12:10
2/6

«Shower Boys»: Οι επικεφαλής των σημαντικότερων κινηματογραφικών φεστιβάλ για παιδιά μιλούν στο ΣΙΝΕΜΑ

Διάγουμε μία περίοδο καθολικής κοινωνικής ευθιξίας; Πόσο υπονομεύεται η πρωτοβουλία και ο ρόλος των εκπαιδευτικών αν πρέπει να θεωρούν πλέον τα πάντα ως κάτι «αμφιλεγόμενο»; Μήπως τα παιδιά είναι περισσότερο έτοιμα στο να καλοδεχθούν κινηματογραφικές ιστορίες συμπερίληψης σε αντίθεση με τους ανέτοιμους γονείς; Μπορεί η εκπαίδευση να λειτουργήσει με ρήτρες αποποίησης ευθυνών;

Η πρόσφατη σχολική προβολή της βραβευμένης ταινίας μικρού μήκους «Shower Boys» του Κρίστιαν Ζέτερμπεργκ απασχόλησε ποικιλοτρόπως τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, αποκαλύπτοντας - στις περισσότερες περιπτώσεις - ένα στρεβλό πρίσμα που προτιμά να υποκύψει στην σκανδαλοθηρία παρά να δώσει βήμα για εποικοδομητικό, απαραίτητο διάλογο.

Με αυτό το σκεπτικό, το ΣΙΝΕΜΑ απευθύνθηκε στους τρεις επικεφαλής των σημαντικότερων δράσεων της χώρας που έχουν ως αποστολή την κινηματογραφική εκπαίδευση των μικρών θεατών, τρεις καλλιτεχνικούς διευθυντές/-τριες κινηματογραφικών φεστιβάλ που έχουν πολυετή εμπειρία, θεμελιώδη προσφορά, υπεύθυνες θέσεις και σαφείς «θέσεις» ως προς την ευθύνη (και ανάγκη) των πολιτιστικών φορέων να διευρύνουν την αντίληψη των παιδιών.

Ευχαριστώ και προσωπικά τον Δημήτρη Σπύρου, Καλλιτεχνικό Διευθυντή του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους, την Καλλιόπη Χαραλάμπους, Διευθύντρια του Παιδικού και Εφηβικού Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αθήνας και την Ρέα Αποστολίδη, Διευθύντρια του CineDoc Kids, για την θετική ανταπόκριση στο κάλεσμα και τον ακέραιο λόγο τους.

«Δυστυχώς, υπάρχει η αντίληψη σε πολλούς ότι μια κινηματογραφική ταινία που απευθύνεται σε παιδιά πρέπει να είναι εντελώς απλοϊκή και να δίνει έτοιμες και μασημένες απαντήσεις. Αλλά ούτε ο ρόλος του κινηματογράφου είναι να δίνει έτοιμες απαντήσεις, ούτε τα παιδιά είναι ανόητα».

Η χρησιμότητα των Τεχνών στην εκπαιδευτική διαδικασία δεν αμφισβητείται πλέον από κανένα. Αλλά η λέξη χρησιμότητα έχει διαφορετική σημασία από τη λέξη αναγκαιότητα και ασφαλώς απέχει παρασάγγες από αυτό που είχε πει πριν 2.500 περίπου χρόνια ο Πλάτων ότι «βάση της παιδείας πρέπει να είναι η Τέχνη».

Όταν πριν 26 χρόνια δημιουργήσαμε το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους, είχαμε την πεποίθηση ότι η Κινηματογραφική Εκπαίδευση δεν ήταν απλώς χρήσιμη αλλά αναγκαία για το ελληνικό σχολείο. Ήταν ένα από τα Δικαιώματα των Παιδιών κι ως εκ τούτου υποχρέωση του επίσημου σχολείου, δηλαδή της ίδιας της Πολιτείας να τους το εξασφαλίσει. Ήταν η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στη χώρα μας για την κινηματογραφική εκπαίδευση και την προώθηση του κινηματογράφου για παιδιά και νέους. Το γεγονός ότι τα ίδια τα παιδιά και οι νέοι, οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί ως άτομα και όλοι οι φορείς της εκπαίδευσης, αγκάλιασαν από την πρώτη στιγμή το Φεστιβάλ μας και μέσα στην εικοσιπενταετία της λειτουργίας μας η συνεργασία αυτή βαθαίνει και διευρύνεται, αποδεικνύει πως πράγματι υπήρχε αλλά κι ότι εξακολουθεί να υπάρχει αυτή η ανάγκη.

Την ευθύνη του φορέα μας την αντιλαμβανόμαστε ως εξής. Πέραν του αυτονόητου που είναι η παροχή ποιοτικού κινηματογραφικού και οπτικοακουστικού περιεχομένου για τα παιδιά και τους νέους, οφείλουμε να δίνουμε έναν διαρκή και σκληρό αγώνα για να δημιουργούμε τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε αυτό το περιεχόμενο να φτάνει σε όλα τα παιδιά, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς.

Για τον σκοπό αυτό πρέπει να ακούμε τη γνώμη και να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες των ίδιων των παιδιών, τα οποία πρέπει να συμμετέχουν ενεργά σ’ αυτή τη διαδικασία, να είναι κυριολεκτικά συνεργάτες μας. Πρέπει επίσης να συνεργαζόμαστε με τους εκπαιδευτικούς, να τους εκπαιδεύουμε και να εκπαιδευόμαστε από αυτούς. Πρέπει να συνεργαζόμαστε και να ενημερώνουμε τους γονείς των παιδιών. Αρκετοί απ’ αυτούς δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για τη λειτουργία της τέχνης του κινηματογράφου. Τον θεωρούν είτε μια απλή διασκέδαση, είτε σαν κάτι εντελώς άχρηστο ή ακόμα κι επικίνδυνο. Πολλές φορές, άθελά τους, φέρνουν σε δύσκολη θέση τα ίδια τους τα παιδιά. Χρειάζεται να έχουμε υπομονή και επιμονή.

Πρέπει να συνεργαζόμαστε με τις επίσημες Αρχές της Αυτοδιοίκησης και της Πολιτείας για να εξασφαλίζουμε τους κατάλληλους πόρους, τις κατάλληλες υποδομές και τις καλύτερες διαδικασίες. Πρέπει να ενημερώνουμε σωστά και να συνεργαζόμαστε αρμονικά, όπως ορίζει το θεσμικό πλαίσιο. Αλλά ο καλλιτεχνικός διευθυντής πρέπει, για χάρη των παιδιών, να έχει το θάρρος, να ασκεί δημόσια κριτική όταν διαπιστώνει αδιαφορία ή ακόμη και να συγκρούεται.

Η κινηματογραφική εκπαίδευση είναι δικαίωμα των παιδιών και κανείς δεν έχει δικαίωμα να τους το στερεί. Έτσι αντιλαμβάνομαι εγώ αυτήν υπόθεση κι έτσι έχουμε πορευτεί αταλάντευτα επί 26 συνεχή χρόνια. Προσωπικά νιώθω πως έχουμε αναλάβει μια πολύ υπεύθυνη αποστολή.

Δυστυχώς, υπάρχει η αντίληψη σε πολλούς ότι μια κινηματογραφική ταινία που απευθύνεται σε παιδιά πρέπει να είναι εντελώς απλοϊκή και να δίνει έτοιμες και μασημένες απαντήσεις. Αλλά ούτε ο ρόλος του κινηματογράφου είναι να δίνει έτοιμες απαντήσεις, ούτε τα παιδιά είναι ανόητα.

Oρισμένοι ενήλικες έχουν εντελώς λανθασμένη αντίληψη της παιδικότητας. Όμως, εδώ και αρκετές δεκαετίες, έχει αποδειχθεί από τις κοινωνικές επιστήμες ότι στην κάθε εποχή η παιδική ηλικία νοηματοδοτείται διαφορετικά, επομένως δεν αποτελείται από κάποια αμετάβλητα και προκαθορισμένα γνωρίσματα. Υπάρχει ρευστότητα, εξέλιξη, νέα δεδομένα.

Σήμερα μπορούμε να απαγορεύσουμε στα παιδιά να πάνε στο σινεμά να δουν μια ταινία, κατάλληλη ή ακατάλληλη αλλά δεν μπορούμε να τα εμποδίσουμε να βλέπουν ταινίες και χιλιάδες άλλες εικόνες από τους υπολογιστές τους κι από τα κινητά τους τηλέφωνα. Και δυστυχώς εκεί υπάρχει άφθονο πορνογραφικό και ηδονοβλεπτικό υλικό. Όσοι oi γονείς νομίζουν ότι μόνο «τα παιδιά των άλλων» βλέπουν αυτά τα αίσχη, ενώ τα δικά τους έχουν σωστή αγωγή στο σπίτι και αποστρέφουν το βλέμμα, όταν κατά την πλοήγησή τους στο διαδίκτυο συναντούν τέτοιο περιεχόμενο, κάνουν μια υπόθεση που είναι τραγικά λανθασμένη και κατ’ εμέ επικίνδυνη.

[ΣτΣ: Το θέμα με την σχολική προβολή του «Shower Boys» στην Ελλάδα έρχεται λίγες εβδομάδες μετά από ένα ανάλογο συμβάν στις ΗΠΑ, όπου δασκάλα έδειξε το άγαλμα του Δαυίδ του Μιχαήλ Άγγελου, και κάποιοι γονείς το θεώρησαν πορνογραφικό]. Στις ΗΠΑ αντιδράσεις για τέτοια ζητήματα δεν συμβαίνουν μόνο σήμερα αλλά ανέκαθεν. Ειδικά όσον αφορά στις κινηματογραφικές ταινίες. Αναφέρω για παράδειγμα το μεγάλο σκάνδαλο που ξέσπασε στις ΗΠΑ όταν ακόμα ο κινηματογράφος βρισκόταν στα σπάργανα. Το 1896 προβλήθηκε το ταινιάκι «Το φιλί της Μέι Ίρβιν» των εργαστηρίων του Τόμας Έντισον, διάρκειας μόλις 18 δευτερολέπτων και ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων. Συντηρητικά πλήθη απαιτούσαν την απαγόρευση της προβολής του, δημιούργησαν ειδική οργάνωση που την ονόμασαν «Λεγεώνα της Κοσμιότητας» για να προστατέψουν δήθεν την κοινωνία από τα «ανήθικα» φιλμς κι έγραψαν και ειδικό όρκο: «Ορκίζομαι να προστατέψω την Αμερική από τα άσεμνα φιλμς κλπ».

Αυτό όμως το μάθαμε διαβάζοντας ιστορίες για τον κινηματογράφο, ενώ το γεγονός με το άγαλμα του Δαβίδ το έμαθε όλος ο πλανήτης σε μια μέρα. Ζούμε στην ψηφιακή εποχή και η πληροφορία ταξιδεύει αστραπιαία. Αντίστοιχα στην Ελλάδα ο κινηματογράφος ανεξαρτήτως περιεχομένου θεωρείτο βλαπτικός για τα παιδιά επί δεκαετίες. Λεπτομέρειες μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο «Όταν ο κινηματογράφος πήγε σχολείο και γύρισε με κλάματα» του Νίκου Θεοδοσίου που κυκλοφορεί από τις εκπαιδευτικές εκδόσεις του Φεστιβάλ μας.

Όσο για το περιστατικό που συνέβη στου Ζωγράφου, πολύ συχνά υπάρχουν έντονες αντιδράσεις γονέων σε σχολεία, για διάφορους λόγους. Αυτό το θέμα πήρε διαστάσεις γιατί πολλά μέσα ενημέρωσης και τα σόσιαλ μίντια αναπαρήγαγαν χωρίς έλεγχο μια πληροφορία που αποδείχτηκε πως ήταν εντελώς λανθασμένη. Η περίπτωση είναι ο ορισμός αυτού που ονομάζεται φέικ νιούζ.

Ακόμη κι όταν η επιλογή κάποιου εκπαιδευτικού γεννά αντιδράσεις, αυτές φυσιολογικά διευθετούνται με τον διάλογο εντός του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου για τη σχολική λειτουργία. Η διαχείριση τέτοιων θεμάτων στη βάση εξωδίκων - που αποζητούν εναγωνίως τη δημοσιοποίησή τους - δημιουργεί υποψίες ότι η υπόθεση ξεφεύγει από τα όρια του γνήσιου γονεϊκού ενδιαφέροντος.

Στη σημερινή εποχή ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν είναι ίδιος με αυτόν του παρελθόντος. Είναι περισσότερο πολύπλοκος. Πέρα από τις πολλές γνώσεις που πρέπει να έχει πάνω σε όλα αυτά που έχει φέρει η νέα εποχή - γιατί αλίμονο αν το σχολείο βαδίζει ερήμην της πραγματικότητας και των πραγματικών αναγκών των παιδιών του σήμερα κι όχι αυτών του χθες - πρέπει να επικοινωνεί με τα παιδιά με ένα βλέμμα. Να κατανοεί τα προβλήματά τους, τη σκέψη τους, τα συναισθήματά τους και τις ανάγκες τους. Να είναι γι’ αυτόν το κάθε παιδί μια ξεχωριστή προσωπικότητα και να τον απασχολεί η ιδιαιτερότητά του. Να αναζητά τρόπους να το πλησιάσει. Να κερδίσει την εμπιστοσύνη του. Είναι λειτούργημα αυτό που κάνει. Δεν γίνεται να κάνει σωστά τη δουλειά του με το πιστόλι στον κρόταφο.

Είμαστε αναφανδόν υπέρ του δικαιώματος του δασκάλου και της δασκάλας, στη βάση της παιδαγωγικής του επάρκειας και της γενικότερης κατάρτισης τους, να μιλήσουν στους μαθητές και στις μαθήτριες τους για δύσκολα θέματα. Εμπιστευόμαστε το κριτήριο των εκπαιδευτικών να διακρίνουν τι τραυματίζει και τι όχι τα παιδιά, καλύτερα από πολλούς άλλους. Το «αμφιλεγόμενο» είναι κάτι που πρέπει να δοθεί χώρος στην εκπαίδευση να το διαχειριστεί.

Η μεγάλη ελπίδα όλων μας είναι ένα σύγχρονο και δημοκρατικό σχολείο, είναι η αναβάθμιση του ρόλου του εκπαιδευτικού. Είναι η εμπιστοσύνη της κοινωνίας στο ρόλο του εκπαιδευτικού. Είναι η ενεργή στήριξη του εκπαιδευτικού από τους τους κοινωνικούς φορείς και πρώτα – πρώτα από την ίδια την πολιτεία.

Δημήτρης Σπύρου
Διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους

«Μόνο ο επαγγελματισμός των φορέων που κάνουν κινηματογραφική εκπαίδευση στη χώρα μπορούν να αντιπαρατεθούν με την υποκρισία και την καχυποψία των ημερών»

Το ζήτημα που ανέκυψε με τη στοχοποίηση μιας δασκάλας που αποφάσισε να προβάλει στην τάξη της μια ταινία που θίγει με εύγλωττο τρόπο το θέμα της τοξικής αρρενωπότητας και της κοινωνικής πίεσης που θέλει στερεοτυπικά τα αγόρια να είναι «άντρες» από τη βρεφική κιόλας ηλικία, μάς φέρνει μπροστά σε παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας που είναι αδύνατον να παραβλέψουμε.

Τίθεται πρώτα και κύρια ένα ζήτημα εμπιστοσύνης προς τους ειδικούς που, προσωπικά, μου θυμίζει την έλλειψη εμπιστοσύνης στους επιστήμονες την εποχή της πανδημίας.

Πόσο εύκολο μάς είναι να δεχτούμε την αναίρεση της στοχευμένης πρωτοβουλίας του Ελληνικού Κέντρου Κινηματόγραφου να επιλέξει το οπτικοακουστικό υλικό που θα προτείνει στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση; Ποιοι είναι αρμόδιοι να επιλέξουν μια ταινία για παιδιά και εφήβους που θα προβληθεί στo ελληνικό σχολείο και γιατί επιτρέπουμε ως κοινωνία να αμφισβητούμε την εξειδίκευση που έχουν ως φορείς; Πώς μπήκε στο μικροσκόπιο η επιλογή ενός εκπαιδευτικού και το υλικό που θεωρεί κατάλληλο να διδάξει στην τάξη του; Πώς κάποιοι υπερπροστατευτικοί (;) γονείς φτάνουν στο σημείο να παρεμβαίνουν στην εκπαιδευτική διαδικασία και να στέλνουν εξώδικα σε καθηγητές και διευθυντές σχολείων;

Επιπλέον, βιώσαμε για άλλη μια φορά την τρομοκρατία των fake news που παρουσίασαν ψευδώς και με χυδαίο τρόπο μια ταινία ως ερωτική, ενώ δεν ήταν! Η γνώμη αυτή υιοθετήθηκε από σχεδόν όλα τα ΜΜΕ και μέσα κοινωνικής δικτύωσης (εκτός από μερικές εξαιρέσεις). Και, όπως πάντα, αυτοί που φωνάζουν δυνατά και με πάθος τραβούν την προσοχή. Η ψευδής πληροφορία διαχύθηκε γρήγορα με εντυπωσιακούς click bait τίτλους, ενώ οι περισσότεροι δεν μπήκαν στον κόπο να δουν την ταινία και να διασταυρώσουν την πληροφορία που ήθελε δασκάλα να δείχνει ακατάλληλη ταινία στην τάξη!

Θα ήθελα να τοποθετηθώ ειδικά στη μεθοδολογία που ακολουθούμε στο Παιδικό και Εφηβικό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αθήνας στη διαδικασία επιλογής ταινιών για τα σχολεία.

Οι ταινίες επιλέγονται από τη διεθνή κινηματογραφική παραγωγή για παιδιά και νέους από την ομάδα Προγράμματος του Φεστιβάλ και ακολουθεί συζήτηση και συμβουλευτική από την ομάδα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων καθώς και από παιδοψυχολόγο για την ηλικιακή κατηγοριοποίηση των ταινιών.

Ειδικά στο θέμα των ηλικιακών ομάδων, έχουμε παρατηρήσει ότι συχνά υπάρχει απόσταση ανάμεσα στην ηλικιακή κατηγοριοποίηση που συναντάμε στα φεστιβάλ των χωρών της Βόρειας Ευρώπης και της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Και ενώ κάθε παιδί - θεατής είναι ένας μοναδικός δέκτης του μηνύματος της κάθε ταινίας, αφού είναι μοναδική προσωπικότητα, οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες κάθε περιοχής διαμορφώνουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούν να παρουσιαστούν οι ταινίες για παιδιά και νέους. Σε αυτή τη διαδικασία, είναι πολύτιμη η συμβολή ενός παιδοψυχολόγου, αλλά και των συνεργατών εκπαιδευτικών, οι οποίοι τροφοδοτούν με γνώση την ομάδα επιλογής προγράμματος.

Κατά τη διαδικασία της επιλογής λαμβάνεται υπόψη η ηλικιακή/αναπτυξιακή φάση στην οποία βρίσκεται το κοινό - στόχος, το είδος το οποίο «μιλάει» καλύτερα σε κάθε ηλικιακή ομάδα, η διάρκεια και η γλώσσα του έργου σε σχέση με το κοινό στο οποίο απευθύνεται, καθώς και η καταλληλότητα των θεματικών που πηγάζουν από τις ταινίες.

Αναφέρομαι στη μεθοδολογία που χρησιμοποιούμε, γιατί θεωρώ ότι είναι η πιο εμπεριστατωμένη απάντηση στα fake news, το λαϊκισμό και την υπερσυντηρητική ατζέντα ακραίων ομάδων τα οποία βιώσαμε τις τελευταίες ημέρες. Μόνο ο επαγγελματισμός των φορέων που κάνουν κινηματογραφική εκπαίδευση στη χώρα και η κατάρτιση των αρμοδίων που επιλέγουν ταινίες για παιδιά και εφήβους μπορούν να αντιπαρατεθούν με την υποκρισία και την καχυποψία των ημερών. Και φυσικά, ζητούμενο είναι η θεσμική θωράκιση και προστασία των φορέων αυτών.

Καλλιόπη Χαραλάμπους
Διευθύντρια του Παιδικού και Εφηβικού Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αθήνας

«Παρά την εντύπωση ενός "ηθικού πανικού" που παρουσιάστηκε στα ΜΜΕ, πιστεύω ότι αυτή η αντίληψη δεν εκφράζει την πλειοψηφία των Ελλήνων»

Η ταινία «Shower Boys» προβάλλεται καθημερινά σε παιδικά φεστιβάλ, σχολεία και εκπαιδευτικές πλατφόρμες σε ολόκληρη την Ευρώπη. Από την πρώτη του προβολή, το 2021, την έχουν ήδη δει χιλιάδες παιδιά σε όλον τον κόσμο. Το «Shower Boys» έχει λάβει πολλαπλά βραβεία, συμπεριλαμβανομένου του βραβείου του European Children's Film Association το 2022, το οποίο έγραψε για την ταινία: 

«Μέσω του λεπτού σεναρίου, η εξαιρετική υποκριτική και το μοντάζ, η ταινία αντικατοπτρίζει την πολυπλοκότητα του να μεγαλώνεις ως αγόρι και να εξερευνάς ελεύθερα τα συναισθήματα και τις επιθυμίες σου. Οι κύριοι χαρακτήρες διδάσκονται ότι μπορούν να είναι είτε "άνθρωπος ή ποντίκι", αλλά η ιστορία σταδιακά αποδομεί αυτού του είδους τα στερεότυπα».

Η ταινία θίγει το θέμα της αρσενικής ταυτότητας, ένα ιδιαίτερα επίκαιρο θέμα που μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στην ισότητα των φύλων και την σταδιακή αλλαγή των στερεοτύπων που έχουμε ως κοινωνία για το πώς πρέπει ή δεν πρέπει να συμπεριφέρονται οι άντρες  - στερεότυπα που έχουν σοβαρές συνέπειες στις ζωές όλων μας. 

Για τους λόγους αυτούς πιστεύω ότι αποτελεί μια εξαιρετική επιλογή για το Cinedu, την πρώτη πλατφόρμα στην Ελλάδα που χρησιμοποιεί ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ ως εκπαιδευτικά εργαλεία. Η φιλοσοφία του Cinedu είναι, μέσα από το σινεμά, να δώσει την ευκαιρία σε παιδιά και νέους να διευρύνουν τη γνώση τους γύρω από θέματα που είναι επίκαιρα, και να αναπτύξουν τη δική τους κρίση γύρω από ιδέες και πεποιθήσεις που καθορίζουν την  κοινωνία μας. Τους δίνει την ευκαιρία να ταξιδέψουν σε άγνωστους κόσμους, να κινηθεί η περιέργειά τους, να τροφοδοτηθεί ο ενθουσιασμός τους για τη γνώση ενώ παράλληλα αναπτύσσουν την κριτική τους σκέψη και τη γλωσσική τους επάρκεια.

Είναι φυσικό και αναμενόμενο ένα μικρό μέρος της κοινωνίας μας να είναι επιφυλακτικό κάθε φορά που νέα, πιο σύγχρονα εργαλεία εισάγονται στην εκπαιδευτική διαδικασία και να αντιστέκεται σε οποιαδήποτε αλλαγή - ειδικά όταν νιώθει ότι θίγονται κάποιες παραδοσιακές πεποιθήσεις του.

Ωστόσο η πρόθεση ενός γονέα να κινηθεί νομικά εναντίον αυτής της πρωτοβουλίας -  με αφορμή το πολυβραβευμένο «Shower Boys» - δείχνει μια ακραία οπισθοδρομική αντίληψη. Παρά την εντύπωση ενός «ηθικού πανικού» που παρουσιάστηκε στα ΜΜΕ, πιστεύω ότι αυτή η αντίληψη δεν εκφράζει την πλειοψηφία των Ελλήνων και μακροπρόθεσμα δεν μπορεί να ανακόψει την εξέλιξη της κοινωνίας μας.

Ρέα Αποστολίδη
Διευθύντρια του CineDoc Kids

Την Τρίτη 30 Μαΐου η Ευρωπαϊκή Ένωση Παιδικού Κινηματογράφου (ECFA) δημοσιοποίησε την παρακάτω δήλωση σε σχέση με τις αντιδράσεις που πυροδότησε η προβολή της σουηδικής ταινίας. Την παραθέτουμε αυτούσια.

Πριν λίγες ημέρες εμφανίστηκε στα ελληνικά ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα ενημέρωσης ένα κύμα ηθικού πανικού, με αφορμή την προβολή μιας βραβευμένης σε διεθνή παιδικά κινηματογραφικά φεστιβάλ ταινίας σε ένα σχολείο της Αθήνας (“Shower Boys”, Christian Zetterberg, 2021, Σουηδία, 9’).

Δεν έχει ιδιαίτερο νόημα να επιχειρηματολογήσει κανείς για το αν η ταινία ήταν πορνό, όπως ειπώθηκε ευθέως ή υπονοήθηκε σε τηλεοπτικές εκπομπές και ποικίλα δημοσιεύματα - αν αυτοί οι δημοσιογραφούντες είχαν δει την ταινία πριν αποφανθούν, θα ήξεραν ότι δεν είναι.

Έχει όμως νόημα να μιλήσει κανείς για την ουσία, ειδικά εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης Παιδικού Κινηματογράφου (ECFA), ενός φορέα που εκφράζει συλλογικά την κοινότητα όλων εκείνων των φορέων που ασχολούνται με τη σύνδεση της τέχνης του κινηματογράφου με την παιδική ηλικία και την εκπαίδευση στην Ευρώπη. Τα 163 μέλη της ECFA σε 42 χώρες είναι κινηματογραφικά φεστιβάλ, φορείς κινηματογραφικής εκπαίδευσης, παραγωγοί και διανομείς ταινιών, εθνικά κέντρα κινηματογράφου κλπ. Η πλειονότητα αυτών των φορέων συνεργάζονται στενά με την επίσημη εκπαίδευση σε όλη την Ευρώπη.

Η ταινία "Shower Boys" έλαβε το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους της ECFA το 2022. Τα βραβεία επιλέγονται από τα μέλη βάσει των αρχών της ECFA και ειδικότερα:

- Η ταινία που επιλέγεται πρέπει να καλύπτει βασικές παραδεδεγμένες αρχές της κοινωνίας μας, όπως η ανοχή, η μη βία, η αυτοανάπτυξη, η αλληλεγγύη κλπ.

- Η ταινία που επιλέγεται πρέπει να σέβεται την οπτική των παιδιών και να αφηγείται την ιστορία με τρόπους που τα παιδιά να μπορούν να κατανοήσουν και να ταυτιστούν.

- Η ταινία που επιλέγεται πρέπει να προωθεί χειραφετητικά συναισθήματα, να στηρίζει την ποικιλομορφία και τη συμπεριληπτικότητα και να σέβεται την ισότητα.

- Ο επαγγελματισμός στην παραγωγή της ταινίας μπορεί να θεωρηθεί ως δείγμα σεβασμού προς το νεανικό κοινό.

Οι αρχές αυτές της ECFA είναι φυσικά προοδευτικές και είναι βέβαιο ότι ορισμένοι θα ανατριχιάζουν από απέχθεια διαβάζοντάς τις. Επίσης, είναι ευθυγραμμισμένες με όσα επιβάλλει και η ελληνική έννομη τάξη, έχοντας ενσωματώσει τις γενικές διεθνείς παραδοχές βάσει των οποίων λειτουργεί σήμερα ο κόσμος μας – τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Άσκηση των Δικαιωμάτων του Παιδιού κά.

Αν λοιπόν τίθεται ένα ερώτημα προς την ελληνική κοινωνία με την υπόθεση που με θλίψη είδαμε να εκτυλίσσεται την περασμένη εβδομάδα στην ελληνική (για την ώρα) δημόσια σφαίρα είναι το εξής: Ποιος είναι ο θεματοφύλακας των δικαιωμάτων των παιδιών; Και τελικά, αν δεν επιτρέψουμε στους δασκάλους να τα καθοδηγήσουν με ασφάλεια και στη βάση της κατάρτισής τους στην ουσιαστική πραγμάτωση των δικαιωμάτων τους, ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου στη σύγχρονη κοινωνία;

Κατά τη γνώμη μας, οι δημιουργοί της τέχνης του κινηματογράφου, όπως και κάθε τέχνης, έχουν το δικαίωμα να εκφράζονται και είναι καθήκον των κοινωνιών μας να διαμορφώνουν τις οδούς από τις οποίες η τέχνη θα φτάνει χωρίς αποκλεισμούς σε όλα τα μέλη τους, και στα παιδιά.

Η ένταση της αντίδρασης ορισμένων υπερσυντηρητικών φωνών σε μια ταινία μικρού μήκους εννιά λεπτών που μιλά διεισδυτικά και νηφάλια ακριβώς για το πόσο εύκολα μπορεί κανείς να εξουδετερώσει αυτές τις φωνές με τη στάση του, δείχνει ξεκάθαρα την ισχύ του κινηματογραφικού μέσου και μας δίνει τη δύναμη να συνεχίζουμε ακάθεκτοι τις δραστηριότητές μας.

Παντελής Παντελόγλου
Πρόεδρος Ευρωπαϊκής Ένωσης Παιδικού Κινηματογράφου (ECFA)
Αναπλ. Καλλιτεχνικός διευθυντής Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους