Η Σιωπηλή Επανάσταση

Ο Γερμανός σκηνοθέτης του «Υπόθεση Φριτζ Μπάουερ», Λαρς Κράουμε, επιστρέφει στο μεταπολεμικό παρελθόν της χώρας του, εστιάζοντας αυτή τη φορά σε μία αληθινή ιστορία που από εφηβική παρόρμηση εξελίχθηκε σε συνειδητή πράξη αντίστασης στο σύστημα.

Βρισκόμαστε στο Στάλινσταντ της Ανατολικής Γερμανίας το 1956. Από εκεί ξεκινούν δύο νεαροί μαθητές, ο Θίο (Λέοναρντ Σάιχερ) και ο Κουρτ (Τομ Γκράμενζ) με κατεύθυνση το Δυτικό Βερολίνο (ακόμα το τείχος δεν έχει ανεγερθεί), με σκοπό να επισκεφτούν τον τάφο του παππού του τελευταίου, ενός πρώην αξιωματικού των Ες Ες. Στο περιθώριο της επίσκεψης στην καπιταλιστική Δύση, πάνε σινεμά όπου και πληροφορούνται για την Ουγγρική Επανάσταση και την αιματηρή επέμβαση των σοβιετικών δυνάμεων να την καταπνίξουν. Θορυβημένοι από τα όσα είδαν, επιστρέφουν στην τάξη για να μοιραστούν με τους συμμαθητές τους τα σοκαριστικά νέα. Και τότε αποφασίζουν να δείξουν την αλληλεγγύη τους στον ουγγρικό λαό, τηρώντας δίλεπτη σιγή την ώρα του μαθήματος.

Το φιλμ λειτουργεί καλύτερα αν ιδωθεί ως μία «συστημική» προσέγγιση η οποία θέτει σε προτεραιότητα τα δυναμικά της ομάδας.

Μια συναισθηματικά ορμώμενη πράξη γίνεται αντικείμενο εξαντλητικής έρευνας, αρχικά από τις αρχές του σχολείου και έπειτα από εκείνες του ίδιου του κράτους της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Το φορτισμένο κλίμα της εποχής, η αδυσώπητη ιδεολογική μάχη μεταξύ καπιταλιστικής Δύσης και σοσιαλιστικής Ανατολής και ταυτόχρονα το στοιχείο του νωπού ακόμη ναζιστικού παρελθόντος, συνθέτουν τον πολιτικό καμβά πάνω στον οποίο ο Κράουμε χτίζει την ταινία του. Έναν καμβά που ο Γερμανός σκηνοθέτης αξιοποιεί ικανοποιητικά, μέσα από σκηνές που αντικατοπτρίζουν την παράνοια που χαρακτήριζε αμφότερες τις αντιπαλευόμενες πλευρές του ψυχρού πολέμου. Άλλωστε τι χαρακτηριστικότερο της παράνοιας αυτής από γονείς, εκπαιδευτικούς και κρατικούς αξιωματούχους να παθαίνουν ομαδική παράκρουση μπροστά σε μία σιωπηρή διαμαρτυρία εφήβων, απειλώντας τους με ακαδημαϊκό αφανισμό αν δεν υποδείξουν τον εμπνευστή της κίνησης.

Η ταινία του Κράουμε κερδίζει πόντους για όσο θέτει το σύνολο της σχολικής τάξης σε μία διαδικασία μεθοδευμένης δραματουργικής μετατόπισης, από το αρχικό σημείο της μεταξύ σοβαρού κι αστείου σιωπηρής διαμαρτυρίας προς τη θαρραλέα θέση μιας εκ των υστέρων συνειδητοποίησης και ανάληψης ευθύνης. Για να γίνει αυτό που λέμε περισσότερο σαφές, είναι καλό να τονίσουμε πως το φιλμ λειτουργεί καλύτερα αν ιδωθεί ως μία «συστημική» προσέγγιση η οποία θέτει σε προτεραιότητα τα δυναμικά της ομάδας, παρά σαν μία ιστορία που χτίζεται μέσα από την από κοινού συνεισφορά των βασικών του χαρακτήρων.

Αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή στο μεταξύ, «Η Σιωπηλή Διαμαρτυρία» έχει φροντίσει να προδώσει συχνά πυκνά την τάση της να κινηθεί προς μία συμβατικού τύπου αφήγηση με σαφείς μελοδραματικές εξάρσεις. Γιατί ως τέτοια μπορεί να χαρακτηριστεί η σεναριακά «εύκολη» επιλογή να χρησιμοποιείς ένα τρίγωνο αντιζηλίας σαν αυτό μεταξύ του Θίο, της κοπέλας του, Λένα και του Κουρτ, προκειμένου να παίξεις με την πιθανότητα της μεταξύ τους ρήξης σε ένα πεδίο προσωπικής αντιπαράθεσης, κατά το οποίο ο πληγωμένος εγωισμός κονταροχτυπιέται με το ηθικά σωστό. Όπως αντίστοιχα κοινότοπο μπορεί να χαρακτηριστεί το ηθικό δίλημμα που φορτώνεται ο Κουρτ, επειδή η στάση του έχει αντίκτυπο στην πολιτική καριέρα του πατέρα του, την ώρα που το «μαύρο πρόβατο» της τάξης, ο Έρικ, οδηγείται σε ένα δακρύβρεχτο ξέσπασμα αναφορικά με το σκιώδες παρελθόν του δικού του πατέρα.