Το Χρυσάφι του Ρήνου

Τρία χρόνια μετά το σοκαριστικό για τους λάτρεις του Ακίν «Χρυσό Γάντι», ο δημιουργός επανέρχεται με ένα σινεμά απομακρυσμένο του παρελθόντος του, κοντύτερα στις τρεις τελευταίες δημιουργίες του, μόλις «ασφαλέστερο» στην επιλογή του θέματος και κάμποσο επηρεασμένο από την άτυπη μάστιγα του gangster pic όπως το έχει ορίσει ο Μάρτιν Σκορσέζε με τα «Καλά Παιδιά» και το «Καζίνο» του.

Δεν είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς τα αίτια της τεράστιας επίδρασης των «Καλών Παιδιών» σε περίπου οτιδήποτε αμερικανοκίνητο (ενίοτε και μη) έπεται της εξόδου τους το 1990. Ο αφηγηματικός τους κινητήρας είναι κάτι το ανεπανάληπτο, ένα αγωνιστικό μοτέρ σινεμά που ανεβάζει σαν μοτοσικλέτα μεγάλων κυβικών και κρατάει την ένταση αυτονομημένα από το καθαυτό περιεχόμενο της αφήγησης. Όπως ακριβώς και με ένα γρήγορο αμάξι, θέλεις να είσαι μέσα, εθίζεσαι στον τρόπο που συμβαίνουν τα στριψίματα και οι επιταχύνσεις, παθαίνεις και ένα μικρό αισθητικό αμόκ σαν από παρακολουθητική κοκαΐνη, και τρέμεις να συνηθίσεις οτιδήποτε αργότερο ακόλουθα. Μπορεί και να πας ίσια στο γκρεμό βέβαια, αλλά δεν σε νοιάζει και τόσο.

Ο Ακίν, αντάμα με τον Τζιγουάρ Χατζάμπι (aka Xatar) του οποίου το βιβλίο προσαρμόζει, θέλησε να κάνει μια ανάλογη των «Goodfellas», αλλά αντίθετης φοράς, ιστορία καθόδου στην Κόλαση. Ο Χένρι εκεί πέφτει και δεν το ξέρει, ο Χατζάμπι εδώ πέφτει και το ξέρει και κρατά πάντα ένα μάτι κι ένα πόδι σε έναν κόσμο που θα του σώσει τη ψυχή και, πρακτικότερα, τη ζωή. Η μεγάλη διαφορά των δύο ταινιών, πέρα από την κατεύθυνσή τους, είναι ότι ο Σκορσέζε είναι (γενικώς) αδυσώπητος – ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ηθική κατρακύλα (αμοραλισμό το λένε οι υπερασπιστές του) – ενώ ο Ακίν, αισθηματίας στην ιδιοσυγκρασία του, αγαπά έμπρακτα τους χαρακτήρες του, ειδικά τον πρωταγωνιστικό, και θέλει να τον σώσει, θέλει να του χαρίσει το...Χρυσάφι του Ρήνου. (Το πρώτο λυρικό δράμα του Δαχτυλιδιού του Βάγκνερ κρατά έναν ελάχιστο, συμβολικό, ρόλο στην ταινία – και όχι πολλά παραπάνω.)

Η άλλη διαφορά είναι ότι η σεναριακή προσαρμογή δεν είναι πρωτότυπη – αυτό το συμπεράνατε ήδη – αλλά ούτε και αντίστοιχη της σκηνοθετικής ευφυΐας του Ακίν. Η ταινία στην πρώτη και κάτι παραπάνω ώρα είναι κάτι το δαιμονιώδες, που απολαμβάνεις γιατί δεν σε αποπροσανατολίζει ποτέ, δεν σε μπερδεύει με ασάφειες που συνήθως έχουν οι κακογραμμένες ταινίες και σε έχει να κοιτάς από το παράθυρο του σινεμά το τοπίο που από την ταχύτητα γίνεται όλο και πιο συναρπαστικά συγκεχυμένο. Κάπου στα 75-80 λεπτά το τέμπο πέφτει κάπως, μπαίνει και η βασική συμβολική υποπλοκή της ιστορίας (το χρυσάφι), προστίθεται και μια ακόμα πλήρως αστήρικτη σεναριακά (το αμόρε) αλλά κάπως χρήσιμη συμβολιστικά (δεν είναι καλός σύμβουλος αυτός) και, χωρίς ποτέ να πλήττεις βέβαια, μπαίνεις στην τελική ευθεία του σιρκουί που έχει ένα ξεκαθάρισμα, ένα deus ex machina, μια τουρλού συρραφή κι ένα φινάλε που χρειάζεται άλματα και αγάπη για να το συνδέσεις.

Αυτός ο θεατής τα έκανε τα άλματα, την έδειξε και την αγάπη. Ίσως γιατί αποδέχεται το ηθικό παύλα λυρικό στρίψιμο επί του σκορσεζικού προτύπου – θέλει δηλαδή να πιστεύει στη σωτηρία αντί στην καταδίκη. Ίσως επίσης επειδή εν μέσω της φοβερά βιρτουόζικης αφήγησης και του τρομερού casting, ο Ακίν δεν φείδεται βρωμιάς και επικινδυνότητας, δίχως ποτέ να ξεχνά τον ρόλο του ως σκηνοθέτη-κριτικού των τεκταινομένων. (Ο Ακίν κάνει κάτι που ο Σκορσέζε δεν κάνει σχεδόν ποτέ: Δυσπιστεί  δημιουργικά στο σενάριό του.) Ίσως γιατί δεν γεμίζει μαγκιά και ροκ εν ρολ (ραπ εδώ) τις εικόνες του και η εξόχως ρυθμικά απεικονισμένη αντικοινωνική συμπεριφορά του εκκολαπτόμενου Xatar κατακρίνεται ταυτόχρονα με την υπογράμμιση ότι είναι υποχείριο του περιβάλλοντός του. Ίσως τέλος κι επειδή οι παιγνιώδεις αναφορές του Ακίν – μεταξύ των οποίων μια τρισχαριτωμένη στα «Πουλιά» του Χίτσκοκ – δείχνουν έναν δημιουργό που συνομιλεί με την τέχνη του, εξελίσσεται κι αυτό γεμίζει με μορφές εντάσεων τις, έστω άνισες, δημιουργίες του.

Με «Το Χρυσάφι του Ρήνου» ο Ακίν ζητά μεν μισή συγγνώμη για «Το Χρυσό Γάντι», αλλά υπερασπίζεται περήφανα ένα σινεμά καλόψυχα κωλοπαιδίστικο, βρώμικο και ενάρετο μαζί, που δεν ήταν ακριβώς οι συνδυασμοί που τον είχαν κάνει τόσο αγαπητό στο διεθνές φεστιβαλικό – και όχι μόνο – κύκλωμα. Αν σε αυτό προσθέσει κανείς και μια νότα κοενικού χιούμορ, δυσδιάκριτη ακόμα αλλά μακάρι να φυτρώσει, ο Ακίν 2.0 παίρνει ένα «ναι» από εδώ.