Το Κεντρί

Υπάρχει μια συγκεκριμένη φλέβα αμερικανικών ταινιών που συνιστούν κινηματογραφική ευφορία σε βαθμό κακουργήματος. Δεν είναι πολλές, δεν είναι ίσως αριστουργήματα με την παραδοσιακή έννοια που αρέσει στην κριτική να δίνει στη λέξη – είναι βέβαια εντελώς αριστουργήματα από κατασκευαστικής απόψεως – δεν πραγματεύονται τα «μεγάλα» θέματα.

Είναι ταινίες είδους, κωμωδίες («Μερικοί το Προτιμούν Καυτό»), περιπέτειες («Ο Φυγάς»), γουέστερν («Ρίο Μπράβο») και λοιπά κάμποσα που πραγματοποιούν έναν στην πράξη δυσκολότατο συνδυασμό. Έχουν απτή ιστορία, άρτιο σενάριο, καστ εκπάγλου αίγλης, διασαφηνισμένα ηθικά όρια (ξέρεις «με ποιον είσαι») και μια φοβερή στόχευση στην αδυναμία του κοινού να θέλει να αισθάνεται μέρος ενός «κόλπου», ταυτισμένο καθώς είναι με τους, είπαμε εκπάγλου αίγλης, πρωταγωνιστές.

Το «Κεντρί» είναι διάνα αυτή η ταινία. Μ’ ένα πρωταγωνιστικό ντουέτο εκτυφλωτικής easy going γοητείας αλλά και ζηλευτής χημείας (Πολ Νιούμαν, Ρόμπερτ Ρέντφορντ στην πρώτη μετά τους «Δυο Ληστές» του ’69 συνεργασία τους – στενοί φίλοι, δεν ξανασυνεργάστηκαν όμως ποτέ), έναν αξιαγάπητο «κακό», τον πρόωρα χαμένο Ρομπερτ Σο («Από τη Ρωσσία με Αγάπη», «Τα Σαγόνια του Καρχαρία») και μια μπριόζικη κουστωδία δεύτερων ρόλων, το «Κεντρί» είχε την ανθρώπινη μορφή του.

Στην συνέχεια είχε την Ίντιθ Χεντ στα κοστούμια, τον Χένρι Μπάμστεντ στα σκηνικά και τον Μπομπ Σερτίς στην φωτογραφία. Μεγάλοι αρτίστες, στην μεγάλη ακμή τους. Έτσι το «Κεντρί» έχει μια φυσιογνωμία που για μία κριτικό σαν την Πολίν Κέιλ είναι χολιγουντιανά «κλειστοφοβική» αλλά για κάθε άλλο σοβαρό άνθρωπο είναι η άπταιστη αποτύπωση της χολιγουντιανής κομψότητας τόσο στην αναπαράσταση εποχής όσο και στην έννοια του καθαυτού στυλ.

Μετά έχεις τη βάση. Ένα απίθανα λιτό σενάριο του Ντέιβιντ Γουόρντ που ποτέ δεν ξαναπλησίασε τέτοια κλάση – και μια μήνυση εκείνον τον καιρό (που λύθηκε εξωδικαστικά) να λέει πως από κάπου τα βρήκε έτοιμα. (Ο Ντέιβιντ Μόρερ, ένας γλωσσολόγος καθηγητής που ασχολήθηκε εκτεταμένα με τον υπόκοσμο ισχυριζόταν πως ήταν από το βιβλίο του «The Big Con»).

Ένα σενάριο που στην όψη είναι η ιστορία μιας απατεωνιάς, στην κόψη όμως χρησιμοποιεί το con-artistry (την καλλιτεχνία της απατεωνιάς που περνιέσαι για φίλος αυτού που θέλεις να εξαπατήσεις) για να προσελκύσει την φιλοθεάμονα φαντασία που θέλει να «αποδράσει» στο πανί ζώντας μιας φαινομενικά ρεαλιστική ιστορία κολπατζίδικου ηρωισμού. Όλ’ αυτά δεν είναι παρά μηχανισμοί που ενεργοποιούνται βλέποντας ένα έργο, αίτια που εξηγούν γιατί φερ’ ειπείν ταινίες τέτοιας θεματολογίας πάντα ασκούν μια γοητεία στην λαϊκή μας (αρσενική) φαντασία. Από το πρωτοποριακό «Κεντρί», μέχρι τα πάμπολλα σημερινά (Τριλογία «Ocean’s», «American Hustle», «Matchstick Men» κλπ).

Την έξοχα εξυπηρετική σκηνοθεσία ανέλαβε ο Τζόρτζ Ρόι Χιλ (που ήταν πίσω και από τους «Δύο Ληστές»), την μουσική ο Μάρβιν Χάμλις που διασκεύασε το κλασικό ragtime του Σκοτ Τζόπλιν χαρίζοντάς του αιώνια έκτοτε φήμη, ενώ το σκηνικό μεταφερόταν στα μέσα του ’30, στην μεσοπολεμική εποχή ανάμεσα στην έκπτωτη καλοπέραση της Εποχής της Τζαζ και την ακμάζουσα εξαθλίωση του αμερικανικού Κραχ, πάντα υπό το γυαλιστερό πρίσμα μιας αρχοντικής χολιγουντιανής παραγωγής, αφειδούς επένδυσης και πλεονάζοντος ταλέντου.

Το «Κεντρί» διέλυσε την τότε αναδυόμενη δηλητηριώδη ταμειακή φήμη του Πολ Νιούμαν, όντας η δεύτερη εμπορικότερη ταινία του 1973, πίσω μόνο από τον θηριώδη «Εξορκιστή», με εισπράξεις που ακόμα και σήμερα, την τοποθετούν, λογιαριάζοντας τον πληθωρισμό, στην 25άδα των εμπορικότερων ταινιών όλων των εποχών με περισσότερα από 800 εκατομμύρια δολάρια εισπράξεων. Ενδεικτικά του τι θα πει να έχεις τη φλέβα που προαναφέραμε, το σίκουελ του 1983, γραμμένο ξανά από τον Γουόρντ, έφερε 25 φορές λιγότερα και κανείς δεν το θυμάται πια.

Το σωστό «Κεντρί» απεδείχθη και οσκαρικός θρίαμβος με 10 υποψηφιότητες και 7 βραβεία, μεταξύ των οποίων Καλύτερης Ταινίας, Σκηνοθεσίας και Σεναρίου, έδωσε το 8^ο και τελευταίο Όσκαρ στην θρυλική ενδυματολόγο του κι αποτελεί ως σήμερα όχι μόνο ένα μνημείο ψυχαγωγικού κινηματογράφου αλλά και μια εξισορροπητική ράβδο στο σκυθρωπό, υπαρξιακό σινεμά κλάσεως που γεννήθηκε μαζί με την νευραλγική αυτή δεκαετία για το αμερικανικό σινεμά.