Φρίμοντ

Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος Μπαμπάκ Τζαλάλι επανεξετάζει τα μοτίβα της ανάμνησης και της νοσταλγίας ως κινητήριες δυνάμεις της συνέχισης της ζωής, στην τέταρτη κατά σειρά μεγάλου μήκους ταινία του, το «Φρίμοντ», το οποίο έκανε επίσημη πρώτη πανελλήνια προβολή τον περασμένο Σεπτέμβρη στις 29ες Νύχτες Πρεμιέρας.

Πρόκειται για μια ταινία που, αν μη τι άλλο, ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες της φιλμογραφίας του Ιρανό-Βρετανού δημιουργού, αφού πρωτίστως αποτελεί ένα ασπρόμαυρο homage στον αμερικάνικο, ανεξάρτητο κινηματογράφο του Τζιμ Τζάρμους, αλλά και στο μνημειώδες έργο του Κρις Μαρκέρ, με τον Τζαλάλι να εφαρμόζει τα διδάγματα του πολυπράγμονα Γάλλου περί της σημαντικότητας της φωτογραφικής μνήμης στο κινηματογραφικό σύμπαν, με σεβασμό και αγνή, καλλιτεχνική διάθεση.

Έχοντας αναγκαστεί να φύγει από τη γενέτειρά της, την Καμπούλ, για να σώσει τον εαυτό της, η Ντόνια προσπαθεί να κάνει μια νέα αρχή δουλεύοντας σε ένα εργοστάσιο στο οποίο συσκευάζει «τυχερά μπισκότα». Κάποια στιγμή το πόστο της θα αναβαθμιστεί και θα αναλάβει τη συγγραφή των μηνυμάτων που κρύβουν μέσα τους τα μικρά γλυκά. Η ίδια θα έρθει αντιμέτωπη με τη μοναξιά, τις τύψεις του φευγιού και την αβεβαιότητα ενός ευτυχισμένου μέλλοντος που μοιάζει να απέχει έτη φωτός μακριά.

Η ταινία χρησιμοποιεί ως βάση της την πολύ πραγματική συνθήκη που βίωσαν χιλιάδες Αφγανοί μετά την ανατακάληψη του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν το 2021 και ιδιαίτερα την επισφαλή θέση στην οποία βρέθηκαν, όσοι εργάζονταν ως μεταφραστές για τον αμερικάνικο στρατό. Ο χαρακτήρας της Ντόνια αποτελεί μια τέτοια περίπτωση, έχοντας την επιπλέον «ατυχία» να είναι γυναίκα.

Ο Τζαλάλι και η συν-σεναριογράφος του Καρολίνα Καβάλι αντλούν στοιχεία από τη φρικώδη κατάσταση των ανθρώπων αυτών, που αναγκάστηκαν να εκκενώσουν την πατρίδα τους και να έρθουν στην Αμερική, όχι με βλέψεις Αμερικανικού Ονείρου, αλλά συνειδητής επιβίωσης. Γι’ αυτό και το τραύμα της ηρωίδας εδώ είναι μια χάσκουσα πληγή που διαρκώς απλώνει, ένα τεράστιο, ενοχικό βάρος που αναγκάζεται να κουβαλά δίχως εμφανές στήριγμα από μέρα σε μέρα και από σκηνή σε σκηνή.

Η ανάδειξη σοβαρών θεμάτων όπως η μοναξιά και η ενοχή του επιζώντα διαπερνούν το σενάριο και αποτελούν μόνιμη «παρέα» της Ντόνια (υπέροχη στον ρόλο της η Αναϊτα Γουάλι Ζάντα που μοιράζεται στην πραγματικότητα πολλά κοινά με τον χαρακτήρα που υποδύεται), όμως το φιλμ δεν γίνεται ποτέ φορτικό, ούτε ζοφερό, χάρη στις λεπτές δόσεις χιούμορ και την υπενθύμιση της θνητότητάς μας μέσα από μικρές στιγμές καθημερινής τρέλας, ποίησης, ενίοτε έναν συνδυασμό και των δυο.

Το παν εδώ είναι ο ρυθμός και τόσο ο Τζαλάλι σε επίπεδο σκηνοθεσίας, όσο και η Λάουρα Βαλαντάο στο κομμάτι της κινηματογράφησης πετυχαίνουν στη δημιουργία μιας σχεδόν ονειρικής ταινίας που αμφιταλαντεύεται μεταξύ κινηματογραφικής και φωτογραφικής εικόνας, σαν να επρόκειτο για το ξεφύλλισμα ενός παλιού, φωτογραφικού άλμπουμ. Υπάρχει μια λεπτότητα και μια διακριτικότητα στη σκηνοθεσία, λες και ο δημιουργός δεν επιθυμεί να διασαλεύσει την ισορροπία των πραγμάτων, παρατηρώντας μονάχα και επιτρέποντας στους χαρακτήρες να έρθουν αντιμέτωποι με την – εξαιρετικά σημαντική – στιγμή του προσωπικού τους απεγκλωβισμού από ό,τι τους κρατάει πίσω.

Το «Φρίμοντ» είναι μια ταινία αναμνήσεων και νοσταλγίας, ένα τυχαίο fortune cookie μέσα στα υπόλοιπα «μπισκότα» του σινεματικού σύμπαντος. Όπως και τα μηνύματα που είναι κλεισμένα μέσα σε αυτές τις τραγανές μπουκιές, δεν περιμένεις ότι θα σου αλλάξει τη ζωή, αρκεί όμως που θα σου την αλλάξει έστω για λίγο, μετά το πέρας της προβολής, όταν πιάσεις τον εαυτό σου να συγκινείται με την απλότητα και την ειλικρίνεια τούτης της μικρής ταινίας. «Είναι ένα κορίτσι με αναμνήσεις. Οι άνθρωποι με αναμνήσεις γράφουν όμορφα», λέει κάποιος μέσα στην ταινία. Εμείς δεν έχουμε παρά να συμφωνήσουμε με αυτό.