Essential Cinema #75: «Το Μαγαζί της Γωνίας» (1940) του Έρνστ Λιούμπιτς

Ο σκηνοθετικός κανόνας Λιούμπιτς είναι απαράμιλλος. Φαινομενικά, η ηρεμία της κλασικότητας. Αν σκέφτεσαι την σκηνοθεσία σαν πολύ ντεκουπάρισμα, γωνίες λήψης, ποικιλία πλάνων, ο Λιούμπιτς θα σου περάσει απαρατήρητος. Ο Λιούμπιτς είναι άλλα πράγματα: Απλά, μεσαία κάδρα, ούτε κοντινά, ούτε γενικά, όλα στο ύψος των ανθρώπων, κίνηση στο κάδρο, εσωτερικό μοντάζ του διαλόγου και, κυρίως, αυτό που ΔΕΝ θα σου δείξει.

Έξι χρόνια μετά την αυστηρή εφαρμογή του λογοκριτικού Κώδικα Χέηζ κι έναν χρόνο μέσα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το σινεμά του Λιούμπιτς δεν θα μπορούσε βέβαια να είναι εκείνο των εύθυμων χρόνων του Μεσοπολέμου, ούτε να διέπεται από την ευφάνταστη υπαινικτική τολμηρότητα εκείνων των ταινιών. Ωστόσο, είτε μέσα από την πλαστική τελειότητα της κατασκευής (εδώ μια πρώτης κλάσεως φάρσα) ή μέσα από τις λεπτές του σκηνοθεσίες - μια άψογα διευθετημένη κίνηση, μια έλλειψη (στην αυτοκτονία του αφεντικού), μια αρχιτεκτονημένη διάταξη (η σκηνή στο καφέ) και πλήθος από μικρές λεπτομέρειες της σεναριακής συνεργασίας, δίνουν μια πυκνή ρομαντική κομεντί, που για πρώτη φορά ο Λιούμπιτς φτιάχνει με ονειρεμένα προλεταριακή όψη (…) εγκαταλείποντας καθετί φαντεζί ή αρτ ντεκό της σκηνογραφίας προηγούμενων ταινιών του.

Μένει η μυθοπλαστική μετατόπιση στην (στουντιακή) Ουγγαρία. Η αποδραστικότητα είναι χρέος του Λιούμπιτς στον θεατή – κι εν μέσω πολέμου δεν θα μπορούσε αυτό να το εγκαταλείψει. Στην πραγματικότητα όμως εδώ συναντάς έναν καθαρό ρομαντισμό που παίζει με τις προσδοκίες και την πραγματικότητα, σ’ ένα περιβάλλον που η μορφή του εργοδότη και οι μικρές ζωές των υπαλλήλων του καταστήματος γονιμοποιούν μια ατμόσφαιρα πιο ζεστή ίσως από κάθε άλλη ταινία του, πιο ανθρώπινη και πιο γιορτινή μ’ έναν τρόπο που σήμερα είναι παντελώς απών. Στη σκηνή του ραντεβού στο καφέ θα διαπιστώσεις την τεράστια διαφορά από τις ρομαντικές κομεντί του συρμού – ναι ακόμα και τις διάσημες. Της ταινίας που επειδή είναι ρομαντική κομεντί δεν εξωραΐζει. Γιατί ο Βερολινέζος δημιουργός θέλει ανθρώπους απτούς, ιδιόρρυθμους, ενίοτε ασυμπάθηστους (ή και ελαφρώς σαδιστικούς - το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι στην φάρσα του πράγματος είναι σχεδόν ενοχλητικό - ή και μισογύνικο), αμήχανους. Κι όμως: Ακόμα και σήμερα, τέτοια παραμυθία, είναι τόσο στιβαρά στημένη, τόσο ρεαλιστική στις σχέσεις και την ουσία τους που ούτε για μια στιγμή δεν παρεισφρέει η νοσταλγικότητα που θα χρονολογούσε την ταινία και θα την μετέθετε στη σφαίρα της αποκλειστικά κινηματογραφικής φαντασίας.

Ο συνδυασμός των χαρακτήρων, του σκηνοθετικού αγγίγματος και της χριστουγεννιάτικης ατμόσφαιρας δίνουν μια ευφορία πρακτικά ασυναγώνιστη στο είδος. «Το Μαγαζί της Γωνίας» είναι ίσως η ωραιότερη ρομαντική κομεντί του σινεμά.

THE SHOP AROUND THE CORNER
Ηνωμένες Πολιτείες, 1940
Σκηνοθεσία: Έρνστ Λιούμπιτς Σενάριο: Σάμσον Ράφελσον Φωτογραφία: Γουίλιαμ Χ. Ντάνιελς Μουσική: Βέρνερ Ρ. Χέιμαν Πρωταγωνιστούν: Τζέιμς Στιούαρτ, Μάργκαρετ Σάλιβαν, Φρανκ Μόργκαν, Φίλιξ Μπρέσαρτ, Σάρα Χέιντεν Διάρκεια: 99΄