Περάσματα

Ο Άιρα Σακς επιστρέφει σε γνώριμα μονοπάτια με το «Passages» μια ταινία που αντλεί αυτοβιογραφικά στοιχεία από τη ζωή του Αμερικανού δημιουργού, ο οποίος επιχειρεί εδώ μια ενδοσκόπηση της δικής του κατάστασης και των διαφορετικών κατευθύνσεων που θα μπορούσε να είχε πάρει η ζωή του, αν έμοιαζε λιγάκι παραπάνω με τον πρωταγωνιστή του.

Στο κέντρο του σεναρίου (για το οποίο ο Σακς συνεργάζεται για πέμπτη φορά με τον Μαουρίτσιο Ζακάριας) βρίσκεται ο Τομά (Ρογκόφσκι), ένας εγωκεντρικός σκηνοθέτης που είναι παντρεμένος με τον Μάρτιν (Γουίσοου) έναν ήπιων τόνων τυπογράφο. Το βράδυ μετά την ολοκλήρωση της ταινίας του, ο Τομά θα απατήσει τον Μάρτιν με την Αγκάτ (Εξαρχόπουλος) και από εκείνη τη στιγμή και μετά, τα πάντα θα παίζονται σε όρους ζήλιας, κτητικότητας και ατέρμονου πόνου για τούτο το παριζιάνικο ερωτικό τρίγωνο.

Το φιλμ του Σακς δεν είναι ένα αμιγώς δραματικό ρομάντζο. Είναι πρωτίστως το πορτρέτο ενός εγωπαθούς νάρκισσου που αυτοπαγιδεύεται και παγιδεύει, κάνοντας τη ζωή των γύρω του κόλαση, προκειμένου να ικανοποιήσει τα κοινωνιοπαθή καπρίτσια του. Υπό αυτήν την έννοια ο Φρανς Ρογκόφσκι δίνει εδώ μια φανταστική ερμηνεία στο ρόλο του Τομά, ουσιαστικά «κουβαλώντας» όλη την ταινία πάνω του, με τον Γουίσοου και την Εξαρχόπουλος να δίνουν εξίσου στιβαρές, αν και σαφώς πιο μετριασμένες σε δυναμική, ερμηνείες.

Πρακτικά αυτό που κάνει εδώ ο Σακς είναι να μας υπενθυμίσει πως η αγάπη είναι μυστήρια υπόθεση και παράξενη επίσης, τουλάχιστον με βάση την άλλη του ταινία «Η Αγάπη είναι Παράξενη» (2014). Εδώ δεν υπάρχει η παραμικρή υπερβολή ως προς τις ρεαλιστικές, ανθρώπινες αντιδράσεις έπειτα από μια προδοσία ή την συνειδητοποίηση μιας κακοποιητικής σχέσης μέσα στην οποία έχεις συνηθίσει να υπάρχεις λόγω ρουτίνας. Το ενδιαφέρον μάλιστα σε αυτήν την περίπτωση είναι πως το δίδυμο των Σακς-Ζακάριας στήνει τη πλοκή γύρω από τη δράση του Τομά, πρακτικά εκείνος αποτελεί την αφετηρία των δεινών (των άλλων και των δικών του), χτίζοντας την περσόνα ενός ανθρώπου ανίκανου να αγαπήσει πραγματικά τους άλλους, διότι δεν έχει ξεπεράσει το βασικότερο εμπόδιο: του είναι αδύνατον να μείνει μόνος, γιατί; Γιατί ο ίδιος δεν γνωρίζει πως να αγαπήσει τον εαυτό του.

Στα πλαίσια της πλήρους εθελοτυφλίας του ως σύντροφος, η χειραγώγηση μετατρέπεται στο απόλυτο εργαλείο εκμαίευσης της αγάπης, αποτελώντας κατά βάση την κινητήριο δύναμη του Τομά, αλλά και την αναπόφευκτη πηγή καταστροφής του, γιατί μπορεί στον έρωτα όλα να επιτρέπονται, όμως υπάρχουν και όρια – ευτυχώς.

Το «Passages» μένει πιστό στον τίτλο του. Υπάρχουν πολλαπλά «περάσματα» εδώ – από ζωές, από σπίτια, από σχέσεις. Υπάρχει όμως και η τοξικότητα αυτή που μεταμφιέζεται σε πρώτο ενθουσιασμό για το πρόσωπο μιας εν δυνάμει μούσας, που ο καλλιτέχνης μοιραία χρειάζεται για να αισθανθεί ξανά ζωντανός. Όταν όμως η καθημερινότητα και η ρουτίνα κατακάθονται, τα πράγματα αλλάζουν και εκεί ο Σακς επιβεβαιώνει τη ρήση «δε φταις εσύ, φταίω εγώ» αν και ο Τομά δε μοιάζει να το αντιλαμβάνεται ποτέ αυτό, μέχρι τουλάχιστον να είναι αργά.

Σκηνοθετικά ο Σακς διατηρεί το γνωστό διαλογικό ύφος μεταξύ των ηρώων του, με συζητήσεις και ενέργειες που συνιστούν αυτή την ιστορία μια εμπειρία της διπλανής πόρτας και πράγματι θα μπορούσε να συμβεί στον οποιοδήποτε, ακόμα και αν οι συνιστώσες διέφεραν. Πρόκειται αρχικά για ένα ατομικό δράμα, αυτό του πρωταγωνιστή, που «καταπίνει» τους πάντες στο αυτό(καταστροφικό) διάβα του και έπειτα για μια ιστορία για σπασμένες καρδιές και σχέσεις που έληξαν περισσότερο ή λιγότερο άδοξα. Το «Passages» δεν είναι μια ιστορία που δεν έχεις ξαναδεί, αυτό είναι το λυπηρό. Είναι τέτοια η ανθρώπινη φύση μας, που αυτές τις ιστορίες θα συνεχίσουμε να τις βλέπουμε ξανά και ξανά εντός και εκτός της μεγάλης οθόνης.