Η Νύχτα της 12ης

Το γαλλικό αστυνομικό φιλμ, ένα κράμα του αμερικανικού και του γαλλικού νουάρ του ’30-’40 και μια μετεξέλιξη του αμερικανικού crime του ’50, αποτελεί ένα από τα ωραιότερα εθνικά κινηματογραφικά είδη. Από τον καιρό του Κλουζώ και του Μελβίλ, δια μέσω αναγνώσεων των νεοκυματικών Γκοντάρ, Τριφώ και Σαμπρόλ και, κυριότερα, μέσα από κλασικές προσθήκες (ατυχώς ξεχασμένων) σκηνοθετών του ’60 και του ’70, επί το πλείστον αμόλυντων από την νουβέλ βαγκ, όπως oι Ντελανουά, Μπλιέ – του οποίου η πρώην σύντροφος Ανούκ Γκρινμπέργκ έχει έναν σημαντικό ρόλο στο παρόν – Κορνώ, Ντερέ, Γκρανιέ-Ντεφέρ, οι Γάλλοι μέχρι τις μέρες μας επιμελούνται συστηματικά ένα είδος που στεγάζει πολλά παραπάνω από μια «απλή αστυνομική ιστορία». Όχι ότι έχουμε και τίποτα να χωρίσουμε από μια τέτοια, αλλά όπως και να το κάνεις το σινεμά χρειάζεται κάτι ακόμα.

Αυτό το κάτι διχοτομείται εδώ ανάμεσα στην καταδίκη της πατριαρχίας και την μελέτη του σημαδιού που αφήνει στην ψυχή του ερευνητή η «άλυτη» υπόθεση. Το πρώτο είναι πιο σημαντικό, το δεύτερο, τουλάχιστον στο έργο, πιο ενδιαφέρον, μολονότι η εύκολη δηλωτικότητα του σεναρίου ως προς το αντιπατριαρχικό κομμάτι καταφθάνει σε μια μεγάλη ατάκα στην ταινία, η οποία και αρκεί στον ευαίσθητο θεατή να αφήσει διδακτικό, με την καλύτερη έννοια, ίχνος. Όμως είναι η σύγκρουση της ιδιοσυγκρασίας του ανθρώπου που προσπαθεί να αποκαταστήσει μια δικαιοσύνη βρίσκοντας τον δολοφόνο, με την διαλυτική και απ-αίσια φύση του άλυτου εγκλήματος, της μοχθηρότητας που δεν αποκτά πρόσωπο, που συναρπάζει στο έργο του Μολ. Και εν μέρει είναι αυτό που πραγματεύθηκε επιτυχώς και στην προηγούμενη ταινία του.

Στην καλύτερη παράδοση του είδους, η σκηνοθεσία, καλύτερα από τον ενίοτε υπεραπλουστευτικό διάλογο (που πάντως χαρίζει έναν σημαδιακό μονόλογο στην σκηνή με την εισαγγελέα), είναι μεθοδική, ρυθμικά σταθερή και τονικά απερίσπαστη στην υπηρεσία της διαδικασίας επίλυσης ενός φόνου. Η διαδικασία είναι άλλωστε η λέξη-πασπαρτού σε ένα έντιμο policier. Εδώ μάλιστα η λέξη αποκτά ένα παραπάνω βάρος και μια (σχεδόν) χιουμοριστική ιδιαιτερότητα, αφού η ταινία εμφαίνει στην γραφειοκρατία και δι’ αυτής στην ιλιγγιώδη απόσταση που χωρίζει το χαώδες του αποτρόπαιου εγκλήματος με την τάξη και το σύστημα που υποχρεωτικά υλοποιούνται για να το διαλευκάνουν. Ίσως γι’ αυτό, μοιάζει να θέλει να πει η ταινία, ένα σοβαρό ποσοστό εγκλημάτων δεν λύνονται. Κι ίσως επίσης γι΄ αυτό, το πλήγμα στην ψυχή ενός καλού ανθρώπου είναι ανεπούλωτο, αφού όλη του η ζωή, για να θυμηθούμε και την «Ένταση» του Μάικλ Μαν, είναι καταδικασμένη να οσμίζεται ίχνη εγκληματιών και να περιφέρεται σε περιοχές γεμάτες φαντάσματα ατιμώρητων χαμών.

Αυτό το τελευταίο χάνεται κάπως στη μετάφραση του έργου, ίσως και λόγω του βάρους που παίρνει, με απλοϊκό όμως τρόπο, η φυλετική διάσταση του σχήματος γυναικοκτονία-ανίχνευση των ευθυνών της. Όμως σε όλη τη διάρκεια ο Μολ χαρίζει στο έργο μια εμβριθή νηφαλιότητα, κάποιες ωραίες συλλήψεις (ο ντετέκτιβ που κάνει ποδήλατο σε ένα ποδηλατοδρόμιο είναι ένα οπτικό μοτίβο καταπληκτικό – που ατυχώς αναλύεται πάντως), συμπαγή ατμόσφαιρα ελεύθερη εντυπωσιασμών, συλλήβδην καλές ερμηνείες, πρωτίστως του Μπαστιάν Μπουιγιόν στον κεντρικό ρόλο, ενώ και μόνο για την ουμανιστική ευδιαθεσία που χαρίζεται στον επίλογο, ένα «μισό υπέρ του μαθητή» στα αστεράκια κερδίζει αυτό που κάποιος θα έλεγε επιείκεια. Οι λάτρεις να πάτε.