10:00
25/12

Have yourselves a merry movie Christmas: 10 από τα ωραιότερα Χριστούγεννα που έκανε ποτέ το σινεμά

THE THIN MAN (1934)  του Γ.Σ. Βαν Ντάικ

Ο Νικ και η Νόρα Τσαρλς είναι ένα κοσμικό ζευγάρι ηδονιστών που όταν δεν οργανώνουν τα πιο απίθανα πάρτι, δεν αδειάζουν κάθε ακριβή κάβα που βρουν μπροστά τους ή δεν εκτοξεύουν απανωτά ευφυολογήματα ο ένας στον άλλο γίνονται επίδοξοι ντετέκτιβ και λύνουν περίπλοκες αστυνομικές υποθέσεις.

Την πρώτη φορά που ο Νικ και η Νόρα μας έκαναν τη χάρη να εμφανιστούν επί οθόνης ήταν για να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα σε μια κοσμοπολίτικη Νέα Υόρκη και στην πορεία να λύσουν εκεί το αίνιγμα μιας εξαφάνισης. Έτσι γεννήθηκε μια από τις πιο απολαυστικές ταινίες του χρυσού Χόλιγουντ, ένα λαχταριστό κοκτέιλ σκρούμπολ κωμωδίας, πνευματώδους χιούμορ και μυστηρίου, βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Ντάσιελ Χάμετ, που καταναλώνεται όπως το πιο φίνο κρασί: ένα ποτήρι δεν είναι ποτέ αρκετό και μακάρι η κάβα να έχει κι άλλα μπουκάλια σαν αυτό! 

Το «Thin Man» είναι το είδος της ταινίας που ξεχειλίζει από ευφορία και παιχνιδιάρικη διάθεση. Βλέποντάς το είναι σαν να γιορτάζεις ξανά τα Χριστούγεννα, ελπίζοντας κάθε φορά ότι ο Νικ και η Νόρα, ο Γουίλιαμ Πάουελ και η Μίρνα Λόι θα σε καλέσουν κάποτε σε ένα από τα υπέρκομψα πάρτι τους. 

REMEMBER THE NIGHT (1940)  του Μίτσελ Λάισεν 

Ένας καλόκαρδος δικηγόρος καλείται να υπερασπιστεί μια γυναίκα που συνελήφθη να κλέβει από ένα πολυκατάστημα και μέχρι να βγει η απόφαση του δικαστηρίου, εν όψει των γιορτών αποφασίζει να μην την αφήσει να κάνει Χριστούγεννα μόνη της και (ακόμα χειρότερα) στο κρατητήριο. Γι' αυτό ταξιδεύουν μαζί στην επαρχία, στο πατρικό του, όπου θα περάσουν τις γιορτές με τον πιο γλυκό τρόπο.  

Κι εκεί ο Πρέστον Στάρτζες, σε γλυκύτατο σενάριο του οποίου βασίζεται η ταινία, και οι Μπάρμπαρα Στάνγουικ και Φρεντ ΜακΜάρεϊ (στο πρώτο ερμηνευτικό τους σμίξιμο πριν το «Double Indemnity» του Μπίλι Γουάιλντερ) οδηγούν τον θεατή μέσα από το δράμα, την κομεντί και το road movie κατευθείαν στη γνήσια συγκίνηση και εν κατακλείδι σε ένα θαυμάσιο φινάλε, κόντρα στις απαιτήσεις των ρομαντικών ταινιών και των mainstream παραγωγών της εποχής. 

THE SHOP AROUND THE CORNER (1940)  του Έρνστ Λιούμπιτς  

Δυο νεαροί εργαζόμενοι ενός καταστήματος δερματίνων ειδών στη Βουδαπέστη, ο κύριος Κράλικ και η δεσποινίς Νόβακ, δυσκολεύονται καθημερινά να κρύψουν την αντιπάθεια που τρέφει ο ένας για τον άλλο. Αυτό που αγνοούν, ωστόσο, είναι ότι την ίδια ώρα τυχαίνει να αλληλογραφούν μεταξύ τους ανώνυμα και με τον καιρό έχουν ερωτευτεί ο ένας τον άλλον. Καθώς έρχονται τα Χριστούγεννα όμως, πλησιάζει και η στιγμή που οι μάσκες θα πέσουν και η φαντασία θα δώσει τη θέση της στην πραγματικότητα. 

Αν όλες οι ρομαντικές κομεντί του κόσμου είχαν τη φινέτσα, τη σπιρτάδα και την γνήσια καρδιά αυτής εδώ της ταινίας, θα ήμασταν όλοι πολύ ευτυχέστεροι. Γιατί ο Λιούμπιτς, ένας από τους κορυφαίους δημιουργούς της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ και με φιλμογραφία-στολίδι, υπηρετεί το φαρσικό υλικό του ποτέ με φαιδρότητα και αφ’ υψηλού διάθεση, μόνο με αγάπη και τρομερή ανθρωπιά. Σκιαγραφεί με χαριτωμένες πινελιές το μικρόκοσμο του μαγαζιού, δίνει ψυχή και ταμπεραμέντο όχι μόνο στο πρωταγωνιστικό ζεύγος (Τζέιμς Στιούαρτ και Μάργκαρετ Σάλιβαν) αλλά και στους περισσότερους δευτερεύοντες χαρακτήρες του και αναστέλλει διαρκώς την προσδοκώμενη έλευση του ρομάντζου και του πηγαίου συναισθήματος, έτσι ώστε ο ερχομός τους, μαζί με τις τρυφερές μέρες των γιορτών, να είναι ακόμη πιο γλυκός και ακαταμάχητος. Από τις ωραιότερες ταινίες που έγιναν ποτέ.  

HOLIDAY INN (1942)  του Μαρκ Σάντριτς 

Όταν στην ίδια ταινία ο Φρεντ Αστέρ χορεύει, ο Μπιγκ Κρόσμπι τραγουδά, ο Έρβιν Μπερλίν συνθέτει, η Ίντιθ Χεντ σχεδιάζει τα κοστούμια και το σκηνικό είναι χριστουγεννιάτικο και χιονισμένο, τι άλλο να ζητήσει κανείς; Από τα πιο πετυχημένα αμερικανικά φιλμ της δεκαετίας του '40, το «Holiday Inn» εξαργυρώνει το σύνηθες προσχηματικό σενάριο τέτοιων παραγωγών σε μια σειρά από πανέμορφα μουσικοχορευτικά νούμερα και μελωδίες, ανάμεσα στις οποίες βρισκόταν και ο διαχρονικότερος ύμνος των γιορτών αυτών, το «White Christmas», που ακούγεται εξ ολοκλήρου δύο φορές στην ταινία και της χάρισε το Όσκαρ Καλύτερου Τραγουδιού. 

Από εκεί και πέρα, το «Holiday Inn» ενέπνευσε με τον τίτλο του ολόκληρη ξενοδοχειακή αλυσίδα και παραμένει σταθερά μια από τις πιο δημοφιλείς επιλογές των αμερικανικών καναλιών για τα Χριστούγεννα, μέσα στις τελευταίες έξι δεκαετίες, έστω κι αν συχνά επισκιάζεται από το (λίγο κατώτερο) remake του, με το «White Christmas» του 1954.  

I'LL BE SEEING YOU (1944)  του Γουίλιαμ Ντίτερλε 

Εκτός από θρυλική χορευτική παρτενέρ του Φρεντ Αστέρ και μεγάλης ισχύος αστέρας των δεκαετιών του '30 και του '40, η Τζίντζερ Ρότζερς είχε ήδη προλάβει να κάνει κινηματογραφικά Χριστούγεννα στο «Bachelor Mother», μια από τις πιο δημοφιλείς δημιουργίες του 1939. Πέντε χρόνια αργότερα, όμως, και χάρη στην απόφαση της Τζόαν Φοντέιν να μην αναλάβει τελικά τον πρωταγωνιστικό ρόλο που της είχε προταθεί στο «I' ll Be Seeing You», η Ρότζερς έπαιρνε τη θέση της, χρεωνόταν ακόμη μια εμπορική επιτυχία και επιβεβαίωνε πόσο καλή ηθοποιός είναι. 

Παράλληλα με το λαμπερό παρουσιαστικό της, η Ρότζερς είχε την ικανότητα να αναδεικνύει πάντα το κωμικό ή δραματικό υλικό που της δινόταν να ερμηνεύσει, κι εδώ εκπέμπει συγκινητικά τη μοναξιά, τη λαχτάρα και την αρχοντική θλίψη μιας γυναίκας καταδικασμένης σε έξι χρόνια φυλάκιση η οποία, λόγω καλής διαγωγής, επιτρέπεται να πάρει ολιγοήμερο εξιτήριο για να περάσει τις γιορτές στο γεμάτο ζεστασία επαρχιακό σπίτι μιας θείας της, μοναδικού συγγενή που της έχει απομείνει. 

Μέσα σε οχτώ μέρες θα γνωρίσει έναν ψυχολογικά ρημαγμένο βετεράνο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (εξαιρετικός ο Τζόζεφ Κότεν), θα τον ερωτευτεί, θα τον βοηθήσει να νικήσει τους φόβους του και να βρει ξανά δύναμη στον εαυτό του, με συμμάχους της, φυσικά, την αφοπλιστική θαλπωρή των Χριστουγέννων και τη γνήσια ανθρωπιά των φιλόξενων συγγενών της. Σκηνοθέτης με απροσποίητα ρομαντικό βλέμμα και με τη δυνατότητα να προσγειώνει οτιδήποτε εξωπραγματικό στο ύψος του οικείου, ο Γουίλιαμ Ντίτερλε («Το Πορτραίτο της Τζένι») υπογράφει εδώ ένα από τα κρυμμένα διαμάντια των κινηματογραφικών Χριστουγέννων. 

MEET ME IN ST. LOUIS (1944) του Βινσέντε Μινέλι 

Μεγάλη ευτυχία να βιώνει κανείς στη ζωή του ένα τόσο γενναιόδωρο και καλόκαρδο φιλμ και έπειτα να επιστρέφει ξανά και ξανά σε αυτό, σαν να βρίσκει εκεί τρυφερό καταφύγιο από τον έξω κόσμο. Το «Meet me in St. Louis» επιδέχεται επαναληπτικών προβολών γιατί μόνο έτσι μπορεί κανείς να περιδιαβαίνει αχόρταγα τον Technicolor παράδεισό του και να επικοινωνεί με τη μυστηριώδη συναισθηματική του δύναμη: εκείνη την ταχυδακτυλουργική ικανότητα που επιστρατεύει για να φέρνει χαρμόσυνα σκιρτήματα και ζεστές θερμοκρασίες στην καρδιά ή να χωράει χαμόγελα και δάκρυα στην ίδια σκηνή, όπως όταν η Τζούντι Γκάρλαντ νανουρίζει παρηγορητικά τη μικρούλα της αδερφή με το «Have Yourself a Merry Little Christmas». 

Καθώς οι εποχές ενός ολόκληρου χρόνου κυλούν μέσα από την καθημερινότητα μιας οικογένειας που μεγαλώνει τέσσερις κόρες στον αμερικανικό Νότο των αρχών του 20ού αιώνα, το «Meet me in St.Louis» πλημμυρίζει από νοσταλγία και ρομαντική διάθεση για έναν παλιομοδίτικο κόσμο που δεν υπάρχει πια, που μπορεί σε κάποιους να φαντάζει παράταιρος και συνώνυμος πιο παραδοσιακών και συντηρητικών αξιών, όμως είναι ένας κόσμος κρυστάλλινα καθαρός και λαμπερός, γεμάτος αγάπη και απέραντη ευγνωμοσύνη για τη ζωή.  

Αποκορύφωμα της σκηνοθετικής διάνοιας του Μινέλι, ο οποίος γνώρισε τη γυναίκα της ζωής του στην ταινία και στο πρόσωπο της Τζούντι Γκάρλαντ, γι’ αυτό και βλέπουμε να την χαϊδεύει τόσο λατρευτικά με τον φακό του, το «Meet me in St. Louis» είναι ένα αριστούργημα. Κι αν μου επιτρέπεται να μιλήσω προσωπικά, μια από τις ωραιότερες εμπειρίες που είχα ποτέ μου ως θεατής, στην οποία μάλιστα επιστρέφω τελετουργικά κάθε βράδυ Χριστουγέννων. 

A CHRISTMAS CAROL (1951)  του Μπράιαν Ντέσμοντ Χερστ  

Υπάρχουν άφθονες κινηματογραφικές διασκευές στη δημοφιλή «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» που κυκλοφόρησε ο Κάρολος Ντίκενς τον Δεκέμβρη του 1843 και πολλοί αξιόλογοι ηθοποιοί έχουν ερμηνεύσει κατά καιρούς τον κεντρικό της χαρακτήρα, τον σπαγκοραμμένο Εμπενίζερ Σκρουτζ (μεταξύ των οποίων οι Άλμπερτ Φίνεϊ και Μάικλ Κέιν).  

Μια από τις λιγότερο γνωστές διασκευές στην οθόνη τυχαίνει, όμως, να είναι και μάλλον η καλύτερη μεταφορά στο πολυδιαβασμένο έργο του Ντίκενς μέχρι στιγμής. Την γύρισε ο βρετανικής καταγωγής Μπράιαν Ντέσμοντ Χερστ στις αρχές του '50, την ερμήνευσε μοναδικά ο Άλαστερ Σιμ, ένας εξαιρετικός Σκοτσέζος ηθοποιός που ουδέποτε απέκτησε μεγάλο όνομα έξω από τα αγγλικά σύνορα, είχε ατμόσφαιρα, καλογραμμένο σενάριο και βρισκόταν πολύ κοντά στο πνεύμα του συγγραφέα. 

Τρανταχτή αποτυχία στις Ηνωμένες Πολιτείες, επειδή θεωρήθηκε πολύ σκοτεινή για τις ευαισθησίες του εορταστικού κοινού της εποχής, το φιλμ γνώρισε μεγάλη απήχηση στη χώρα του, όπου και παρέμεινε γνωστό με τον πρωτότυπο τίτλο του, «Scrooge» (μετονομάστηκε σε «Christmas Carol» όταν προβλήθηκε στην Αμερική), και τα τελευταία χρόνια ανακαλύπτεται από όλο και περισσότερους θεατές. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, γιατί Χριστούγεννα χωρίς Σκρουτζ δεν είναι ακριβώς Χριστούγεννα.  

THE BISHOP'S WIFE (1951)  του Χένρι Κόστερ  

Ελάχιστες ταινίες μπορούν να περηφανεύονται ότι κλείνουν μέσα τους κάτι από τη γλυκύτητα και την αγαπητική διάθεση των Χριστουγέννων, ταυτόχρονα όμως και την κρυμμένη μελαγχολία των γιορτών αυτών. Το «Μια Υπέροχη Ζωή» (1946) είναι βεβαίως μια τέτοια ταινία, αν και πρέπει να παραδεχτούμε ότι, μέχρι να φτάσει στο αναστάσιμο και άκρως συγκινητικό φινάλε της, ήταν σωστός ψυχοβγάλτης. 

Μια άλλη τέτοια ταινία, μονάχα λιγότερο δραματική, είναι το «Bishop's Wife» που κυκλοφόρησε στις αίθουσες τον αμέσως επόμενο Δεκέμβρη από την κλασική ταινία του Κάπρα, γνώρισε πολύ μεγαλύτερη επιτυχία και βρέθηκε υποψήφιο για 5 Όσκαρ, μεταξύ των οποίων για Καλύτερη Ταινία και Σκηνοθεσία, όχι όμως και για το πανέμορφο σενάριό της (ένα από τα πάμπολλα ανεξήγητα στα χρονικά των συγκεκριμένων βραβείων). 

Όλα καλά μέχρι εδώ. Το να επιχειρήσεις να περιγράψεις μια ταινία όπως αυτή είναι, ωστόσο, εξίσου δύσκολο με το να προσπαθείς να μεταφέρεις σε κάποιον τις πλούσιες γευστικές εντυπώσεις που σου άφησε ένα νοστιμότατο γλύκισμα. Είναι πραγματικά ακαταμάχητο το «Bishop's Wife» γιατί είναι γραμμένο, ερμηνευμένο και γυρισμένο με τον πιο εγκάρδιο τρόπο, λες και όλοι οι συντελεστές του δούλεψαν υπό την επήρεια της μαγείας των Χριστουγέννων, με σκοπό να μεταφέρουν κάτι από αυτήν στους θεατές.  

Και τα καταφέρνουν, βάζοντας τον Κάρι Γκραντ (σε έναν από τους καλύτερους ρόλους του) να υποδύεται έναν αξιαγάπητο άγγελο ο οποίος βολτάρει το χιονισμένο Μανχάταν προσφέροντας βοήθεια σε όσους το έχουν ανάγκη, χωρίς να προδίδει ποτέ την επουράνια ταυτότητά του. Όταν οι προσευχές ενός επισκόπου και της γυναίκας του εισακούονται, ο ευγενικός όσο και σκανδαλιάρης άγγελος φτάνει στο σπίτι τους και τους ωθεί να επανεκτιμήσουν τα όμορφα πράγματα της ζωής που οι καθημερινές σκοτούρες τους έσπρωξαν να ξεχάσουν. Δεν υπολόγισε, παρόλα αυτά, ότι εκτός από το θεάρεστο έργο που καλείται να φέρει εις πέρας, θα πρέπει από ένα σημείο και μετά να τιθασεύσει τα συναισθήματα που εκδηλώνει για την καλόψυχη σύζυγο. 

Σε επίπεδο εορταστικής ατμόσφαιρας και χριστουγεννιάτικης εικονογράφησης, το «Bishop's Wife» δεν αφήνει κανέναν παραπονεμένο: το στολισμένο δέντρο, τα τελευταία δώρα πριν κλείσουν τα μαγαζιά, οι δρόμοι της πόλης με τον χαρούμενο κόσμο, το αναμμένο τζάκι και το χιόνι που πέφτει ασταμάτητα έξω από το παράθυρο, το παγοδρόμιο στο οποίο στροβιλίζονται μικροί και μεγάλοι, μια χορωδία εφήβων με επουράνιες φωνές, η κατανυκτική λειτουργία το βράδυ της Παραμονής, τίποτα δεν λείπει.  

Αυτό που αφοπλίζει στο «Bishop's Wife» ακόμη και σήμερα, όμως, δεν είναι ούτε το τρυφερό σενάριο, ούτε ο ατέρμονα γοητευτικός και αυτόφωτος Κάρι Γκραντ που ληστεύει κάθε σκηνή με την παρουσία του, ούτε οι δυο άξιοι συμπρωταγωνιστές του (Λορέτα Γιάνγκ και Ντέιβιντ Νίβεν). Είναι η επίκληση της φαντασίας, της αισιοδοξίας και της συναισθηματικής γενναιοδωρίας σε πείσμα κάθε κυνισμού. Ό,τι ακριβώς είναι και τα Χριστούγεννα, δηλαδή. 

HOLIDAY AFFAIR (1951)  του Ντον Χάρτμαν 

Εισπρακτική αποτυχία στην εποχή του, μάλλον επειδή δεν ήταν εξίσου χαρμόσυνο και ξένοιαστο με τις άλλες παρόμοιες ταινίες της εποχής, το «Holiday Affair» θα είχε ξεχαστεί ολοκληρωτικά αν μερικές δεκαετίες μετά δεν αποκτούσε φανατικό κοινό χάρη στις απανωτές προβολές που του έκανε η αμερικανική τηλεόραση τις μέρες των γιορτών. Σε κάθε περίπτωση θα ήταν κρίμα να περάσει στη λήθη ένα τόσο συμπαθητικό φιλμάκι, το οποίο κερδίζει στα σημεία τις περισσότερες κομεντί που παρήγαγε κατά κόρον τότε το Χόλιγουντ.

Μόλις δύο χρόνια μετά το κινηματογραφικό της ντεμπούτο, και αρκετό καιρό πριν η δημοτικότητά της εκτοξευτεί με το «Ψυχώ», η νεότατη Τζάνετ Λι υποδύεται μια χήρα μητέρα που αμφιταλαντεύεται αισθηματικά ανάμεσα σε έναν φίλο της δικηγόρο και σε ένα μοναχικό άντρα ο οποίος, παραμονές των γιορτών, χάνει τη δουλειά του εξαιτίας της. 

Όταν ο άντρας αυτός τυχαίνει να είναι ο Ρόμπερτ Μίτσαμ, σε έναν από τους ελάχιστους ρομαντικούς ρόλους που έχει υποδυθεί, η αλήθεια είναι ότι δεν θα έπρεπε να υπάρχει το παραμικρό σεναριακό δίλημμα. Όμως το ενδιαφέρον με το «Holiday Affair» είναι πως καταφέρνει να σε κάνει συνεχώς να μαντεύεις για την έκβαση της ιστορίας, σκιαγραφώντας παράλληλα με έναν αρκετά αντισυμβατικό τρόπο την εκκολαπτόμενη έλξη μεταξύ των δυο πρωταγωνιστών όσο η μεγαλούπολη γιορτάζει τα Χριστούγεννα και το χιόνι πέφτει ασταμάτητα. 

THE HOLLY AND THE IVY (1952) του Τζορτζ Μορ Ο’ Φέραλ 

Είναι χριστουγεννιάτικο έθιμο για την ευρύτερη οικογένεια ενός παλαίμαχου  επαρχιακού ιερέα να συγκεντρώνεται για τις γιορτές στο άνετο και φιλόξενο σπίτι που ο πρόσφατα χηρευμένος άντρας μοιράζεται με τη μεγαλύτερη από τις δύο κόρες του, η οποία τον φροντίζει καθημερινά εις βάρος των προσωπικών και αισθηματικών της προτεραιοτήτων. Ανάμεσα στην Παραμονή και την Ημέρα των Χριστουγέννων, καθώς η οικογένεια θα μαζευτεί και πάλι, θα έρθει η στιγμή που τα νεώτερα μέλη της θα αναμετρηθούν με τον πατέρα για ζητήματα που ουδέποτε μέχρι τότε τολμούσαν να του εκμυστηρευτούν. 

Έχοντας μεταφερθεί προηγουμένως στο θέατρο, το «The Holly and the Ivy» πραγματοποίησε το πέρασμά του στο σινεμά με αρκετούς από τους ηθοποιούς της παράστασης να αναλαμβάνουν ξανά τους ίδιους ρόλους και με μια θεατρικότητα στις καταστάσεις, που μάλλον ηθελημένη παρέμεινε άθικτη. 

Χριστουγεννιάτικη ταινία φυσικά, με όλα τα σχετικά έθιμα να τηρούνται ευλαβικά και το απαραίτητο χιονισμένο σκηνικό, όμως και με το αυστηρό βρετανικό της ταμπεραμέντο να μην αφήνει ιδιαίτερα περιθώρια για χαριτωμένες εορταστικές γραφικότητες, το σχεδόν λησμονημένο σήμερα «The Holly and the Ivy» είναι στην ουσία ένα αξιοπρεπέστατο και τσεχοφικών αποχρώσεων δράμα για μια μεταπολεμική γενιά που προσπαθεί να ξεμπερδέψει με το παρελθόν και να βρει τον δικό της μελλοντικό δρόμο, με τη Σίλια Τζόνσον του «Σύντομη Συνάντηση» στον ρόλο της στωικής κόρης, ένα νεαρό Ντένχολμ Έλιοτ και έναν από τους μέγιστους ηθοποιούς της Αγγλίας, του Ραλφ Ρίτσαρντσον, να υποδύεται τον πάτερ φαμίλια.