8:26
20/8

Essential Cinema #153: «Ο Κύριος Βερντού» (1947) του Τσάρλς Τσάπλιν

Μακριά από την παιχνιδιάρικη αφέλεια, τον ακαταμάχητο συνδυασμό χιούμορ και συμπόνοιας των παλιότερων ταινιών του και την ουμανιστική διάθεση του θρυλικού χαρακτήρα του «αλητάκου», ο «Βερντού» συνιστούσε μια αιφνίδια αλλαγή τόνου και ύφους, αποτελώντας μια κατάμαυρη και αμοραλιστική ιστορία με πρωταγωνιστή ένα δολοφόνο γυναικών.

Αυτό που ο Τσάπλιν θέλησε ουσιαστικά να κάνει ήταν να αποδείξει πως η κωμωδία μπορεί συχνά να αγγίξει, ίσως και να απαλύνει, τα πιο επικίνδυνα θέματα, όσο και να πείσει ότι εκτός από διασκεδαστής, ο ίδιος ήταν και ένας ριψοκίνδυνος δημιουργός.

Ο «Βερντού» είναι ο μελαγχολικός θάνατος του γελωτοποιού που αδυνατεί να χαμογελάσει με όσα βλέπει

Αφορμή για την πραγματοποίηση του σχεδίου στάθηκε μια παλίοτερη πρόταση του Όρσον Γουέλς να τον σκηνοθετήσει στο ρόλο του διαβόητου δολοφόνου Λαντρί. Ο Τσάπλιν αρνήθηκε, βασιζόμενος ωστόσο αμυδρά στο σχέδιο ολοκλήρωσε χρόνια μετά τη δική του ταινία (μνημονεύοντας τον Γουέλς στα σεναριακά credits), την οποία βιάστηκε να αναγορεύσει σε επιτυχία, πιστεύοντας ότι το κοινό ήταν έτοιμο να δεχτεί από αυτόν μια πιο εξεζητημένη κινηματογραφική δήλωση.

Ο «Κύριος Βερντού» καταχωρίστηκε, παρ’ όλα αυτά,ως κωμικοτραγωδία, εντός και εκτός της οθόνης. Για πολλούς στάθηκε η καλλιτεχνική αυτοκτονία του δημοφιλούς σκηνοθέτη, ένας προκλητικός τρόπος να γεννήσει την αντιπάθεια όσων θα τον κατηγορούσαν λίγο καιρό αργότερα ως «διεφθαρμένο» και «κομμουνιστή», ζητώντας τον διωγμό του από την Αμερική.

Ο Τσάπλιν στέρησε από το κοινό την ψευδαίσθηση ότι η τέχνη, όπως και η αληθινή ζωή, πρέπει να έχει αυστηρά ηθικό υπόβαθρο

Ο Τσάπλιν εγκατέλειψε τελικά της Ηνωμένες Πολιτείες, αφού προηγουμένως τους είχε στερήσει κινηματογραφικά τον αγαπημένο τους «αλητάκο», όσο και την ψευδαίσθηση ότι η τέχνη, όπως και η αληθινή ζωή, πρέπει να έχει αυστηρά ηθικό υπόβαθρο. Τοποθετώντας τις πράξεις του ήρωά του στο ενδιάμεσο δυο παγκοσμίων πολέμων, βαφτίζοντάς τον πνευματικό τέκνο μιας αδηφάγου κοινωνίας, ο σκηνοθέτης καλωσόριζε με τον τρόπο του τους θεατές που είχαν ήδη αφήσει πίσω τους την εμπειρία μιας εμπόλεμης σύρραξης στην έλευση μιας νέας και σκοτεινής εποχής.

«Η γενοκτονία είναι η επιχείρηση με την οποία πλουτίζετε», είναι το κατηγορώ ενός σκεπτόμενου Τσάπλιν απέναντι στην εικόνα ενός κατ’ επίφαση πολιτισμένου κόσμου που καταδικάζει αμαρτωλούς σαν τον ήρωα την ίδια ώρα που διαπράττει αδιακρίτως τα δικά του εγκλήματα. Ο «Βερντού» είναι ο μελαγχολικός θάνατος του γελωτοποιού που αδυνατεί να χαμογελάσει με όσα βλέπει, όσο και η πιο ώριμη στιγμή στην καριέρα του Τσάπλιν. Ένα φιλμικό παράδοξο που χρειάστηκε δύο ολόκληρες δεκαετίες μέχρι να εκτιμηθεί, ίσως επειδή όλοι είχαν στο μεταξύ διαπιστώσει ότι όσα ρητόρευε ο κωμικός στο φιλμ αποτελούσαν, δυστυχώς, άρρηκτο πλέον κομμάτι της πραγματικότητάς τους.

MONSIEUR VERDOUX
ΗΠΑ, 1947
Σκηνοθεσία: Τσάρλι Τσάπλιν Σενάριο: Τσάρλι Τσάπλιν, Όρσον Γουέλς Φωτογραφία: Ρόλαντ Τόθερο Πρωταγωνιστούν: Τσάρλι Τσάπλιν, Άλισον Ρόνταν, Μέιντι Κορέλ Μουσική: Τσάρλς Τσάπλιν Διάρκεια: 123'