λήξη της Γρίπης σηματοδοτεί έναν ακόμα ψυχολογικό παράγοντα. Οι κινηματογράφοι λίγο αργότερα θα δούλευαν πληρέστεροι από ποτέ, η περίοδος της κατήφειας είχε λήξει. Για τα κάμποσα επόμενα χρόνια ο κόσμος αντέδρασε ξέφρενα (συν)δημιουργώντας μια φούσκα καλοπέρασης, που στο τέλος της δεκαετίας θα την περίμενε το Κραχ.

Κι έτσι πάντως, στα δικά μας πάντα, ο κινηματογράφος παρέμεινε (σχετικά) αλώβητος, ο σύντροφος ενός λαού, παραστάτης για εκείνους που τον χρειάζονται. Όπως ακριβώς συμβαίνει και στην, ήδη ιστορική, περίοδο της δικής μας πανδημίας.

Αφορμή για το άρθρο στάθηκε το δημοσίευμα του Hollywood Reporter, εδώ.