Φάννυ και Αλέξανδρος

Στη Σουηδία των αρχών του προηγούμενου αιώνα, η καθημερινότητα για τη Φάννυ και τον Αλέξανδρο, δύο αδέρφια που μεγαλώνουν ευτυχισμένα σε μία εκτεταμένη οικογένεια θεατρίνων, αλλάζει δραματικά με τον θάνατο του αγαπημένου τους πατέρα. Αναζητώντας στήριξη και πρότυπο για τα παιδιά της η μητέρα τους Έμιλυ παντρεύεται έναν Επίσκοπο, οι πουριτανικές αρχές και ο αυταρχισμός του οποίου μετατρέπει τη ζωή τους σε μια εφιαλτική φυλακή.

Το τελευταίο κινηματογραφικό πόνημα μιας μυθικής φιλμογραφίας (σ.σ. το «Saraband» γυρίστηκε για την τηλεόραση) που μετρούσε ήδη σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, έμελλε να είναι ένα φιλμ που θα συνόψιζε αρμονικά την εμβριθή ματιά του Μπέργκμαν πάνω στην οικογένεια, τον ανθρώπινο ψυχισμό και την καταλυτική επίδραση της θρησκείας σε αυτόν, την έκταση που λαμβάνει μέσα μας η επιθυμία και φυσικά το ατέρμονο αλισβερίσι της ζωής με το θάνατο. Προορισμένο αρχικά για την τηλεόραση, το «Φάννυ και Αλέξανδρος» έγινε τελικά ταινία και μάλιστα σε δύο εκδοχές (μία τρίωρη και μία πεντάωρη) που αμφότερες βρήκαν το δρόμο για τις αίθουσες, γνωρίζοντας την αποθέωση από κοινό και κριτική ενώ κέρδισε τέσσερα Όσκαρ (Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, Φωτογραφίας, Κοστουμιών και Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης).

Στο εν μέρει αυτοβιογραφικό αυτό φιλμ ο Σουηδός μετρ μοιάζει να ενσταλάζει τη σοφία μιας ζωής 

Στο εν μέρει αυτοβιογραφικό αυτό φιλμ ο Σουηδός μετρ μοιάζει να ενσταλάζει τη σοφία μιας ζωής καθώς κοιτά κατάματα τους επίμονους δαίμονες της παιδικής του ηλικίας, ολοκληρώνοντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο μια ανεπανάληπτη κινηματογραφική διαδρομή 25 χρόνια πριν το θάνατό του. Στους δύο ανήλικους πρωταγωνιστές και ιδίως στον χαρακτήρα του Αλέξανδρου, ο Μπέργκμαν πραγματεύεται μέρος της δικής του νιότης η οποία είχε κάποτε βρεθεί στη σκιά ενός αυταρχικού πατέρα. Το πέρασμα από την ζεστασιά και την ανοικτότητα της φυσικής τους οικογένειας στον βάναυσο, σχεδόν μοναστηριακό συντηρητισμό εκείνης του Επισκόπου Έντβαρντ εγγράφεται αριστοτεχνικά στη φωτογραφία του θρυλικού Σβεν Νίκβιστ μέσα από μία παλέτα που κινείται από τη θερμότητα του γενναιόδωρου χρώματος στην ψυχρότητα ενός στραγγισμένου από ζωή λευκού.

Με το μεταφυσικό στοιχείο να παίζει το δικό του καίριο ρόλο στο «Φάννυ και Αλέξανδρος» και τα σύνορα μεταξύ του κόσμου των ζωντανών και των νεκρών να μην είναι αδιαπέραστα - τουλάχιστον στη φαντασία του μικρού Αλέξανδρου - ο κορυφαίος Σουηδός δημιουργός παραδίδει εδώ ένα κατάπυκνο στις επιμέρους εκφάνσεις του παραμύθι. Όχι τυχαία η ταινία κλείνει με ένα τέτοιο το οποίο ακούει ο πρωταγωνιστής από τα χείλη της γιαγιάς του, λυτρωμένος και εσωτερικά αναθρεμένος πια όταν όλα τα εφιαλτικά σκοτάδια της πρόωρης ενηλικίωσής του έχουν - για την ώρα - τελειώσει. 

Πίσω από τους χαρακτήρες που μας συστήνει, στο παραμύθι αυτό πρωταγωνιστούν η σημασία του συναισθήματος, του ανθρώπινου δεσμού, της ελευθερίας του πνεύματος και της επιθυμίας. Στοιχεία απαραίτητα όχι μόνο για μια ζωή βιώσιμη αλλά και για την καλλιτεχνική δημιουργία - ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως αφαιρουμένου του ανταγωνιστή οι βασικοί χαρακτήρες της ιστορίας είναι μέλη θεατρικής ομάδας. Και όσο για τον τρόπο με τον οποίο μετράει αυτά τα στοιχεία ο Μπέργκμαν, αυτό είναι το απόλυτα αληθινό και ταυτόχρονα υποκειμενικής έκτασης μέτρο της απώλειας. Εκείνο δηλαδή που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο λειτουργούσε ανέκαθεν σαν καταλύτης της φιλμογραφίας του, από το «Καλοκαίρι με τη Μόνικα» ως την «Έβδομη Σφραγίδα» και από τις Σκηνές από Έναν Γάμο μέχρι το «Κραυγές και Ψίθυροι».