Τζέιμς Στιούαρτ: Ο άνθρωπός μας ο Τζίμι - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
10:21
20/5

Τζέιμς Στιούαρτ: Ο άνθρωπός μας ο Τζίμι

Διόλου τυχαία η εκτενής δημοφιλία του σαν σήμερα γεννημένου ηθοποιού, που στην εντυπωσιακή φιλμογραφία του χώρεσε έναν ανθρωπότυπο που τον «ελευθέρωσε» από την χολιγουντιανή μέγγενη του απόμακρου και της ντίβας.

Από τον Ηλία Δημόπουλο

Ο Τζίμι Στιούαρτ έπαιξε με παροιμιώδη απλότητα κάτι που κατ' ουσίαν δεν ήταν: Τον απλό, καθημερινό άνθρωπο. Μπορεί να πέρασε δύσκολα, όπως οι περισσότεροι της γενιάς του, στην αρχή της καριέρας του (ελέω και της οικονομικής κρίσης), όμως από την στιγμή που στα τέλη του ’30 βρήκε τον Φρανκ Κάπρα κι έκαναν το «You Can’t Take It With You», θα ακολουθούσαν όχι μόνο πλέον των 40 χρόνων καριέρας, αλλά και μια διαρκούσα στρατιωτική θητεία που θα τον έφερνε στον βαθμό του Ταξίαρχου. Ο Στιούαρτ πολέμησε στον B' Παγκόσμιο Πόλεμο, συμμετείχε σε αποστολή στο Βιετνάμ και παρασημοφορήθηκε πλειστάκις για τις υπηρεσίες στην πατρίδα του. Ο Τζίμι Στιούαρτ δεν ήταν ένα απλός, καθημερινός άνθρωπος.

Βέβαια, και αυτό τον έκανε τόσο αξέχαστο στους ρόλους του, ήθελε να είναι έτσι. Και για καλή του τύχη οι συμπτώσεις ήταν με το μέρος του ταλέντου του, η εποχή παρήγαγε πληθυντικά τα ωραία έργα κι έτσι ο Στιούαρτ, περισσότερο ίσως από κάθε συνάδελφό του της κλασσικής εποχής, παινεύεται μια φιλμογραφία έξοχη.

Με τον Κάπρα έκανε επίσης το «Ο Κος Σμιθ πάει στην Ουάσινγκτον» που πήρε 11 υποψηφιότητες μεταξύ των οποίων και μία για τον Στιούαρτ, ενώ το 1940 συνάντησε τον Λιούμπιτς στο εκπάγλου καλλονής «Shop Around the Corner», που δεν ήταν εμπορική επιτυχία, αλλά με τον χρόνο έχει γίνει μια από τις βασικότερες ρομαντικές κομεντί που έγιναν ποτέ. Την ίδια χρονιά πρωταγωνίστησε στο «This Mortal Storm» του Φρανκ Μπορζέιγκι που δεν είναι πια γνωστό αλλά παραμένει μια από τις αντιπολεμικότερες ταινίες της ιστορίας και η πρώτη επίσημη αντιναζιστική που γύρισε η βιομηχανία προτού καν εμπλακεί στον πόλεμο.

Η τρίτη ταινία της ίδια χρονιάς (!) δεν είναι άλλη από το «Philadelphia Story» του Κιούκορ, θρυλικό screwball, υψηλή πρωταγωνιστική κλάση (Χέμπορν, Γκραντ, Στιούαρτ) και το πρώτο (και μοναδικό) Όσκαρ του σημερινού εορτάζοντος ήταν γεγονός.

Το 1946, πέντε ολόκληρα χρόνια μακριά από το Χόλιγουντ και τις ταινίες λόγω της στρατιωτικής του εμπλοκής, θα έκανε το «It’s A Wonderful Life» ξανά του Κάπρα, τα έχουμε πει εδώ, κλασικό και ανυπέρβλητο φιλμ «Χριστουγέννων» αλλά και πάσας ανθρωπιστικής χρήσης.

Στα τέλη του ’40 συναντά τον Χίτσκοκ και κάνουν μαζί την «Θηλειά» που πνίγεται στις δύστοκες κριτικές της εποχής και την «ασφυκτική» τεχνική της – αλλά είμαστε κι εμείς που ορκιζόμαστε στο σχοινί της – και αυτή θα είναι μια συνεργασία που στην κολοσσιαία δεκαετία του ’50 θα απέφερε πεντάγλυκους κινηματογραφικούς καρπούς.

Στον Χίτσκοκ ο Στιούαρτ θα ενσάρκωνε το γήινο alter ego του (εκεί που ο Γκραντ ήταν το πιο κοσμοπολίτικο), ο άνθρωπος που μπλέκει σε μια ιστορία που θα του αποκαλύψει την σημασία των βασικών («Ο Άνθρωπος που ήξερε Πολλά»), αυτός που πρέπει να μάθει τα…βίτσια του να είναι και ωφέλιμα και να περιλαμβάνουν και μια υποψία οικογενειακότητας («Σιωπηλός Μάρτυρας») και, φυσικά, ο «ένας από μας» που θα γνωρίσει τα σκοτεινότερα τρίσβαθα της εμμονής και του μακάβριου στον «Δεσμώτη του Ιλίγγου».

Το απόγειο εκείνης της δεκαετίας θα συμπληρώνεται εσαεί από ένα ακόμα παράλληλο απόγειο σ’ ένα είδος που δεν περιέχεται σήμερα στο κινηματογραφικό διαιτολόγιο, το γουέστερν, καθώς σε όλη την διάρκεια του ‘50 ο Στιούαρτ θα έχει μια γόνιμη συνεργασία με τον μεγάλο Άντονι Μαν. Μαζί θα κάνουν οκτώ ταινίες, πέντε εκ των οποίων γουέστερν. Τίτλοι όπως «Ο Άνθρωπος από το Λάραμι», το «Γυμνό Σπηρούνι» και το «Winchester ‘73» οφείλουν να ανήκουν σε μια συλλογή που σέβεται τον εαυτό της.

Στα τέλη της δεκαετίας του ‘50 ο Στιούαρτ θα παίξει τον μετριοπαθή δικηγόρο στην αριστουργηματική «Ανατομία ενός Εγκλήματος» του Ότο Πρέμινγκερ ξεδιπλώνοντας έναν μοναδικό συνδυασμό δικηγορίστικου οίστρου με το ιδιωματικό χιούμορ του έργου που ταιριάζει τέλεια στην ιδιοσυγκρασία του, ενώ το ’62 θα παίξει και στον «Άνθρωπο που Σκότωσε τον Λίμπερτι Βάλανς» το ευτυχέστερο έργο του Τζον Φορντ πάνω στην Ιστορία.

Έκτοτε, αλλά κυρίως ενδιάμεσα στις χρονολογίες που αναφέρθηκαν, η διαδρομή του Στιούαρτ είναι διάστικτη με έργα σινεφίλ αποτυπώματος και κυρίως, βέβαια, αυτόν. Έναν ηθοποιό που με την χαρακτηριστική αμερικανική προφορά, την μεταφορά του τρόπου του σε μια πέρα για πέρα απέριττη μανιέρα, την διαρκή του ικανότητα να κάνει την πρόζα του να μοιάζει αυτοσχεδιαστική, την φυσικά συμπαθή ανοικονόμητη όψη, την γοητευτική αδεξιότητα αλλά και το ωμό κύρος των περίπλοκων ψυχοσυνθέσεων που ερμήνευσε, παρουσίασε εν τέλει έναν ανθρωπότυπο που έδεσε ζηλευτά σ’ ένα ογκώδες σώμα σινεμά που τον χρειάστηκε.

Ο Τζίμι Στιούαρτ, με άνεση ο πιο «φυσιολογικός» μιας υπεράνθρωπης στην κλασικότητά της εποχής, θεωρήθηκε ο τρίτος μεγαλύτερος ηθοποιός της από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου και είναι μάλλον η πιο αγαπητή φιγούρα της στους εναπομείναντες λάτρεις ενός σινεμά που μπορεί να εγκαταλείφθηκε από τους multiplex φιλοθεάμονες, αλλά δεν έχασε ίχνος από την λάμψη της.