14:40
23/11

Πάνος Δεληγιάννης: «Οι πόρτες των σπιτιών άνοιξαν διάπλατα αποκαλύπτοντάς μας ανθρώπους γεμάτους καλοσύνη»

Οι «Ευτυχισμένοι Πρίγκιπες» μας μεταφέρουν στην καρδιά μιας φαβέλας του Ρίο ντε Τζανέιρο. Εκεί, μια ομάδα παιδιών μυείται στην τέχνη του θεάτρου, μέσα από την πολύτιμη καθοδήγηση εκπαιδευτικών και εθελοντών, με σκοπό να ανεβάσει στο τέλος της σχολικής χρονιάς ένα από τα πιο γνωστά παιδικά παραμύθια του Όσκαρ Ουάιλντ, «Ο Ευτυχισμένος Πρίγκιπας».

Με τις συνδέσεις του παραμυθιού να είναι εμφανείς αναφορικά με το Ρίο και τη σκληρή καθημερινότητα της φαβέλας, τα παιδιά αντιμετωπίζουν το θέατρο ως μια ευκαιρία να αλλάξουν οπτική ως προς το πώς αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους, το γκέτο τους και τις ακραίες αντιθέσεις μιας πόλης που ακροβατεί ανάμεσα στην τυφλή βία και στις ξέφρενες φιέστες.

Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του Πάνου Δεληγιάννη σε παραγωγή Αργύρη Παπαδημητρόπουλου έρχεται αποκλειστικά στον κινηματογράφο Δαναό για μία σειρά προβολών προσεχή τα σαββατοκύριακα 24-25/11 και 1-2/12 (16:00). Η κυκλοφορία του ντοκιμαντέρ έδωσε αφορμή να προσεγγίσουμε τον σκηνοθέτη με σκοπό να μας μιλήσει για τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου εγχειρήματος, το πώς έχτισε πλαίσιο εμπιστοσύνης με τα παιδιά και τους δικούς τους, αν πιστεύει ότι η τέχνη μπορεί τελικά να σώσει κάτι από μια καθημερινότητα που ρημάζει, αλλά και - δεδομένης της στενής προσωπικής σχέσης που έχει αναπτύξει με τη Βραζιλία - πώς εξηγεί ο ίδιος την εκλογή Μπολσονάρου στο προεδρικό αξίωμα της χώρας. 

Σε μια κοινότητα όπου οπλοφορούν στον δρόμο και οι συμπλοκές μεταξύ bandidos και αστυνομίας είναι πολύ συχνό φαινόμενο, η εδραίωση εμπιστοσύνης είναι σχεδόν ακατόρθωτος στόχος.

Πώς πήρες την απόφαση να γυρίσεις τους «Ευτυχισμένους Πρίγκιπες»;

Η ερώτηση μου φέρνει άμεσα στο μυαλό το εξής: πόσοι από εμάς, έχουν φανταστικές ιδέες και σενάρια, με καταπληκτικούς χαρακτήρες σε υπέροχα μέρη για να γίνουν ταινία, που τις παίρνει ο αέρας και χάνονται, λόγω έλλειψης κατάλληλων συνθηκών και υποδομών; Εγώ υπήρξα τυχερός. Ταξιδεύοντας γύρω στα είκοσι χρόνια στην Βραζιλία αναζητούσα διαρκώς μια ενδιαφέρουσα ιστορία εκεί για να γίνει ταινία. Ταξίδευα ανάμεσα στη σχεδόν αφρικάνικη Μπαΐα με το ενδιαφέρον μου για τα κρουστά και στο Ρίο όπου σε μια φαβέλα εκεί στο Vidigal, είχε εγκατασταθεί πριν δέκα χρόνια περίπου ο Σωτήρης Καραμεσίνης παλεύοντας για το όνειρο του, το θέατρο.

Η στιγμή που κάλεσαν τον Σωτήρη να διδάξει θέατρο στα παιδιά του σχολείου μια άλλης φαβέλας έγινε το θέμα και η αφορμή για τη σύνθεση της ταινίας. Η τύχη μου κυρίως στηρίχθηκε στο ότι για την ιστορία ενδιαφέρθηκε ο σκηνοθέτης, παραγωγός και φίλος Αργύρης Παπαδημητρόπουλος, ο τρίτος από μας σε επαφή με τη Βραζιλία μετά από ένα μεγάλο ταξίδι του εκεί. Χάρη στην στήριξη του, ηθική και κυρίως πρακτική και υλική ως παραγωγού, έγιναν ταινία οι «Ευτυχισμένοι Πρίγκιπες».

Πόσο εύκολο ήταν να κερδίσει η κάμερα την εμπιστοσύνη των παιδιών και των γονιών τους, να μπει στα σπίτια τους και στη ζωή τους;

Εδώ κυρίαρχο ρόλο έπαιξε η σχέση ενός πολύ ιδιαίτερου σχολείου και των ανθρώπων του με την κοινωνία της κοινότητας. Το σχολείο Solar Meninos de Luz δημιουργήθηκε από μια υπέροχη γυναίκα, την ντόνα Γιολάντα Μαρταρόλι η οποία δεν είναι πια μαζί μας δυστυχώς. Ξεκίνησε σιγά σιγά πριν περίπου τριάντα χρόνια και σήμερα έχει γύρω στους 400 μαθητές, προσφέροντας ανεκτίμητη βοήθεια στους ανθρώπους της φαβέλας Pavão Pavâozinho – Cantagalo, παρέχοντας εκτός από την κλασική και εναλλακτικές μορφές παιδείας όπως είναι και η θεατρική με δάσκαλο τον Σωτήρη.

Το σχολείο αυτό λοιπόν χωρίς δίδακτρα, προσφέρει παιδεία στα παιδιά από βρεφική ηλικία έως ότου τελειώσουν το λύκειο, με προτεραιότητα σε αυτά των οποίων οι οικογένειες έχουν πολύ σοβαρά προβλήματα με τον νόμο, εκτός της φτώχειας. Σε μια κοινότητα όπου οπλοφορούν στον δρόμο και οι συμπλοκές μεταξύ bandidos και αστυνομίας είναι πολύ συχνό φαινόμενο, η εδραίωση εμπιστοσύνης είναι σχεδόν ακατόρθωτος στόχος.

Με τις συστάσεις όμως από το σχολείο, άνοιξε ο δρόμος και ξεκίνησα με την Νατάσα Σέγκου, την σεναριογράφο της ταινίας, την περιήγηση στο ιδιαίτερο κόσμο της φαβέλας αυτής διαμορφώνοντας σιγά σιγά την ιστορία. Το αποτέλεσμα ήταν απρόσμενα συγκινητικό, ζεστό και φωτεινό. Οι πόρτες των σπιτιών άνοιξαν διάπλατα αποκαλύπτοντάς μας ανθρώπους γεμάτους καλοσύνη, σε πλήρη αντίθεση με την σχεδόν πολεμική κατάσταση που επικρατούσε γύρω.

Πιστεύεις ότι επηρέασε με κάποιο τρόπο η παρουσία της κάμερας τις πρόβες και τη γενικότερη προετοιμασία για την παράσταση;

Στην αρχή ήταν λίγο αμήχανα και έτσι ξεκίνησα να παρακολουθώ πρόβες χωρίς την παρουσία της κάμερας, ώστε να χτιστεί η σχέση μου με τα παιδιά. Παράλληλα με τον Βραζιλιάνο βοηθό μου Ροντρίγκο Παλάτσο έκανα πολύωρες ατομικές συναντήσεις γνωριμίας με κάθε παιδί, χωρίς κάμερα αλλά ηχογραφώντας τις κουβέντες μας. Έτσι είχα σύντομα μια μεστή ιδέα για την προσωπικότητα κάθε παιδιού και την κατάσταση στο σπίτι.

Μετά από λίγο η κάμερα ήταν σαν να μην υπάρχει. Πολύτιμη βέβαια η βοήθεια του Σωτήρη, του θεατρικού δασκάλου των παιδιών και των τριών κοριτσιών ηθοποιών βοηθών του, της Ροζάνα Μπάρος, της Μαρία Αουγκούστα Μοντέιρα και της Φλάβια Μπίτενκουρτ, που έστησαν την παράσταση και τελικά μαζί με τα παιδιά είναι όλοι πρωταγωνιστές στην ταινία.

Ζώντας καθημερινά τα παιδιά, μίλησέ μας λίγο για την επίδραση που είδες να έχει στις ζωές τους η εμπλοκή με το θέατρο. Και τελικά, πόσο κλισέ, μύθο ή αλήθεια κρύβει ο ισχυρισμός ότι η τέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο;

Θα περιγράψω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα όπως μου μεταφέρθηκε σχετικά με ένα από τα παιδιά ηθοποιούς μας. Όταν ξεκίνησαν το θέατρο πριν μερικά χρόνια στο σχολείο, καμάρωνε πως όταν μεγαλώσει θα γίνει bandido, δηλαδή ένοπλο μέλος της συμμορίας της γειτονιάς και γενικά ήταν πολύ επιθετικός.

Στο τέλος της σχολικής εκείνης χρονιάς και μετά το τέλος της ετήσιας παράστασης όπου πρωταγωνιστούσε, δήλωσε με καμάρι στον Σωτήρη πως θα γίνει um artista όταν μεγαλώσει, δηλαδή καλλιτέχνης. Ένας πραγματικά υπέροχος ηθοποιός στην ταινία μας. Μιλάμε για ένα παιδί του οποίου ο πατέρας δεν υπάρχει ποτέ περίπτωση να βγει από την φυλακή...

Βλέποντας το ντοκιμαντέρ, είναι ίσως αναμενόμενο να πάει ο νους μας στα αποτελέσματα των πρόσφατων προεδρικών εκλογών στη Βραζιλία. Πώς βίωσες την καθημερινότητα αυτών των ανθρώπων στη φαβέλα και ποια είναι η εξήγηση που δίνεις αναφορικά με την εκλογή Μπολσονάρου;

Πρώτα απ’ όλα η πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν στην φαβέλα δεν είναι παραβατικοί και εγκληματίες. Είναι εκείνοι που η τύχη τους έφερε να ζουν ανάμεσα σε μια σκληρή διαμάχη μεταξύ των ανθρώπων του εγκλήματος και της – διεφθαρμένης πολλές φορές - αστυνομίας, όποτε κάνει επιδρομή.

Φανταστείτε πως είναι γεμάτη με ένοπλους φρουρούς, ακόμα και παιδιά από την μειονότητα των bandidos και οι κάτοικοι αναγκάζονται και περνούν ανάμεσά τους κάθε μέρα με ένα τεράστιο ηθικό δίλημμα στο μυαλό: με ποιους είμαστε; Γίνεται παρακαλώ να μην είμαστε με κανένα τους και να έχουμε ηρεμία; Όταν η αστυνομία κάνει έφοδο για έλεγχο κάθε τόσο, γνωρίζουν πως θα υπάρχει μάχη με ενδεχόμενους νεκρούς και τραυματίες και από τις δυο μεριές και έχουν μάθει να ζουν με αυτό. Γνωρίζουν την τύχη τους και δεν περιμένουν να αλλάξουν πολλά πράγματα και σίγουρα όχι προς το καλύτερο, ειδικά τώρα με τον νέο Πρόεδρο.

Προσπάθησα να ενθέσω στην ταινία κάποια λίγα τότε επίκαιρα «πολιτικά» σχόλια μέσω των ειδήσεων στην τηλεόραση, με αποκορύφωμα μία δήλωση του απερχόμενου τώρα προεδρεύοντα στην Βραζιλία Τεμέρ, θεωρώντας πως αυτό ήταν ό,τι χειρότερο μπορούσα να ακούσω ποτέ από πολιτικό εκεί. Είχε πει τότε λοιπόν ο κύριος αυτός μεταξύ άλλων στις πρώτες δηλώσεις του πως θα καταργήσει το υπουργείο Πολιτισμού, πράγμα που πήρε πίσω σχεδόν αμέσως.

Πίστεψα πως αυτό ήταν το αποκορύφωμα της ακραίας μεταστροφής της πολιτικής μετά από τα τόσα χρόνια διακυβέρνησης της χώρας από το κόμμα των εργαζομένων PT και την εμπλοκή των προέδρων του σε σκάνδαλα υπό δικαστική διερεύνηση. Όμως διαψεύστηκα, η εκλογή του νέου ακροδεξιού προέδρου Μπολσονάρου, θαυμαστή του Χίτλερ και του Πινοσέτ που διετέλεσε στρατιωτικός κατά την διάρκεια της χούντας, και έχει κάνει στο παρελθόν δηλώσεις τύπου «απεχθάνομαι τις γυναίκες, τους γκέι, τους μαύρους, τους κατοίκους της φαβέλας», με έχει αφήσει άναυδο.

Έχει βέβαια την εξήγηση της, μια και το νότιο μέρος της Βραζιλίας που κυρίως υποστήριξε την εκλογή του, είναι πολύ πιο συντηρητικό και λευκού χρώματος. Επίσης ο κόσμος κουράστηκε πολύ από την άνοδο της εγκληματικότητας. Ακριβώς πριν την περίοδο του Μουντιάλ το 2014 και των Ολυμπιακών Αγώνων το 2016 είχε γίνει μια άτυπη συμφωνία μεταξύ κράτους και εγκλήματος για «ανακωχή», ώστε να γίνουν απρόσκοπτα τα δυο παγκόσμια αυτά μεγάλα events, κάτι που πρακτικά σήμαινε εγκατάσταση αστυνομικών τμημάτων στις φαβέλες και τάξη.

Μόλις τελείωσαν αυτά όμως χάθηκε δυστυχώς κάθε έλεγχος στη Βραζιλία, με επακόλουθο ακόμη και αυτό. Την εκλογή Μπολσονάρου.