Essential Cinema #151: «Περσόνα» (1966) του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν

Η πιο μοντέρνα και περιπετειώδης στιλιστικά δημιουργία του Σουηδού σκηνοθέτη παραμένει, εκτός των άλλων, και ένα υπέροχο αίνιγμα. Σχεδόν τίποτα σε αυτήν δεν είναι απολύτως σαφές και τίποτα δεν παραδίδεται αμαχητί στο κοινό της.

Ποια ιστορία εξετάζουμε, για παράδειγμα, της θεατρίνας ή της νοσοκόμας της; Ποιο μέρος του φιλμ ενδέχεται να αποτελεί αποκύημα της φαντασίας; Και πώς ερμηνεύει κανείς αυτή την άκρως κυκλοθυμική συνύπαρξη των δυο γυναικών; Ως σπουδή πάνω στο ανθρώπινο δισυπόστατο; Ως ανατομία της βαμπιρικής εξάρτησης που κρύβει μέσα της κάθε σχέση; Ως σύγκρουση του εαυτού με το υποσυνείδητο, αν υποθέσουμε ότι οι διαμετρικά αντίθετες ηρωίδες είναι, εν τέλει, ένα και μοναδικό πρόσωπο;

 Το φιλμ είναι η παραδοχή της σιωπής όταν ελάχιστα πλέον μένουν ή χρειάζεται να ειπωθούν

Υπαρξιακό δράμα και ψυχαναλυτικός εφιάλτης μαζί, με μια αποστομωτική σκηνοθεσία που πότε εκπέμπει σαν μυστηριώδης συναισθηματικός δέκτης και πότε αντιδρά σαν ευαίσθητος μετρητής της ανθρώπινης κατάστασης (δεν είναι τυχαίο ότι μετά από μια φορτισμένη συγκινησιακά σκηνή το φιλμ παίρνει φωτιά, καταρρέει υπό το βάρος της πραγματικότητας), η «Περσόνα» είναι ουσιαστικά μια ταινία πάνω στο φόβο. Φόβο της μοναξιάς, της αδυναμίας για επαφή και επικοινωνία, της απώλειας του ελέγχου, του θανάτου, όλων εκείνων των πραγμάτων από τα οποία δε μπορούμε να ξεφύγουμε.

Ο Μπέργκμαν εκφράζει, όμως, εδώ και μια πιο προσωπική του αγωνία: αυτή του καλλιτέχνη που συνειδητοποιεί άξαφνα πως οι λέξεις, οι σημασίες, οι εικόνες, το ίδιο το σινεμά δεν αρκούν για να μας προστατεύσουν από τους αόρατους τρόμους του εαυτού και από την διαβρωτική αγωνία καθενός απέναντι σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο και δυσνόητο κόσμο. Το φιλμ του είναι η παραδοχή της σιωπής όταν ελάχιστα πλέον μένουν ή χρειάζεται να ειπωθούν. 

PERSONA
Σουηδία, 1966
Σκηνοθεσία και Σενάριο: Ίνγκμαρ Μπέργκμαν Φωτογραφία: Σβεν Νίκβιστ Πρωταγωνιστούν: Μπίμπι Άντερσον, Λιβ Ούλμαν Μουσική: Λαρς Γιόχαν Βέρλε Διάρκεια: 84'