Ο Κλοντ Λανζμάν (1925-2018) και τα φαντάσματα του «Shoah» - αφιερωματα , θεματα || cinemagazine.gr
18:09
5/7

Ο Κλοντ Λανζμάν (1925-2018) και τα φαντάσματα του «Shoah»

Δημοσιογράφος, ιστορικός και σκηνοθέτης, ο Κλοντ Λανζμάν έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 92 ετών και ως ελάχιστο φόρο τιμής το ΣΙΝΕΜΑ cinemagazine.gr, επιστρέφει στο «Shoah» των εννιάμιση ωρών, μια πρωτοφανών διαστάσεων συλλογή μοναδικών ντοκουμέντων και για πολλούς το σημαντικότερο ντοκιμαντέρ πάνω στη σύγχρονη ιστορία.

Από τον Λευτέρη Αδαμίδη

«Shoah» είναι η εβραϊκή λέξη για την καταστροφή, είναι όμως και ο τίτλος ενός αληθινού σχεδίου ζωής για τον σκηνοθέτη Κλοντ Λανζμάν, ο οποίος χρειάστηκε έντεκα ολόκληρα χρόνια για να συγκεντρώσει μαρτυρίες για το Ολοκαύτωμα από θύματα και θύτες σε ολόκληρο τον κόσμο σε μια προσπάθεια να καταγράψει και να τεκμηριώσει συστηματικά το χρονικό του μεγαλύτερου εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας.

Παιδί γαλλικής εβραϊκής οικογένειας, αντιστασιακός στα δεκαοκτώ του, ο Λανζμάν ήρθε σε επαφή από νωρίς τόσο με τις εβραϊκές του ρίζες όσο και με το κυρίαρχο ρεύμα του υπαρξισμού, δουλεύοντας ως συντάκτης στο περιοδικό του Ζαν-Πολ Σαρτρ «Les Temps Modernes» και αργότερα συνδεόμενος ερωτικά με τη Σιμόν ντε Μποβουάρ. Αυτό το παράξενο πάντρεμα, αυτή η ιδιαίτερη συνάντηση ανάμεσα σε μία στατική, ασυστηρή, δογματική παράδοση και σε μια ανατρεπτική σχολή σκέψης που έβγαινε κατευθείαν από τα ερείπια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου μπορεί σε ένα μεγάλο βαθμό να εξηγήσει τη μοναδική γραφή και την αφηγηματική διαδρομή του «Shoah». Έτσι, για παράδειγμα, το τεράστιο υλικό της ταινίας δεν είναι μονταρισμένο με αυστηρή χρονολογική σειρά, αλλά μοιάζει με αποσπασματικά θραύσματα που απλώνονται σε επαναληπτικούς κύκλους οι οποίοι αναζητούν περισσότερο μια σχεδόν ποιητική βίωση της αλήθειας παρά μια επαγωγική απόδειξη.

Ο Λανζμάν χρησιμοποίησε, άλλωστε, μια πρωτοφανή προσέγγιση για μια ταινία που κααπιάνεται με το Ολοκαύτωμα και μάλιστα με τόσο μεγάλες φιλοδοξίες και μια αναμφισβήτητη ερευνητική προσέγγιση. Στις εννιάμιση σχεδόν ώρες του ντοκιμαντέρ δεν υπάρχει ούτε ένα καρέ οπτικού υλικού από τις φρικαλεότητες των στρατοπέδων, ούτε κανενός είδους αρχειακής μαρτυρίας, ηχητικού ή οποιουδήποτε είδους ντοκουμέντου. Το σύνολο της ταινίας έχει γυριστεί από τον Λανζμάν σε μια καινοφανή προσπάθεια αναπαράστασης του Ολοκαυτώματος με υλικά του σήμερα, μέσα αποκλειστικά από μαρτυρίες επιζώντων και εμπλεκόμενων μαζί με μια εκ νέου επίσκεψη στον τόπο του εγκλήματος όπως είναι σήμερα. Το «Shoah» αρνείται να αποδεχτεί την Ιστορία και το Ολοκαύτωμα ως κάτι αρχειοθετημένο και συνεπώς απωθημένο πια στο παρελθόν, αλλά την αντιμετωπίζει ως κάτι ζωντανό που φτάνει το σήμερα παρά τις προσπάθειες να σβηστούν οι μνήμες και τα ίχνη του.