Νέα Ήπειρος

Επειδή μου αρέσουν πολύ οι ταινίες, στεναχωριέμαι και πολύ όταν κάποια δεν μου αρέσει. Βέβαια, θα πει εύλογα ο κριτικός των κριτικών, το τι σου αρέσει και τι όχι δεν έχει την παραμικρή σημασία μπροστά στο τι είναι (και τι κάνει) μια ταινία και τι όχι. Με άλλα λόγια, άλλο ο ιμπρεσιονισμός κι άλλο η πραγματολογία. Σωστό, από μια πλευρά. Γιατί από την άλλη, την μόνη πλευρά που στέκει στην συζήτηση περί τέχνης, εκείνο που έχουμε στα χέρια μας για να συνομιλήσουμε με ένα έργο τέχνης είναι οι εντυπώσεις μας, η κατά προτίμηση φιλτραρισμένες μέσα από το ήθος, την εμπειρία, τις γνώσεις και το γούστο εντυπώσεις μας. Με αυτές συνεργάζεσαι για ένα κείμενο, με αυτές συνομιλεί ο καλοπροαίρετος αναγνώστης, αφού (όπως επιβάλλεται) έχει πρώτα απ’ ευθείας εκτεθεί στο έργο της τέχνης. Με αυτές συνομιλεί και η δημιουργία με την κριτική της.

Ο πρόλογος για να δώσω μια ένδειξη ευθύνης περί της δουλειάς και μια αντίληψη συμπόνιας (αντί «ενσυναίσθησης») προς τους δημιουργούς. Κι αυτό ισχύει είτε μιλώ για την μακρινή μεγαλο-δημιουργία ενός, φερ’ ειπείν, Σκορσέζε και των κατ’ εμέ δομικών ελαττωμάτων στις δημιουργικές επιλογές και εκτελέσεις των «Δολοφόνων» του, είτε για την πλησιέστερη μικρο-παραγωγή που επίσης, αν όχι παραπάνω, με το αίμα τους βγάζουν Έλληνες δημιουργοί και γενικώς άνθρωποι από χώρες που δεν είναι ιστορικά και πολιτικά ευνοημένες στην καλλιτεχνική παραγωγή και συγκυρία.

Η «Νέα Ήπειρος», ίσως γι’ αυτό έτσι τιτλοφορημένη, φιλοδοξεί -ίσως νοσηρά ρομαντικά- να φτιάξει νέα γη να κατοικήσει. Ο κόσμος μας δεν της αρκεί διόλου. Κι ας μην είναι επιτυχής ταινία, είναι ευγενής ταινία

Ωστόσο ζούμε σε μια χώρα που έχει υπογράψει ο Νικολαΐδης και ο Παναγιωτόπουλος – τους οποίους αναφέρω γιατί θα ήθελα να πιστεύω ότι αποτελούν πόλους αναφοράς των εδώ δημιουργών – ή ακόμα και άλλοι του ΝΕΚ, που αφήνει βαριά σφραγίδα ιδίως στο πρώτο ημίωρο της ταινίας, ή του νεο-σύμπαντος του Γιάννη Οικονομίδη που πείραξε την τράπουλα με την συνολική του τόλμη στην έκφραση και την κατάδειξη. Δίπλα σε αυτά τα παραδείγματα, ας αναφέρω ενδεικτικά λόγω ρομαντικής ιστορίας το «Αυτή η Νύχτα Μένει» του Παναγιωτόπουλου, η ταινία μας εδώ παραπατά.

Μεγαλύτερό της ελάττωμα, ίσως, το γεγονός ότι μοιάζει να εξαρτάται από τρεις άνυδρες επιλογές: Μία το στήσιμο του κεντρικού ανδρικού χαρακτήρα (ρομποτικός, νευρόσπαστος, πλήρης εντάσεων και βυθίσεων Χάρης Φραγκούλης), μία η εναπόθεση στο λούμπεν του κόσμου που περιγράφει και μία οι εκτενείς διαλογικές (και σε μια περίπτωση μη) σεκάνς που στυλώνουν θεατρογενώς το έργο. Ως προς το πρώτο ο Παγουλάτος (και ο Μεταξάς που παίζει και συν-συγγράφει) ακολουθούν την α λα «Naked» λογική ενός Μάικ Λι, τύπου «ιδού ο πυρετός του ανθρώπου, ακολούθα χωρίς να κρίνεις». Όμως ο χαρακτήρας τους δεν έχει την γοητεία και δεν έχει και την ποιότητα του μονολόγου/διαλόγου που δίνεται στον (ιστορικό) Ντέιβιντ Θιούλις. Πειράζει τόσο πολύ; Από μόνο του δεν είναι καταστροφή. Αλλά την συμπάθεια στον πρωταγωνιστή δεν πρέπει να την περιφρονείς. Ούτε να την εναποθέτεις στην βιωματική σύνδεση κάποιων εξ ημών θεατών.

Στο δεύτερο, το κομμάτι δηλαδή του κόσμου που απαιτείται να κινηθεί η ιστορία, λείπει η αγάπη προς τον κόσμο αυτόν. Όχι αγάπη που θα τον αναγάγει σε παραδείσιο χώρο, αγάπη που θα τον κοσμήσει με γωνιές, με πρόσωπα, με ήχους, εν τέλει με επιμέλεια που να μπορείς να κατοικήσεις μαζί με τους ήρωες. Εν τάχει ότι κάνει ο μπουρζουάς Παναγιωτόπουλος στις λούμπεν επισκέψεις του. Ακόμα πιο εν τάχει, χιούμορ. Λείπει προστακτικά από την ταινία. Μπορείς να δείξεις την υπαρξιακή απελπισία με χιούμορ; Ναι. Είναι νέοι άνθρωποι οι ήρωες, η νεότητα έχει αισιότητα από μόνη της. Χωρίς κάποιας μορφής χιούμορ το σινεμά που αποτυπώνει ζωή (το σινεμά όπως το καταλαβαίνω, μην ξεχνιόμαστε) δεν υφίσταται.

Ως προς το τρίτο, οι σκηνές στηρίζονται περισσότερο στην κάπως σαν θεατρικής άσκησης ενέργεια των ηθοποιών και την αλληλεπιδραστική πειθώ τους, καθώς και στην θεματική κατάδυση των συμβαίνοντων, παρά στην ακραιφνώς κινηματογραφική δραματική σύνδεση. Είναι ικανή ευστοχία τα πρώτα δύο, είναι αναγκαία συνθήκη το τελευταίο. Η ταινία δεν σε κρατά για το τι θα γίνει παρακάτω, γιατί δεν έχει εστιάσει να ταυτιστείς συναισθηματικά με το ζεύγος της και τις μονάδες του. Ένας λόγος που έχει γίνει αυτό είναι γιατί στην ίδια μασχάλη υπάρχει και εγκεφαλικός στόχος να θιγεί το ζήτημα της περίφημα τοξικής πατριαρχίας. Τουλάχιστον εδώ ο Όθωνας Μεταξάς περνάει θαύμα στον αβανταδόρικο ρόλο του – κι έχει και μια σκηνή που ντριμπλάρει (αναλογικά) θαυμάσια από ‘80ς Μίκι Ρουρκ λαγνεία σε ‘90ς Τζέιμς Ρούσο μανία (Έιμπελ Φεράρα, «Snake Eyes», 1993).

Το τελευταίο έρχεται από τη φύση του να σκοτώσει το λαβωμένο ρομαντικό ιδίωμα το οποίο σχεδόν ηρωικά η ταινία από την φτιαξιά της υπηρετεί. Είναι που είναι αδύνατον να κάνεις καθαρή ρομαντική ταινία σήμερα (ούτε Κουρέλια θα τραγουδούσαν σήμερα, ούτε Γυμνοί περιδιαβαίνουν τις τρώγλες, άσε που και ο Πιερό προφήτευσε την αυτανάφλεξη – όλα βέβαια μέχρι «να γυρίσει ο ήλιος» και έρθουν οι καλλιτεχνίες που θα συνάδουν), εντάσσεις και σε αυτήν μια θεμελιώδη κριτική στην χειρότερη πλευρά των σχέσεων…

Από την άλλη όμως βάζω δύο. Και δεν είναι τα δύο που βάζει κανείς επαγγελματικά γιατί «εγχώρια ταινία, μη σκοτωνόμαστε μεταξύ μας». Βάζω δύο, που για μένα είναι το «ενδιαφέρον» όχι το «μέτριο», διότι πόσο συχνά βλέπεις στην Ελλάδα λιλιπούτειες παραγωγές φιλοδοξίας, πλέον, πέρα από τα ασφαλή (ξέψυχα;) weird μονοπάτια μιας πεπατημένης; Πόσο συχνά επιστρέφει πια στο σινεμά ο καταραμένος έρωτας με το τραγικό ελάττωμα να φωλιάζει στον έναν (εύκολο θύμα ο αρσενικός, πάντως); Ακόμα πιο πολύ: Πόσο περιμένεις πια από μια νεαρή/γηραλέα γενιά, αγκυλωμένη στην κύφωση του κινητού της, να θυμηθεί και να νοσταλγήσει τις δυνάμεις και τις συντριβές που μας κάνουν συναρπαστικούς; Η «Νέα Ήπειρος», ίσως γι’ αυτό έτσι τιτλοφορημένη, φιλοδοξεί -ίσως νοσηρά ρομαντικά- να φτιάξει νέα γη να κατοικήσει. Ο κόσμος μας δεν της αρκεί διόλου. Κι ας μην είναι επιτυχής ταινία, είναι ευγενής ταινία. Μου κάνει.