10:55
29/11

Μουντιάλ στο ΣΙΝΕΜΑ #7: Σουηδία 1958, η απόλυτη θεωρία συνωμοσίας

Μικρές και μεγάλες ιστορίες που ενώνουν τον θρύλο με την πραγματικότητα, ντοκιμαντέρ που βλέπουν πέρα από τις γραμμές του γηπέδου, ποδοσφαιριστές-ηθοποιοί και η αθέατη σχέση του αθλήματος με την πολιτική. Η ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου μέσα από ένα κινηματογραφικό πρίσμα.

Από τον Τάσο Μελεμενίδη

Η πολυνίκης των παγκοσμίων κυπέλλων ποδοσφαίρου, η Βραζιλία, συχνά ακολουθεί συνειρμικά ως σκέψη μετά από κάθε αναφορά στην λέξη Μουντιάλ. Δεν είναι μόνο οι 5 τίτλοι που έχει κατακτήσει, αλλά ότι έφτιαξε τον μύθο της ομάδας που παίζει επιθετικό ποδόσφαιρο και κερδίζει υποστηρίζοντας την πρωτοβουλία του ατομικού ταλέντου. Αυτό τουλάχιστον συνέβαινε ως το 1970, εκεί όπου η βραζιλιάνοι παρουσίασαν την τέλεια εικόνα της ατομικής έκφρασης, κλείνοντας εντυπωσιακά μια ολόκληρη εποχή για το ποδόσφαιρο, αυτή των ανοιχτών χώρων που έδινε την ευκαιρία σε χαρισματικούς τεχνίτες να εκμεταλλεύονται τις ικανότητές τους. Η εθνική ομάδα της χώρας πάντως συνέχισε και μετά να δίνει ελευθερία στους παίκτες της μέσα στο γήπεδο, μέχρι που συνειδητοποίησε πως μόνο ο εξευρωπαϊσμός της θα έφερνε αποτελέσματα, κάτι που συνέβη το 1994 και το 2002. Αυτά όμως είναι δεδομένα που αναλύονται σήμερα. Ως το 1958 η Βραζιλία ήταν μια κατά διαστήματα φαντεζί ομάδα, που δεν έδειχνε έτοιμη όμως να διεκδικήσει τίτλους, μέχρι που μια μαγική φουρνιά παικτών άλλαξε το μέλλον της.

Στο έδαφος της ψυχροπολεμικά ουδέτερης Σουηδίας, οι Βραζιλιάνοι είχαν ως κερασάκι της τούρτας που αποτελούνταν από τους Ντιντί, Βαβά και Γκαρίντσα, τον 17χρονο Πελέ, και παρουσίασαν μια ομάδα που θεωρήθηκε αχτύπητη από τους υπόλοιπους και σε αντίθεση με αρκετές διοργανώσεις του παρελθόντος, κανείς δε μπορούσε να αμφισβητήσει την ανωτερότητά τους. Στη Σουηδία μπήκαν πάλι αρκετά γκολ, ο Γάλλος Ζιστ Φοντέν πέτυχε ένα ασύλληπτο (και αξεπέραστο ως σήμερα) ρεκόρ σκοράροντας 13 φορές, ενώ τον οίστρο των Βραζιλιάνων μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν μόνον οι Άγγλοι – οι δυο τους ευθύνονται για την πρώτη λευκή ισοπαλία στην ιστορία της διοργάνωσης. Στους ημιτελικούς Βραζιλία και Γαλλία πρόσφεραν σπουδαίο θέαμα, αλλά η μεγάλη έκπληξη έγινε στο ματς της γηπεδούχου Σουηδίας με την κάτοχο του τίτλου Δ. Γερμανία.

Οι Σουηδοί που δεν φαντάζονταν στην αρχή του τουρνουά πως θα μπορούσαν να φτάσουν τόσο ψηλά, κέρδισαν με 3-1 και έφτασαν να διεκδικούν το τρόπαιο κόντρα στη Βραζιλία. Αν και προηγήθηκαν νωρίς, δε μπόρεσαν να συγκρατήσουν τους αφιονισμένους βραζιλιάνους που με 2 γκολ του Πελέ έφτασαν στο εντυπωσιακό 5-2 και κατέκτησαν τον πρώτο τους τίτλο. Η πορεία της Σουηδίας στη διοργάνωση βρίσκεται στο background μιας όμορφης ταινίας πρώιμης ενηλικίωσης, το «Ένα Καλοκαιρινό Παραμύθι» του Ουλφ Μάμρος, γυρισμένο το 2000, με θέμα 2 παιδιά που περνούν το καλοκαίρι τους στη σουηδική επαρχία μαζί με έναν μοναχικό κύριο που γεμίζει με επιτυχία το κενό της πατρικής παρουσίας. Η ταινία διαδραματίζεται το 1958 και το Μουντιάλ «ζωντανεύει» μέσα από το ραδιόφωνο του σπιτιού, καθώς η χώρα ζει το πιο τρελό της ποδοσφαιρικό όνειρο ως τότε. Μήπως όμως όλα αυτά είναι ψέματα και μας δουλεύουν όλοι;

Το 2002 παρουσιάστηκε στην Σουηδία ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Konspiration 58» που σύστηνε στο κοινό τα μέλη μιας ομάδας με τον ομώνυμο τίτλο, η οποία ισχυριζόταν, και προσπαθούσε με διάφορους τρόπους να αποδείξει, μια σειρά από αδιανόητες θεωρίες. Βάζοντας στο επίκεντρο πως βρισκόμασταν στην πιο θερμή περίοδο του Ψυχρού Πολέμου και πως η ανάπτυξη της τηλεόρασης έδειχνε σιγά σιγά και τις δυνατότητες που είχε ως προπαγανδιστικό όπλο, η οργάνωση KSP58 υποστήριζε πως το Μουντιάλ της Σουηδίας δεν υπήρξε ποτέ και πως ό,τι είδε και γνωρίζει ο κόσμος από εικόνες, γυρίστηκε σε αμερικανικά στούντιο. Η οργάνωση θεωρούσε πως αυτό οφείλονταν στην στενή τότε σχέση μεταξύ FIFA και CIA, οι οποίες συνεργάστηκαν για να παρουσιάσουν ένα εντυπωσιακό και καλογυαλισμένο θέαμα για τα μάτια του δυτικού κόσμου.

Στο ντοκιμαντέρ τα μέλη της ομάδας, πέρα από κάποια επιχειρήματα για σπίτια που φαίνονται έξω από τα γήπεδα ενώ δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα, παρουσιάζουν περήφανα και ένα βιβλίο που περιγράφει την ολοκληρωμένη μελέτη τους για το θέμα, με τίτλο The Football Conspiracy. Παράλληλα μιλούν για τη δημιουργία του site τους (που τουλάχιστον μέχρι πριν λίγα χρόνια υπήρχε ακόμη) που τους έδωσε παγκόσμια αναγνώριση και πολλαπλασίασε πολύ γρήγορα τους υποστηρικτές αυτής της απίθανης θεωρίας συνωμοσίας. Το ντοκιμαντέρ μιλά και με την άλλη μεριά, με μέλη της εθνικής ομάδας που θεωρούν την KSP58 ως ένα επικίνδυνο γκρουπ φανατικών, και προσπαθεί να μην πάρει θέση, αφήνοντας στο τέλος μετέωρους τους θεατές για το τί τελικά συμβαίνει.

Μετά τους τίτλους τέλους όμως υπάρχει μάλλον το καλύτερο κομμάτι αυτής της παραγωγής. Ο σκηνοθέτης Γιόχαν Λέφστεντ, μετά την πρώτη προβολή της ταινίας του στην σουηδική τηλεόραση, ενημέρωσε τους θεατές πως τίποτα από αυτά που είδαν δεν είναι αληθινό. Σκοπός του ήταν να παρουσιάσει ένα πρόβλημα, που δυστυχώς με τα χρόνια γιγαντώθηκε (φυσικά και στη χώρα μας) με την ταχεία εξάπλωση των νέων μέσων. Πρόκειται για τα περίφημα fake news, την ευκολία που έχει ο οποιοσδήποτε σήμερα να ισχυριστεί ό,τι θέλει και να γίνει πιστευτός, καθώς η πιστοποίηση των πηγών μιας είδησης, σπάνια είναι προτεραιότητα του κοινού. Εφόσον λοιπόν με λίγα φωτομοντάζ και ένα ψεύτικο site, ο καθένας έχει και από μια θεωρία συνωμοσίας να υποστηρίξει, ο Λέφστεντ και οι συνεργάτες του καλούσαν το κοινό να θυμάται πως πρέπει να πάντα να ελέγχει την ακρίβεια των νέων που ακούει, καθώς μοιάζει απλούστερο από ποτέ να πέσει θύμα παραπληροφόρησης. Και βέβαια καθησύχασε τους συμπατριώτες του, επιβεβαιώνοντάς τους πως η πιο πετυχημένη εθνική ομάδα ποδοσφαίρου στην ιστορία της χώρας, ήταν όντως πραγματική.

Το διδακτικότατο «Konspiration 58» είναι σήμερα διαθέσιμο για όλους και μπορείτε να το δείτε παρακάτω (με αγγλικούς υπότιτλους).