[Κριτική] Το «Petite Maman» της Σελίν Σιαμά καθρεφτίζει πιστά τις αγωνίες της παιδικής ηλικίας

Ο προ διετίας θρίαμβος του «Πορτραίτου Μιας Γυναίκας που Φλέγεται», κινηματογραφικός και φεμινιστικός συνάμα, καθιέρωσε τη Σελίν Σιαμά στην κατηγορία των σημαντικότερων ευρωπαίων δημιουργών που εμφανίστηκαν στο προσκήνιο την τελευταία 20ετία. Το νέο βήμα στη φιλμογραφία της με τίτλο «Petite Maman» που φιγουράρει στην κορυφή των τίτλων της φετινής Berlinale, μοιάζει εκ πρώτης αρκετά πιο μαζεμένο αν συγκριθεί με την πληθωρικότητα της προηγούμενης ταινίας της. Μια αίσθηση ωστόσο που ανατρέπει με τον τρόπο του τούτο το ανυποχώρητα εγκάρδιο φιλμ. Πολύ απλά επειδή η Γαλλίδα δημιουργός κάνει και εδώ θαύματα, με μια σεναριακή ιδέα απλή αλλά τέλεια ραφιναρισμένη και λίγα υλικά, σερβιρισμένα στον σφιχτοδεμένο χρόνο των 72 λεπτών.

Στο «Petite Maman» («Μικρή Μαμά» η ελληνική απόδοση του τίτλου), η οκτάχρονη Νέλι που έχει μόλις χάσει την αγαπημένη της γιαγιά, πηγαίνει με τους γονείς της στο πατρικό της μητέρας της προκειμένου να το αδειάσουν. Σύντομα, η τελευταία φεύγει απροειδοποίητα και η Νέλι μένει πίσω με τον μπαμπά. Καθώς περιπλανιέται στο δάσος όπου κάποτε έπαιζε η μητέρα της, συναντά τη Μαριόν, ένα συνομήλικο κορίτσι με το οποίο γίνονται αμέσως φίλες.

Τα πολλά κοινά που μοιράζονται η Μάριον και η Νέλι - συμπεριλαμβανομένης της εμφάνισης - προκαλούν ασφαλώς απορίες, οι οποίες ωστόσο περισσότερο απασχολούν το θεατή παρά τα ίδια τα κοριτσάκια. Η αλήθεια είναι άλλωστε πως όταν τα πρωτοβλέπουμε να συναντιούνται, το σκάλωμα είναι δεδομένο (στους ρόλους οι δίδυμες Ζοζεφίν και Γκαμπριέλ Σανζ), αφ' ης στιγμής μάλιστα δε δείχνουν το παραμικρό σάστισμα μπροστά στο καθρέφτισμα της πραγματικότητάς τους.

Η Σιαμά φτιάχνει είναι ένα φιλμ-καταφύγιο, σαν ένα σύντομο παραμύθι η ιστορία του οποίου κυκλώνει τέλεια

Πάντως, ακόμα κι αν όλα στην αρχή μοιάζουν με φιλμ μυστηρίου που αναμιγνύει τον διαλεκτικό σουρεαλισμό του Τσάρλι Κάουφμαν με τη «Γέννηση» του Τζόναθαν Γκλέιζερ και το κλασικό εύρημα του σωσία, η Σιαμά γρήγορα αποσαφηνίζει ότι αυτό που την απασχολεί εδώ είναι η συνθήκη της παιδικότητας απέναντι στη ζωή και τις ματαιώσεις της. Η εσάνς μυστηρίου γύρω από το τι πραγματικά έχει συναντήσει η Νέλι καθώς διαπραγματεύεται τον θάνατο της γιαγιάς και την επίσης αναπάντεχη απουσία της μητέρας δεν είναι παρά η κερκόπορτα μέσω της οποίας ο μαγικός ρεαλισμός θα τρυπώσει στην υπόθεση, προκειμένου να αναλάβει ρόλο εξισορροπιστή μεταξύ των αγωνιωδών ερωτηματικών και της ανεμελιάς που συγκατοικούν στην παιδική ιδιοσυγκρασία.

Στη Νέλι άλλωστε συνυπάρχουν κάθε στιγμή οι εμμέσως εκπεφρασμένες ανησυχίες «αν (θα) την αγαπά η μαμά» και «αν θα επιστρέψει», με την ελαφρότητα της ατέρμονης εξερεύνησης που ανατροφοδοτεί την περιέργεια κάθε παιδιού και που ταυτόχρονα το ανατρέφει.

Στην υποδειγματική διαχείριση από πλευράς Σιαμά των δύο μικρών πρωταγωνιστριών που γεμίζουν ανεπιτήδευτη γλύκα το φιλμ, τη μετρημένη χρήση των συμβολισμών και την πυκνότητα της αφήγησης, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε το καίριας ευστοχίας διαλογικό μέρος που ανά στιγμές εγκολπώνει όλη την ψυχή του ιστορίας.

Όπως εκείνη όπου η μαμά ανακαλεί μια παιδική ανάμνηση αλλά δοκιμάζει να την προσπεράσει ως «παιδιάστικη», για να έρθει η αποστομωτική απάντηση της κόρης της «είμαι παιδί, με ενδιαφέρει, πες μου». Ή εκεί όπου η Νέλι θα δει επιτέλους τις άγουρες ενοχές της να καταλαγιάζουν, ακούγοντας τη μητέρα της να τη διαβεβαιώνει ότι «δεν εφηύρες εσύ τη θλίψη μου».

Για να το πούμε και διαφορετικά, αυτό που φτιάχνει εδώ η Σιαμά είναι ένα φιλμ-καταφύγιο, ταπεινό, γνώριμο, επουλωτικό και ανάλαφρο, όπως εκείνο το δεντρόσπιτο που συναντά η Νέλι στο δάσος, ή σαν ένα σύντομο παραμύθι η ιστορία του οποίου κυκλώνει τέλεια. Εναλλακτικά, είναι ένα σημείο συνάντησης που απευθύνει κάλεσμα σε όλα τα παιδιά. Ιδίως εκείνα που έχουν περάσει προ πολλού το κατώφλι της ενηλικίωσης.