11:00
22/11

Αγαπημένες ταινίες του ΣΙΝΕΜΑ: «Μπραζίλ» (1985)

Τα Χριστούγεννα του 1985, ένα παράξενο παιχνίδι συμπτώσεων και συμφερόντων θα έφερνε στις αίθουσες το «Μπραζίλ» του Τέρι Γκίλιαμ. Πέρυσι αυτή η παρανοϊκή, αλλά ανατριχιαστικά ευφυής φουτουριστική δυστοπία γιόρτασε 30 χρόνια κυκλοφορίας.

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά: το «Μπραζίλ» δεν έχει καμία σχέση με τη Βραζιλία. ‘Η μάλλον έχει, μονάχα ως ο εξωτικός τόπος απόδρασης που υπόσχεται ένα παλιό τραγουδάκι, σε ένα πνιγηρό γραφειοκρατικό περιβάλλον όπου δεν μπορείς παρά να νιώσεις ως ακόμα ένα γρανάζι στη μεγάλη μηχανή.

Αυτή η εικόνα δεν συνοψίζει απλώς την ατμόσφαιρα και την κεντρική πάλη που βρίσκονται στην καρδιά της ταινίας, αλλά καθρεφτίζει έξοχα τον παρασκηνιακό πόλεμο που στήθηκε γύρω από το τελικό μοντάζ και τη διανομή του «Μπραζίλ» στις αίθουσες. Οπως θα συμβεί πολλές φορές στη μετέπειτα πορεία του, ο Τέρι Γκίλιαμ θα δει τον εαυτό του να μπαίνει στο πετσί του ήρωα που ο ίδιος κατασκεύασε και τη μυθοπλασία να επικοινωνεί με την πραγματικότητα σε ένα εφιαλτικά όμορφο παιχνίδι.

Σύμφωνα με τον Τέρι Γκίλιαμ, που ωστόσο έχει δηλώσει πω ψεύδεται συστηματικά και εκ πεποιθήσεως στις συνεντεύξεις και εν γένει στον δημόσιο λόγο του, η ιδέα του «Μπραζίλ» γεννήθηκε όταν έθεσε στον εαυτό του την ερώτηση «Μπορεί κάποιος να κάνει μια ταινία όπου το χάπι εντ να είναι ένας άντρας που τρελαίνεται;».

Γύρω από αυτό το πραγματικά ενδιαφέρον στοίχημα μαζεύτηκαν περίπου δέκα χρόνια προσωπικού προβληματισμού του Γκίλιαμ πάνω στην ανικανότητα του ατόμου να επιφέρει οποιαδήποτε ουσιαστική αλλαγή στο σύστημα, του οποίου αποτελεί κομμάτι. Στη συνέχεια, η εφιαλτική του θεώρηση προβλήθηκε σε κάτι που μοιάζει με δυστοπικό μέλλον, αλλά την ίδια στιγμή συμπυκνώνει όλες τις αισθητικές και τεχνολογικές κατακτήσεις του 20ού αιώνα σε ένα παράξενο πακέτο.

Με την ιστορία του να εγγράφεται στην παράδοση κοινωνικής δυστοπίας που χρωστά πολλά στο «1984» του Τζορτζ Οργουελ, ο Γκίλιαμ εύλογα θα σκεφτεί να ονομάσει την ταινία του «1984 1/2» -εξάλλου η χρονολογία δημιουργίας του φιλμ συμπίπτει με τον τίτλο του οργουελικού μυθιστορήματος.

Τελικά ο τίτλος «Μπραζίλ» Θα ξεπηδήσει σε ανύποπτο χρόνο, μια μέρα που ο Γκίλιαμ χαζεύει το ηλιοβασίλεμα στο ολόγκριζο Πορτ Τάλμποτ της Ουαλίας, φτιάχνοντας την εικόνα ενός τύπου που ακούει στο φορητό του ραδιόφωνο λάτιν τραγούδια με ονειροπόλα διάθεση, όπως το περίφημο «Brazίl». Ο Γκίλιαμ ξέρει πωs έχει βρει τον τίτλο που έψαχνε, όμως ο Σιντ Σάιντμπεργκ, πρόεδρος των στούντιο της Universal που έχουν αναλάβει την παραγωγή της ταινίας, τον αρνείται κατηγορηματικά ως υπερβολικά αινιγματικό κι άσχετο με την πλοκή.

Ο Σάιντμπεργκ θα παραγγείλει, μάλιστα, στους συνεργάτες του μια λίστα εναλλακτικών τίτλων, από τους οποίους σας παρουσιάζουμε μόνο ένα μικρό δείγμα: «Some Day Soon», «Day Dreams and Night Τripper, «What α Future!», «Yου Show Μe Your Dream...», «Nude Descending Bathroom Scale», «Lords οf the files», «The Right to Bear Arms», «Disconnected Parties», «The Μαn in the Custom Tailored Τ-shirt», «Can't Anybody Here Ρlay the Cymbals?», «The Ball Bearing Electro Memory Circuit Buster», «This Escalator Doesn't Stοp Αt Your Station», «Gnu Yak, Gnu Yak, and Other Bestial Places».

Παρόλο που οι παραπάνω τίτλοι περιείχαν ενδιαφέρουσες αναλογίες πρωτοτυπίας και γελοιότηταs, το «Μπραζιλ» Θα παραμείνει μέχρι τέλους.

Το τρελό σχέδιο που συνάντησε τρομακτικές πιέσεις από το στούντιο, σχεδόν επαληθεύοντας το φουτουριστικό όραμά του για την πάλη ενός μοναχικού ονειροπόλου ενάντια στο σύστημα, αποτέλεσε την ονειρική σάτιρα ενός κόσμου που παντρεύει τις δυστoπικές φαντασίες του Κάφκα, του Χάξλεϊ και του Όργουελ.

Δέσμιος ενός τυραννικού αυτοματισμού και του άγρυπνου βλέμματος ενός αδίστακτου Μεγάλου Αδελφού, ο ήρωας του «Brazil» βρίσκει ωστόσο καταφύγιο, όπως και ο ασυμβίβαστος δημιουργός του, στην οργιαστική του φαντασία, όπου αποκτά κυριολεκτικά φτερά και διεκδικεί την ελευθερία του με το πάθος που ο πραγματικός κόσμος του έχει στερήσει.

Απίθανη σύλληψη ως ιδέα και πραγμάτωση, το «Βrazil» είναι η απόλυτη δικαίωση της σημαντικής επιθυμίας του μικρού «ασήμαντου» ανθρώπου. Ταυτόχρονα αποτελεί μια συγκλονιστική αλληγορία για την κοινωνία των ανθρώπων που φτιάχνουν αυτοκτονικά συστήματα λειτουργίας. Φουτουριστική αναπαράσταση ενός ζοφερού μέλλοντος από έναν μάστορα της σουρεαλιστικής αλληγορίας.